Alþýðublaðið - 29.05.1997, Side 7

FIMMTUDAGUR 29. MAÍ1997
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
7
■ Erlendar rannsóknir og kenningar gefa tilefni til bjartsýni
Leiðin út úr
Orðið Skizofrenia kemur úr latínu
og þýðir klofinn hugur, en kallast á
íslandi geðklofi. Orsök geðklofa eru
óþekkt. Sjúkdómsheitið er safnheiti
yfir röð geðsjúkdóma með ólíkar or-
sakir en margir þeirra eru arfgengir.
En þrátt fyrir að fólk sé móttækilegt
fyrir geðklofa þurfa að koma til ytri
áhrif svo að sjúkdómurinn blossi
upp, til dæmis ákafleg streita, dauðs-
fall í fjölskyldunni eða ástarsorg.
Einhverfa er megineinkenni sjúk-
dómsins, sjúklingurinn hrærist í
innri veröld. Hann kýs ekki að ein-
angra sig heldur upplifir hann tilver-
una og fólk umhverfis sig sem fjand-
samlegt eða framandi. Ofskynjanir
eru tíðar, sjúklingur fær gjarnan á til-
finninguna að það sé fylgst með öll-
um hans ferðum, og jafnvægisskyn-
ið brenglast. Hugsunin er full af
mótsögnum, hugmyndaflug og
ímyndanir fá lausan tauminn og .
sjúklingamir búa til ný orð og setn-
ingar sem einungis þeir skilja og
vita hvað merkir.
Nýjar erlendar rannsóknir
benda til þess að samtalsmeð-
ferð hafi meira að segja í með-
ferð geðklofasjúklinga en al-
mennt er talið og gefur það til-
Þá hefur líka kom-
ið í Ijós að sam-
talsmeðferð, hefur
verið vanmetin en
hún er talin árang-
ursrík jafnvel í erf-
iðustu tilfellunum og
ný geðlyf eru komin á
markað með minni
aukaverkanir en þau
sem voru fyrir. Sál-
fræðingar eru enn sem
komið er of fáir inni á
geðdeildum samkvæmt
þessu, líka í þeim
löndum sem að vinna
eftir þessu nýja ffyrir-
komulagi og lítill
skilningur á vægi þess
að takast á við áfallið
sem upphaflega leysti
sjúkdóminn úr læðingi,
og sálræn áföll
ur bein einkenni
sjúkdómsins eins
og ranghugmyndir
og innri óreiðu og
í viðtölunum
eykst fæmi sjúk-
lingsins til að lifa
með hugmyndum
mm.
hefur gefið
góða raun en það
eykur möguleika á árangursrikri
nteðferð við sjúkdómnum ef tekst að
greina hann á byrjunarstigi og ráðast
til atlögu.
Þá hefur líka komið í ljós að sam-
talsmeð-
ferð, hefur
verið vanmetin en
hún er talin árangursrík
jafnvel í erfiðustu tilfellunum
og ný geðlyf eru komin á markað
með minni aukaverkanir en þau sem
voru fyrir. Sálfræðingar era enn sem
komið er of fáir inni á geðdeildunt
samkvæmt þessu, líka í þeirn lönd-
En það er lfka
gagnrýnt að reyna
að komast fyrir
sjúkdóminn áður en
hann blossar upp. Það
era ekki allir á eitt sátt-
ir um réttmæti þess
að gera böm og ung-
linga að sjúkling-
um áður en þau
veikjast.
Þau atriði sem er bent á að
geti bent til geðklofa eru til dæm-
is líkamleg og andleg óvirkni,
klaufska, einkennilegt háttalag, og
einangrunarhvöt. Við rannsóknir
hefur einnig komið fram að algengt
er að þau fái áhugamál sem þau
dýrka af alefli. Þetta era einkenni
sem strangt til tekið gætu átt við
helming allra unglinga og því er
horft til hversu alvarlega þau láta á
sér kræla og hversu lengi.
Ungmennin sem taka þátt í með-
ferðinni fá hinsvegar félagslegan
stuðning fyrr og samtalsmeðferð og
stundum er talið nauðsynlegt að öll
fjölskyldan taki þátt. Sé þess talin
þörf fá ungmennin einnig litla
skammta af geðlyfjum.
Geðklofi brýst jafnan fram á
yngri árum, þegar manneskjan er að
stofna til ástarsambanda við annað
fólk, sækja sér menntun og svo
framvegis, það gerir það óhjákvæmi-
lega að verkum að hún lendir til hlið-
ar við jafnaldra sína. Margir bregð-
ast við með því að misnota áfengi
eða fíkniefni til að deyfa einkennin.
Það getur hinsvegar viðhaldið sjúk-
dómnum.
Einhverfa er megineinkenni sjúkdómsins'
sjúklingurinn hrærist í innri veröld. Hann kýs
ekki að einangra sig heldur upplifir hann
tilveruna og fólk umhverfis sig sem fjandsam-
legt eða framandi.
sínum og urn-
gangast annað
fólk. Það hefur
jafnvel gefist vel
að dómi sumra
lækna og sál-
fræðinga að ræða
einkenni sjúk-
dómsins og gera
sjúklinginn að
virkari þáttak-
anda í meðferð-
greina til-
hneigingu
til sjúkdómsins
áður en hann brýst út.
Eftir að það hefur verið rifist í
meðferðargeiranum um hvort lyfja-
meðferð sé heppileg eða ekki, og
hvort það hefur verið gengið of langt
í að leggja niður sólarhringspláss
fyrir geðsjúka, og hvort það er yfir-
höfuð ekki í of fá hús að venda, hef-
ur vonin urn að það sé einhverrar
lækningar að vænta jafnvel fyrir þá
sem era verst úti, náð að skjóta rót-
um í meðferðargeiranum, segir blað-
ið.
Nú er víða lögð áhersla á að
kynna læknum, félagsráðgjöfum og
starfsfólki skólanna, hvernig hægt er
að koma auga á tilhneigingu til geð-
klofa í börnum og unglingum og
greina byrjunareinkenni sjúkdóms-
ins. Þar era einnig neyðarhópar skip-
aðir sérfræðingum sem hægt er að
ræsa út nteð sólarhringsfyrirvara.
efni ákveðinnar bjartsýni í meðferð
þessa illskeytta geðsjúkdóms, segir
meðal annars í danska blaðinu
Politiken, en sjúkdómnum er
unnt að halda niðri hjá hluta
sjúklinganna þannig að
þeir geti lifað nokkum
veginn eðlilegu lífi.
Víða, til dæmis í
Noregi, Astral-
íu og Dan-
mörku er
lögð
áhersla á
um sem að vinna eftir þessu nýja fyr-
irkomulagi og lítill skilningur á vægi
þess að takast á við áfallið sem upp-
haflega leysti sjúkdóminn úr læð-
gi, og sálræn áföll eins og ástar-
sorg, fjárhagsvanda, ósætti í fjöl-
skyldunni eða annað sem getur
verið þungt að yfirstíga.
í viðtalsmeðferð getur
sjúklingurinn unnið bug á
ýmsum hliðarverkunum
sjúkdómsins svo sem
kvíða og depurð, en
rannsóknir benda
einnig til þess að við-
tölin hafi áhrif á önn-