Alþýðublaðið - 14.05.1997, Blaðsíða 6

6
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 14. MAÍ1997
f r é t t i r
■ Líferyrissjóðafrumvarpið
Hefur það markmið?
í umræðunni um lífeyrissjóða-
frumvarið hefur það vakið athygli
hve undirbúningur þess virðist
óvandaður. Ráðist er í grundvallar-
breytingar á kerfi, sem með réttu er
talið eitt það besta í heiminum án töl-
fræðilegra eða tryggingafræðilegra
rannsókna. Jafnframt eru engin lang-
tímamarkmið sett, sem þó er grund-
vallaratriði í allri umræðu um lífeyr-
ismál. I almennum hluta greinargerð-
ar með frumvarpinu er þó getið
markmiða og þau sögð: a) Að auka
samkeppni lífeyrissjóða. b) Að auka
valfrelsi í lífeyrissparnaði. c) Að
tryggja bein áhrif sjóðfélaga á
stefnumörkun og stjórn. d) Að skil-
greina og skýra stöðu séreignasjóða.
e) Að auka þátttöku lífeyrissjóða í at-
vinnulífinu. Athugandi er hvort
markmiðum þessum sjái stað í frum-
varpiu.
Eykst samkeppni líf-
eyrissjóða?
Um réttindi úr og aðild að lífeyris-
sjóðum hefur aldrei verið sam-
keppni. Þessi atriði eru bundin í
kjarasamningum og verða það áfram
skv. 2.mgr. 2.gr. frumvarpsins. Skv.
frumvarpinu er lífeyrissjóðum verka-
lýðshreyfingarinnar meinuð móttaka
séreignaframlaga, sem þó fellur beint
að rekstri þeirra án mikils aukakostn-
aðar. Skv. 8.gr. frumvarpsins fá
bankar, sparisjóðir, líftryggingafélög
og verðbréfafyrirtæki einkarétt á
móttöku þeirra framlaga. Gildandi
lög um skyldutryggingu lffeyrisrétt-
inda nr. 55/1980, hindra ekki al-
mennu lífeyrissjóðina í að reka slíkar
deildir en það verður bannað ef
frumvarpið verður að lögum. Frum-
varpið leggur síðan niður í einu lagi
þá séreignasjóði, sem tekið hafa við
skyldubundnum 10% framlögum
einstaklinga. Það er blekking að
halda því fram að síðan sé búin til
samkeppni um séreignaspamað um-
fram 10% af launum. Margoft hefur
komið fram að spamaður þessi er
ekkert annað en lögbundið innlegg á
bundinn bankareikning, sem greitt
verður út af skv. ákveðnum reglum,
sem frumvarpið tilgreinir. Fyrir er í
landinu samkeppni um sparifé lands-
manna. Nýr bankareikningur, sem
kallaður verður „lífeyrisreikningur"
bætir þar engu við. Hvorki er því inn-
leidd eða aukin samkeppni milli líf-
eyrissjóða.
Eykst valfrelsi?
Frumvarpinu er ætlað að auka val-
frelsi í lífeyrisspamaði. Þessu mark-
miði sér ekki stað. Engar nýjungar
eru kynntar. Um árabil hafa verið
reknir séreignasjóðir án þess að setja
hafi þurft sérstök lög um þá. Þeir
hafa verið valfijálsir fyrir fjölda
fólks, starfað undir 1. 55/1980 og
gengið ágætlega. Þeir eru slegnir af.
Launafólki, sem eitthvað hefur átt
eftir af launum sínum um mánaða-
mót hefur til þessa staðið til boða að
gera sparnaðarsamninga við Þjón-
ustumiðstöð ríkisverðbréfa og alla
banka og sparisjóði á landinu. Ur
miklu hefur því verið velja og ekki
hefur þurft sérstök lög eða aukið for-
ræði yfirvalda. Lögin bæta hér eng-
um nýjungum við.
Bein áhrif sjóðféiaga á
stefnumörkun og
stjórn.
Frumvarpið fer gegn þessu meinta
markmiði. Þegar 12.12 1995 sömdu
aðilar vinnumarkaðarins um nýtt
skipulag ársfunda lífeyrissjóðanna.
Það tryggir bein áhrif sjóðfélaga á
stefnumörkun og stjóm þeirra. Fram-
varpið setur engar nýjar reglur. Það
leggur hins vegar upp með, að hluta
lífeyrissjóðsiðgjalda megi launfólk
ráðstafa með samningi til verðbréfa-
fyrirtækja, banka og tryggingafélaga
og mynda séreignasjóð. I lögunum er
enginn áskilnaður um að launafólki
skuli tryggð „bein áhrif á stefnu-
mörkun og stjóm“ þessara aðila.
Þegar hugsað er út í það er hugmynd-
in þó ekki svo slæm. Er ráðherra
undir rós að boða þjóðinni, að sá tími
sé kominn „að sparifjáreigendur og
tryggingatakar allra landa samnein-
ist“ og geri kröfu um stjómarsetu í
Magnús M. Norðdahl hrl.
