Alþýðublaðið - 23.05.1997, Page 4

4
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 23. MAÍ1997
V I ð t Q \
■ Kolbrún Bergþórsdóttir hélt til fundar við Hrafn Jökulsson og þau ræddu um hugsiónapólitík og husjónalai
Það hefur aldrei gefii
Þú sagðir mér einu sinni að þú
hefðir aldrei þekkt eins og glatt bam
og sjálfan þig.
Þetta er goðsögn í fjölskyldunni,
sem ég hef átt þátt í að útbreiða, án
þess að hafa neitt sérstakt fyrir mér í
þeim efnum annað en staðhæfingar
minna nánustu. Ég man ákaflega fátt
frá mínum bemskuárum. Þær strjálu
og stopulu minningar era bara eins og
gengur og gerist, af öllu tagi. Ég hygg
að þar hafi verið sólskinsstundir inn á
milli. Það að ég hafi verið með glöð-
ustu bömum er falleg saga, en eins og
þú veist þá era fallegar sögur yfirleitt
uppspuni frá rótum.
Faðir þinn lést þegar þú varst tólf
ára. Þú ert sagður mjög líkur honum
í lífsháttum. Ertu alltaf að leita hann
uppi?
Onei, svo sannarlega ekki, en
dauði hans hafði vitanlega áhrif á
mig. Mér fannst óþarfí hjá honum að
deyja því ég vildi kynnast þessum
manni sem allir vora að tala um. Þeg-
ar móðir mín gaf út bók um ár sín
með Jökli Jakobssyni þá var ákaflega
margt þar sem kom mér á óvart því
það minnti mig á sjálfan mig og
hvemig ég hugsa og haga mínu lífi.
Ég held að ég sé á margan hátt líkur
föður mínum en á hinn bóginn, eðli
málsins samkvæmt, mótaður af móð-
ur minni.
Ertu sáttur við mótun móður þinn-
ar?
Hver einstaklingur ber fyrst og
fremst ábyrgð á sjálfum sér og því
hvemig hann hagar lífi sfnu. Jóhanna
var sumpart góður uppalandi og sum-
part ekki. Ég met hana mikils og virði
sem persónu, en ég geri mér líka
grein fyrir því að miðlun tilfmninga
hefur aldréi verið hennar eftirlætis
íþrótt.
Þú hefur verið ungur þegar þú
komst að þeirri niðurstöðu að gangur
lífsins vceri á þann veg að menn
þyrftu að bera ábyrgð á sjálfum sér.
Ég veit að það trúir því ekki nokk-
ur maður í dag en strax í átta ára bekk
í Melaskóla var ég mesti slagsmála-
hundurinn í skólanum. Ég lifði á
þessum áram tvöföldu lífi...
Strax þá?
Þetta era reyndar þín orð. - En
heima við og innan um fjölskylduna
gerði ég mér far um að vera dagfar-
sprúður, stilltur ungur maður sem las
blöðin, fylgdist með fréttum og ræddi
helstu atburði líðandi stundar. En á
kvöldin fór Krammi Klakason á kreik
að fremja litlu prakkarastrikin sín. Ég
var aldrei villingur, held ég, en ég
hafði ákaflega gaman af því að létta
aðeins undir með öskuköllunum með
því að kveikja í tunnunum, skera nið-
ur þvottasnúrar, eða flaggböndin á
þeim sendiráðum sem ég taldi vera
fulltrúar ríkja sem þyrftu yfirhaln-
ingu.
Aðeins einu sinni minnist ég þess
að þessi tvö hlutverk hafi rekist hvort
á annars horn gagnvart fjölskyldu
minni. Það var þegar ég tilkynnti
móður minni hróðugur: „Ég á óvini á
hverju strái". Þessa setningu hafði ég
nýlega lært af einhverri bók, en þótti
hún eiga einkar vel við um þær
mundir. Mér líður ekki úr minni að
móðir mín varð skelkuð þegar vatns-
greiddi, vel máli fami, prúði átta ára
pilturinn lét þetta út úr sér. Hún
þekkti auðvitað ekki Krumma Klaka-
son, en það var á þessari stundu sem
rann upp fyrir mér, að sumt er betur
látið ósagt. Ætli það hafi ekki verið
ein skynsamlegasta niðurstaða sem
ég hef komist að.
En nú áttu mjög erfitt með að láta
hlutina ósagða, afhverju stafar þessi
mikla þörffyrir að koma sífelldu róti
á umhverfið?
Nú, við eram bara komin út í
djúpsálarfræðina. Ég hef alltaf viljað
hafa og haft þörf fyrir að hafa áhrif á
umhverfi mitt. Skoðanaleysi jafngild- -
ir andlegum dauða. Mér fmnst að
menn eigi að hafa skoðanir og mér er
jafnvel að lærast það að umbera
mönnum að hafa aðrar skoðanir en
ég-
En sem blaðamaður þykir þú
einmitt óvœginn við þá sem hafa aðr-
ar skoðanir en þú.
Er það? Ég býst við að ég hafi
fengið þetta orð á mig af því ég hef
oft fjallað um það sem hafa verið
heilagar kýr. Það mátti ekki anda á
forseta íslands, ekki blaka við bisk-
upnum, ekki draga í efa að Hæstirétt-
ur íslands hefði alltaf rétt fyrir sér. Ég
braut þessi boðorð en ég var að gagn-
rýna kerfi og þá menn sem standa
vörð um þau, og vilja ekki að við
þeim sé hróflað.
Eg held að það séu 400 manns í Rithöfundasambandinu, en það væri ekki hægt að fylla borðið við síðustu
kvöldmáltíðina með þeim skáldum sem eru í þeim hópi.
