Alþýðublaðið - 08.05.1997, Side 4

4
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 8. MAÍ1997
V Í ð t Q I
■ Guðrún Ásmundsdóttir spjallar við Þóru Kristínu Ásgeirsdóttur
Hvenær breyttust dóna
— spyr Guðrún Ásmundsdóttir en hún er að skrifa leikrit um Ólafíu Jóhannsdóttur sem hún segir hafa verið allstaðar. Guðrún situr nú tíðum á l
heimildir um Ólafíu.
“Leikritið um Ólafíu ætla ég að
skrifa þannig að hægt sé að leika það
hvar sem er,“ segir Guðrún As-
mundsdóttir leikkona sem fékk styrk
frá KFUM og K, til að skrifa leikrit
um Ólafíu Jóhannsdóttur en Þjóð-
kirkjan hefur haft hljótt um þessa
merkilegu trúkonu af einhverjum
ástæðum, „Það á að vera hægt að
leika það, á götunni, í kirkju, í skól-
um, jafnvel í húsi Sparisjóðs Reykja-
víkur við Skólavörðustíg sem stend-
ur þar sem Tobbukot, heimili Ólafíu
stóð í gamla daga. Því að Ólafía var
allstaðar,“ segir Guðrún.
“Ég kynntist Ólafíu fyrst þegar
vinkona mín gaf mér bókina, Frá
myrkri til ljóss, þar sem Ólafía fjall-
ar um ævi sína og trúarreynslu. Ég
fór að lesa þessa bók og eins og allt
sem ég hef séð eftir hana síðar varð
hún mér óskaplega mikils virði. Það
er skemmtileg saga til um það, að
eftir að Ólafía var komin með bókina
í hendumar, búin að ganga milli Pét-
urs og Páls til að freista þess að fá
hana útgefna, þá sendi hún tvö eintök
til allra presta í landinu. Eitt í lélegu
bandi og annað í fallegu bandi, þess-
ari í lélegra bandinu áttu þeir að
halda fyrir sig sjálfa en þessa í góða
bandinu áttu þeir að gefa fátækum.
„Vegna þess að fátæklingar þurfa á
því að halda að hafa eitthvað fallegt í
kringum sig,“ sagði Ólafía. Hún end-
aði svo bréfið á þeim orðum að ef
þeir hefðu ekki enn öðlast lifandi trú
þá vonaðist hún til þess að bókin
gæti orðið til þess.“
Fólk var bergnumið
En hvernig kom til að þú ákvaðst
að skrifa leikrit?
“ Ég fór að segja vinkonu minni í
KFUK hvað þetta hefði verið merki-
leg kona og hvað það væri gaman að
skrifa um hana leikrit, og þá upp-
ljómaðist hún. Það varð úr að ég fékk
styrk frá KFUK til að fara á hennar
slóðir til Noregs, þar sem hún vann
sín stærstu afrek.“
Hvað heillar þig mest í hennar
fari?
Það heillar mig allt, sérlega hvað
trú hennar var einlæg og persónuleg,
hún tilheyrði engum söfnuði. Fólk
varð bergnumið af Ólafíu, Helge
Reffsen þá lögreglumaður en síðar
hæstaréttardómari í Noregi talar um
þessi máttugu augu. Hún minnti á
álfkonu þar sem hún gekk um götur
Oslóborgar með skotthúfu og gull-
band um sig miðja. Engum af götu-
mönnunum kom til hugar að ráðast á
hana. Hún var ræðusnillingur og hef-
ur haft alveg ótrúlegan sannfæringar-
kraft, mikla útgeislun og það lýsir sér
í svo mörgu, ótrúlegasta fólk heillað-
ist af henni. Hún gekk um og hjálp-
aði sjúkum vændiskonum, drykkju-
konum og fátæklingum, gaf þeim
von og bauð þeim stundum húsaskjól
í kvistherbergi sínu þar sem hún bjó
þama í versta hverfmu. Hún hóf starf
sitt í Noregi meðal fanga og þeir
unnu henni svo mjög að þegar fang-
amir í Ríkisfangelsinu fréttu um lát
hennar, fóru þeir út í fangelsisgarð-
inn og grófu minningarreit um hana
með berum höndum.
I Noregi er gata skírð í höfuðið á
henni og þar er einnig líkneski af
henni við eina af þeim götum þar
sem hún starfaði. Ef Norðmenn ættu
sér dýrlinga væri systir Ólafía þar
efst á blaði.