Sjóvá og VÍS, Búnaðarbanka og
Landsbréfum svo fáein dæmi séu
tekin? Varla. Eftir stendur að fram-
varpið tryggir hvorki eitt né annað í
þessu efni, sem verkalýðshreyfingin
hefur ekki þegar tryggt í frjálsum
samningum. Framvarpið opnar hins
vegar fyrir lífeyrissparnað í fyrir-
tækjum, sem launafólk á engan að-
gang að og era í eigu örfárra risa á ís-
lenskum banka og tryggingamarkaði.
Skilgreinir frumvarpið og skýrir
stöðu séreignasjóða?
Stofnun og rekstur séreignasjóða
er sett undir einkarétt banka, spari-
sjóða, líftryggingafélaga og verð-
bréfafyrirtækja. Núverandi séreigna-
sjóðir era slegnir af. Myndin er
skýrð, sviðið þrengt og fákeppni
aukin.
Eykst þátttaka lífeyris-
sjóðanna í atvinnulíf-
inu?
Markmiði um „aukna þátttöku líf-
eyrissjóða í atvinnulífinu" finnur
hvergi stað í frumvarpinu. Þvert á
móti setur 20.gr. þess starfsemi sjóð-
anna þröngar skorður. 36.gr. lögbind-
ur að lífeyrissjóðir megi ekki eiga
meira en 10% hlutafjár í hverju fyrir-
tæki. Þeir megi því fjárfesta en engu
ráða. Um þetta hafa vinnuveitendur
og launþegasamtök raunar löngu gert
samkomulag og lögin segja enga
nýja sögu. Þetta markmið gefur og til
kynna, að framvarpshöfundar haldi,
að fé lífeyrissjóðanna liggi athafna-
laust á skrifstofum verkalýðsfélag-
anna. Það er langur vegur frá því.
Það er í fullri vinnu í atvinnulífinu í
gegnum verðbréfakaup af ríki, sveit-
arfélögum og fyrirtækjum. Það
myndaði um langt skeið kjama þess.
fjármagns, sem fór til nýbygginga í
gegnum Byggingarsjóð ríkisins og
Byggingarsjóð verkamanna og svo
mætti lengi telja. Aðalatriðið er að
þetta fjármagn gerir ekki kröfu til
þjóðfélagslegs valds og beitir engu
slíku valdi. Þetta vald vill fjármála-
ráðherra virkja. Stuttbuxnaliðinu vex
nefninlega í augum, að verkalýðs-
hreyfingin eigi aðild að stjómum líf-
eyrissjóðanna og um leið að því
valdi, sem fjármagni þeirra fylgir.
Engin stefna.
Þau markmið, sem sett eru fram í
greinargerð með framvarpinu era
ekki holdgerð í lagatextanum eins og
ljóst er orðið. Engin stefna er sett
fram í lífeyrismálum, hvorki í grein-
argerð eða ummælum ráðherra á
þingi önnur en sú, að nú skuli breytt
og nú skuli bætt án þess að skilgreina
hverju skuli breytt og hvað skuli
bætt. Aðalmarkmið frumvarpsins era
þau, sem ekki koma fram í texta þess
eða ræðum ráðherra. Þau markmið
em m.a. að svipta verkalýðshreyfing-
una forræðinu á lífeyrismálum launa-
fólks, sem þó hefur fætt af sér eitt
sterkasta lífeyriskerfi heims og
leggja í rúst þá lífeyrissjóði, sem nú
era starfandi. Frumvarpinu er ætlað
að veikja þátt samtryggingarinnar í
lífeyrismálum og tryggja um leið
„rétt afnot“ af lífeyrisspamaði lands-
manna og þeim völdum, sem því
fjármagni fylgir. Síðast en ekki síst
mun framvarpið skerða samningsrétt
verkalýðshreyfingarinnar, auka
launamisréttið og grafa þannig undan
verkalýðshreyfingunni og hlutverki
hennar í samfélaginu.
Höfundur er formaður framkvæmda-
stjórnar Alþýóuflokksins.
■ Prófskrekkur vaxandi vandamál
Danir bjóða upp á námskeið til
Úr alfaraleið
Grað-
hestum
stolið í
Falun
Dala-Demokraten, Svíþjóð.
í Falun í Svíþjóð hefur ítrek-
aður hrossaþjófnaður valdið
því, að hrossaeigendur era nú
mjög uggandi um hag sinna
hrossa. Að minnsta kosti sex
hross hafa horfið úr högum sín-
um á síðustu mánuðum, og á
meðal þeirra voru að minnsta
kosti tveir graðhestar, sem vora
eftirsóttir til undaneldis.
Eigendur hrossanna hafa leit-
að þeirra alllengi, og lögreglan
liðsinnt þeim eftir bestu getu.
En ekkert gengur að upplýsa
þjófnaðinn. Lögreglan í Falun
er þeirrar skoðunar, að á ferð-
inni sé hringur, sem steli hross-
um til afsláttar, og selji á svört-
um markaði í einhvers konar
matvælavinnslu. Eigendur
hrossanna telja hinsvegar, að á
ferðinni séu menn með ítarlega
þekkingu á góðhestum, og færa
máli sínu til stuðnings, að hest-
amir, sem stolið er, hafi horfið
úr stóði, og hafi bersýnilega
verið valdir af kostgæfni, en
ekki teknir af handahófi.