Smásálarklúbbur
Alþingis
Eitt sinn var sagt við mig þegar ég
þótti Irelst til bardagaglöð í skrifum
minum að ég þyrfti að gceta mín á því
að höggva ekki í allar áttir þvt' þá
stceði ég eftir vinalaus. Þú hefur eign-
ast óvini út á skrif þín, ertu ekki
hrœddur um að standa uppi einn og
enginn þér til vamar?
Nei, ég er ekki hræddur um það.
Þetta er hins vegar ákaflega gagnlegt
ráð sem einhver vel meinandi vinur
þinn hefur gefið þér. Sumir hugsa allt
í strategíu, líta á lífið sem herferð og
það þurfi að hugsa fyrir öllu, tryggja
sér bandamenn og að manni berist
birgðir eftir réttum leiðum. Þetta er
fjarska skynsamlegt en ég hef aldrei
verið mikið gefinn fyrir þaulskipu-
Iagðar hugsjónir, þar sem menn jafn-
vel koma sér upp skoðunum af því
það gagnast þeim beint eða óbeint.
Það hefur stundum verið sagt við mig
að ég fari offari, sjáist ekki fyrir og
annað þess háttar. Það má vel vera en
þá ætla ég samt að reyna að halda því
fram að ég hafi ekki látist stjómast af
blindri andúð á einstaklingum eða
stofnunum, heldur því að mér hefur
fundist að það þyrfti að ræða einhver
mál, alveg burtséð frá því hvort það
hentaði einhveijum hefðarköttum úti
í bæ.
En það er samt mjög ríkt í þér að
þurfa að vinna alla baráttu sem þú
tekur þátt í.
Ég þekki marga lélega skákmenn
en enginn þeirra sest niður til þess að
tapa. Ég vil vinna en ég er ekki að
segja að í hita þess leiks, sem ég
stundum uni mér best í, taki ég alltaf
réttar ákvarðanir eða noti réttustu
orðin.
Það era tvö orð sem mér finnst öðr-
Við Islendingar sitjum
uppi með manngerð sem
til skamms tíma var ekki
til, fólk sem er atvinnu-
stjórnmálamenn, getur
ekkert annað, kann ekk-
ert annað og er auk þess
orðið háð sviðsljósinu.
um vandmeðfamari. Annað er hug-
sjónamaður. Hitt er skáld. Bæði orðin
eru ofnotuð. Ég held að það séu 400
manns í Rithöfundasambandinu, en
það væri ekki hægt að fylla borðið
við síðustu kvöldmáltíðina með þeim
skáldum sem era í þeim hópi. Eins er
það með hugsjónamennina. Eftir að
hafa kyimst íslenskum stjómmála-
mönnum í nokkru návígi þá er óhætt
að fullyrða að hlutfall hugsjóna-
manna þeirra á meðal er jafnvel lægra
en meðal íslenskra skálda.
Kanntu skýringu á þessum skorti á
hugsjónastjómmálamönnum ?
Strategía auglýsingastofunnar er
orðin allsráðandi í stjómmálum. Við
sjáum eitt vel hannað himpingimpi
sem var að vinna sigur í Bretlandi.
Tony Blair er afrakstur hugmynda-
vinnu auglýsingamanna sem hafa í
mörg ár þaulhugsað hvert einasta orð
sem hann lætur út úr sér, hafa ákveð-
ið hvaða skoðanir hann má hafa og
hvaða skoðanir hann má ekki hafa,
hvenær hann tekur utan um konuna
sína og hvenær hann gerir það ekki,
hvemig hann greiðir sér og hvað
hann fær sér í morgunverð. Þetta er
ekki pólitík að mínu skapi. Þessi póli-
tík er að halda innreið sína til íslands.
Við sáum það til dæmis í forsetakosn-
ingunum í fyrra hvað öll taktík Ólafs
Ragnars var svo þaulhugsuð. Maður
komst ekki hjá því að heyra hljóminn
af plottfundunum með auglýsinga-
mönnunum hans, og sjá hvemig hann-
var farinn að æfa nýja, milda svipinn
sinn. Þetta er hugsjónalaus, leiðinleg
og dauðyflisleg pólitík. Þegar svona
er komið þá er pólitík orðin iðnaður.
Ég get vel skilið að menn eins og
Jón Baldvin skuli ekki nenna þessu.
Ég sat á sínum tíma nokkuð marga
fundi í kringum kosningabaráttu Al-
þýðuflokksins þar sem vel meinandi
auglýsingamenn voru að reyna að
prógramera Jón Baldvin. Jón Baldvin
er afskaplega ráðþæginn maður,
hlustar, kinkar kolli og svo hugsar
hann yfirleitt ekki meira um það.
Kannski meðal annars vegna þessa
hætti hann að henta inn í þennan smá-
sálarklúbb á Alþingi þar sem flestir
eru búnir að kaupa sér þingsæti gegn-
um prófkjör, glansmyndir og til-
fallandi auglýsingamenn.
Þú segir hugsjónamenn í pólitík
vera fátíða. Hvaða íslenskum stjóm-
málamanni hefur þú haft mestar mœt-
ur á?
Það eru ólíklegustu menn sem era
famir að slá sér upp á því að hafa ver-
ið hrifnir af, aðdáendur, bestu vinir
eða samherjar Vilmundar Gylfasonar.
Ég hafði ekki aldur til að vera neitt af
þessu nema aðdáandi hans. Ég hreifst
af Vilmundi, hreifst af kraftinum,
þessum einstaka og ófyrirleitna hæfi-
leika til þess að reikna aldrei út al-
menningsálitið og segja svo hvað
manni fyndist, heldur reyna alltaf að
móta almenningsálitið. Þetta er það
sem skilur á milli alvöru stjómmála-
manna og þeirra sem gera sér starfið
að féþúfu.