En þrátt fyrir þessar langdvalir og
sigra sína erlendis unni Ólafía fslandi
til hinstu stundar og hugsaði jafnan
heim, en hún var heilsutæp og það
leið langur tími þar til hún fór til að
búa í Noregi og þar til hún komst til
íslands í heimsókn. Því að sjóferðin
hefði verið of mikið álag á heilsu
hennar.“
Hvar œtlarðu að bera niður í lífi
hennar?
“Það er af mörgu að taka og ég hef
ekki enn ákveðið ramma utan um
leikritið. En ég þekki hana orðið
nógu vel til að vita hvað hún myndi
vilja leggja áherslu á. Það er trúin og
ég mun gera það. Fyrst ætlaði ég að
láta verkið gerast úti í Viðey, þar sem
Ólafía var í fóstri sem smábam en
hún tengdist þessari fóstm sinni
sterkum böndum og elskaði hana
mikið. Ég ætlaði að láta fundum
þeirra bera saman og Ólafíu trúa
henni fyrir því sem á daga hennar
hefur drifið. Þegar ég fór hinsvegar
að skoða sögu Ólafíu betur sá ég að
fósturmóðir hennar dó þegar Ólafía
var sextán ára.“
Ekki fjarlæg
helgimynd
En hvað með Þorbjörgu Sveins-
dóttur fóstru hennar og móðursystur,
nú var hún mikill áhrifavaldur í lífi
hennar og sterk tengslþeirra ímilli?
“Jú, en það var ekki þessi sterki
kærleikur milli þeirra sem einkenndi
tilfinningar Ólafíu til fósturmóður
sinnar, hún talaði jafnan um Þor-
björgu sem töntu. Ég hef jafnvel
hugsað mér að láta hana segja
stúlku sem hún hjálpaði sögu sína,
eða láta stúlkuna ögra henni til að
segja sögu sína, svo hún verði ekki
fjarlæg helgimynd í verkinu, en það
Þegar ég var hálfþrí-
tug ákvað ég að taka
foreldralaust barn og
hjálpa því eins og
mér fannst að aðrir
hefðu ekki getað hjálp-
að mér þegar ég þurfti
þess með. Þessi litla
stúlka Helga, var af Sil-
ungapolli sem þá var
heimili fyrir munaðar-
leysingja og börn
ógæfufólks og áfengis-
sjúklinga.
í stað þess að hjálpa
henni eins og ég vildi,
varð hennar vanlíðan
til að draga mig niður
og meðan hún stóð við
varð ég aftur hjálpar-
vana barn og grét með
henni þegar hún átti
bágt. Þetta gekk svo
langt að á endanum
var ákveðið að hún
færi frá mér og til ann-
arra hjóna, yndislegs
fólks sem ekki gat átt
barn.
„Hún var ekki fjarlæg helgimynd," segir Guðrún meðal annars um Olafíu.
Hún var skemmtileg."
hafa staðið i ástarsambandi við Ein-
ar Benediktsson, kemurðu inná það í
leikritinu?
“Ég er ekki í nokkrum vafa um að
Ólafía elskaði Einar Benediktsson og
hann hana. Hann var hinsvegar far-
inn að drekka illa strax sem ungur
maður og hún hefur sjálfsagt snúið
við honum baki vegna þess. Astar-
ljóð Einars til Ólafíu, Snjáka, segir
mikla sögu um hversu sexí hún hefur
verið. „Ástargyðja af holdi og blóði,"
það munar ekki um það. Það hafa
verið miklar og heitar tilfinningar
milli þessara tveggja mannvera og
Ólafía bregst við aðskilnaðinum með
því að kasta sér út í bindindisbarátt-
una eins og hetjan sem ræðst til at-
lögu við drekann. Þessi dreki hefur
eyðilagt svo mikið í hennar lífi, faðir
hennar, presturinn á Mosfelli laut í
lægra haldi fyrir honum, líf móður
hennar var eyðilagt og Einar var í
klóm hans.
Ólafía vildi ekki bíða sömu örlög
og mamma sín sem þurfti að koma
henni fyrir í fóstri sem smábarni.
Þegar hún kom svo að sækja bamið,
hafnar það henni.