Bændur em býsna reiðir, því
tryggingar þeirra á búsmala
sínum ná ekki til þjófnaðar,
enda fátítt að hestum sé stolið,
þó ölglaðir Svíar á ferð um
nóttina eigi það til að hnýta upp
í stöku gæðing, og ríða honum
bæjarleið.
Dala-Demokraten heitir á
alla lesendur sína, sem geta
gefið einhveijar upplýsingar
um hið dularfulla hrossahvarf,
að gefa sig fram við lögregl-
una, og lofar jafnframt að halda
íbúum í Falun vel upplýstum
um gang mála.
hjálpar
En færri komast að en vilja. Stöðugt fleiri nemendur þjást af lamandi angist með tilheyrandi svitaköstum, niðurgangi og svima
þegar þeir standa andspænis prófum en áður
Nemendur skortir einfaldlega samband við þær hefðir og venjur sem
tíðkast í heimi fullorðinna. í staðinn reyna þeir stöðugt að koma til móts
við þær væntingar sem þeir halda að umhverfið hafi til þeirra. Það leiðir
til þess að þeir eru reikulir í ráði og eiga erfitt með að festa rætur í fag-
legu samhengi.
Síðan á áttunda áratugnum hafa
margir danskir menntaskólar neyðst til
að bjóða uppá námskeið sem eiga að
freista þess að hjálpa nemendum að
yfirvinna prófskrekk.
Lamandi angist andspænis prófum
er vaxandi vandamál fremur en hitt,
nemendur sofa ekki, borða ekki, kalds-
vitna og fá niðurgang og aðra svimar í
sjálfum prófunum. Óttinn stafar af
kröfum sem nemendur gera til sjálfra
sín og utanaðkomandi væntingum.
Nemendur lesa og lesa þangað til þeir
detta út og hafa þá í raun og veru lítið
lært. í millitíðinni heyra þeir frá for-
eldrum og kennurum að þeir sem ekki
geta lært fái hvergi atvinnu og lendi á
bótum. Það eru oftast duglegir og
metnaðarfullir unglingar sem brotna
undan álaginu, í háskólum hrjáir það
hlutfallslega flesta nemendur sem lesa
læknis- og lögfræði en þar er mikill ut-
anbókarlærdómur nauðsynlegur og
það þarf sterka karaktera til að hasla
sér völl eftir að námi lýkur.
Eitt af þeim atriðum sem eiga að
hjálpa nemendum til að komast yfir
prófskrekkinn er að hafa stjóm á
andadrættinum. Þegar maður getur
dregið andann nokkuð reglulega á að
vera svigrúm fyrir umfram orku til að
geta tekið kringumstæðurnar minna
hátíðlega en annars.
Annað atriði sem nemendum er ráð-
lagt að gera er að velja sér átrúnaðar-
goð og hugsa til þess þegar angistin
gerir vart við sig. Ennfremur eiga
nemendur að skrifa niður það sem þeir
hræðast. Það á einnig að hjálpa til að
hafa með sér hlut í prófið sem veitir
öryggi eins og til dæmis gamla bangs-
ann þótt það kunni að virðast an-
kannalegt í augum hinna nemend-
anna.
Langflestir sem sækja námskeiðin
era stúlkur en skýringuna segja sumir
sálfræðingar vera þá að drengir viður-
kenni síður að þeir hafi þennan veik-
leika. Sálfræðingar benda á margar
hugsanlegar skýringar á því að þetta
vandamál fari vaxandi. Ein er sú að
báðir foreldrar séu í flestum tilfellum
útivinnandi og bömin hafi ekki jafn
góðan aðgang að þeim og það sé
ástæðan fyrir þessu svo og mörgum
öðram sálrænum vandamálum sem
hijá nemendur.
Marga þeirra vantar góðan grand-
völl í lífinu vegna þess að þeir hafa
ekki náð að mynda góð tengsl við for-
eldra í bemsku. Þeir hafa of mikið
verið á eigin vegum og skortur á und-
irstöðu veldur því að þeir era ákaflega
auðsærðir þegar kemur að gagnrýni.
Þá skortir einfaldlega samband við
þær hefðir og venjur sem tíðkast í
heimi fullorðinna. í staðinn reyna þeir
stöðugt að koma til móts við þær
væntingar sem þeir halda að umhverf-
ið hafi til þeirra. Það leiðir til þess að
þeir eru reikulir í ráði og eiga erfitt
með að festa rætur í faglegu sam-
hengi. Margir nemendur eiga heldur
ekki nána vini sem þeir geta leitað til
en það er eitt af því sem hefur breyst í
tímans rás.
Jafnaðarkonur
„Súpu- og saiatfundurinn“
sem átti að vera 15. maí frestast um viku
og verður fimmtudaginn 22. maí kl. 19-21.
Nánar auglýst síðar.
Samband Alþýðuflokkskvenna