Ólafía fór að skilja eftir því sem
hún eltist hlutskipti móður sinnar og
minningin um að hafa snúið við
þama stóðu þær meðal þeirra og
reyndu að snúa þeim tii betri vegar.
Það er síðan spumingin hvenær dón-
ar breyttust í róna?“
Full af vináttu, hlýju
og kímni
Hvað ertu að skoða í hennar lífi
þessa dagana?
Núna er ég á kafi í sendibréfum
sem fóm milli hennar og Indriða
Einarssonar leikara en þau em sögð
fjalla um bindindismál en það var
upphaf þeirra kynna. Bréftn sjálf em
við nánari skoðun, full af vináttu,
hlýju og kímni og heimspekilegum
vangaveltum um trúna og tilgang
mannsins. Hann trúir henni fyrir
verkunum sem eigi að sýna og spyr
hana álits, á einum stað talar hann
Ástarljóð Einars til Ólafíu, Snjáka,
segir mikla sögu um hversu sexí hún
hefur verið. „Ástargyðja af holdi og
blóði,“ það munar ekki um það. Það
hafa verið miklar og heitar tilfinningar
milli þessara tveggja mannvera og
Ólafía bregst við aðskilnaðinum með
því að kasta sér út í bindindisbarátt-
una eins og hetjan sem ræðst til at-
lögu við drekann."
henni bakinu svona ung hefur ömgg-
lega ásótt hana. Það er því engin til-
viljun að hún tileinkar líf sitt að hluta
baráttunni fyrir bindindismálum og
Einar á þar sinn þátt, það er ég viss
um. Hún var svo einlæg í sinni hug-
sjón að hún brá sér oft út á
götur borgarinnar til
að tala um fyrir
mönnum og
hjálpa þeim. I
slíku skyni brá
hún yfir sig
sjali og fór
1 ásamt vin-
< | konu sinni,
Ingveldi
Ólafsdóttur
úr Hvíta-
bands hreyf-
ingunni, í ill-
ræmdustu
búllu bæjarins
sem var kölluð
Svínastían,
því að þangað
fóm dónamir
og stunda
sína iðju.
er bara um svo margt að velja. Ólaf-
ía var ekki uppá neinum stalli í lif-
anda lífi, það er leiðinlegt ef sú
ímynd hennar hefur orðið ofan á,
henni er öllu heldur þannig lýst af
mörgum sem hana þekktu, að það sér
sérstaklega tekið til þess hvað
hún var skemmtileg."
Hún var sexí
Nú var hún heit
trúkona, mikil kven-
re'ttindakona, bar-
áttukona fyrir
Háskóla og
sjálfstæðis-
hetja, það
sem hún
skrifaði er
sérstakt og
eftir-
minni-
legt,
svo á
hún
líka
um drauma sína og þá vitnar Ólafía í
Shakespeare: „We are the stuff,
Dreams are made of.“ Ólafía hafði
sjálf leikið í Víkingunum á Háloga-
landi, og hafði mikinn áhuga á leik-
list. í einu bréfanna svarar Indriði
Ólafíu en hún hefur verið að nefna
það við hann að verða guðsbam. Ind-
riði svarar henni á þessa leið: „Það er
auðvelt fyrir þig, það er ekki svo
mikið sem heldur þér niðri. Við get-
um sagt svosem hundrað kíló við
fætur þér, nei, tvöhundmð því það er
auðvitað tanta. En ég er með heilt
fjall, þessa stóm fjölskyldu," og svo
byrjar hann að tala um skuldir sem
haldi honum í jámgreipum. „Auðvit-
að vildi ég gjaman verða eins og Ing-
veldur á Bjargi, og fara uppá pall og
prédika," heldur hann áfram „En ég
hef þær skyldur við mitt umhverfi að
ég gæti ekki verið þekktur fyrir það.
Ég sé ekki annað ráð en að guð verði
að gera kraftaverk, svo ég geti gefið
honum hjarta mitt.“
Þá svarar Ólafía: Æ, Indriði, það
eina sem Guð hefur áhuga á er hjarta
þitt. Að vera guðsbam er ekki að fara
uppá pall að prédika. Að vera guðs-
bam er ekki að leitast eftir sælu. Að
vera guðsbarn er að gefa guðsmann-
inum í okkur færi á að tengjast sínum
Guði eins og hann verður að gera.“
Lifandi trú
Nú ertu sjálf mikil trúkona, hvern-
ig gerðist það að þúfórst að helga líf