Alþýðublaðið - 13.06.1997, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 13. JÚNÍ1997
MtfBUBLMD
Þverholti 14 Reykjavík Sími 562 5566
Útgáfufélag Alþýöublaðsútgáfan ehf.
Ritstjóri Össur Skarphéðinsson
Auglýsingastjóri Ámundi Ámundason
Auglýsingasími 562 5576
Auglýsinga fax 562 5097
Dreifing og áskrift 562 5027
Umbrot Guðmundur Steinsson
Prentun ísafoldarprentsmiðja hf.
Ritstjórn Sími 562 5566
Fax 562 9244
Áskriftarverð kr. 1.500 m/vsk á mánuði.
Hver er utanríkisráð-
herra?
Það hefur ekki farið framhjá neinum, að Davíð Oddsson, for-
sætisráðherra, var eini talsmaður ríkisstjómar fslands í deilunni
vegna töku Norðmanna á nótaskipinu Sigurði. Hann taldi greini-
lega nauðsynlegt að setja utanrfldsráðherra til hliðar, og kaus að
gera það með áberandi hætti, til að undirstrika gagnvart Norð-
mönnum breyttar áherslur í samskiptum við þá.
Það má vissulega deila um aðferðir forsætisráðherra. Hann tók
þann kost að spila fast á þjóðemiskennd íslendinga og þjappa þeim
þannig saman í málinu. Efalítið gerði hann það til að draga athygl-
ina frá sldpbroti þeirrar stefnu sem rekin hafði verið í samskiptun-
um við Norðmenn, og hlaut óhjákvæmilega að verða skotspónn
fjölmiðla og almennings. Það er vissulega ekki stórmannlegt að
nota slíkar aðferðir til að fela fyrri aumingjahátt ríkisstjómarinnar
gagnvart Norðmönnum. En tæpast er hægt að deila um ,að ólíkt er
harka Davíðs árangursríkari en kurteisi og stimamýkt Halldórs.
Steinn Steinarr orti í frægu kvæði, að sumir ynnu sína bestu
sigra á undanhaldinu. Utanríkisráðherra íslands gaf tvisvar eftir í
sfldarmálinu og átti skelfilegan fmgurbrjót í taflinu við Norðmenn,
þegar þeir færðu einhliða út grunnlínur sínar við Kong Karls land
á Svalbarða. Samkvæmt mælikvarða Steins Steinarr er því utanrík-
isráðherra sigursæll maður. Sífelld eftirgjöf gagnvart Norðmönnum
skapaði hinsvegar andrúmsloft í samskiptum þjóðanna, sem Norð-
menn hafa notfært sér til hins ítrasta. Sigurðarmálið er uppskera
okkar af rangri stefnu utanrfldsráðherra. Norðmenn töldu bersnýni-
lega að þeir gætu komist upp með hvað sem er. Af þessum sökum
taldi Davíð sig ekki eiga annan kost en taka málið úr höndum Hall-
dórs.
Þetta er hinsvegar langt frá því eina dæmið um vaxandi frum-
kvæði forsætisráðherra þegar mótun utanríkisstefnunnar er annars
vegar, sem vissulega getur ekki annað en veikt tiltrú og stöðu utan-
ríkisráðherrans. Þannig vekur eftirtekt, að merkustu stefnuræðum-
ar um utanríkismál íslendinga, þar sem mörkuð er ítarleg stefna,
em samdar í forsætisráðuneytinu og haldnar af forsætisráðherra.
Davíð Oddsson flutti þannig athyglisverða yfirlitsræðu um öll
helstu málefni utanríkistengsla íslands þann 3. maí síðastliðinn, á
fundi Samtaka um vestræna samvinnu. Þar fjallaði hann ekki ein-
ungis um málefni Nató og samskiptin við Bandaríkin, heldur einnig
um Evrópusambandið og Norðurlandasamstarfið. Ræðan vakti
mikla eftirtekt, enda var hún ítarlegasta stefnuræða um utanrfkis-
mál sem haldin hefur verið af hálfu rfldsstjórnarinnar á þessu kjör-
tímabili. Hún vakti hinsvegar ekki síst athygli fyrir að það var Dav-
íð sem hélt hana, en ekki utanrfldsráðherrann.
Skömmu síðar, eða þann 20. maí, hélt forsætisráðherra enn á ný
merka ræðu um utanrfldsmál íslendinga, að þessu sinni í Utri-
kespolitiske Instituttet í Stokkhólmi, þar sem hann var staddur í op-
inberri heimsókn hjá Göran Person, forsætisráðherra Svía. Þar út-
færði hann í enn frekari smáatriðum stefnu rfldsstjómar sinnar
varðandi stækkun Nató og samstarfið við Bandaríkin. Ræðan vakti
verðskuldað lof, en ekki síður athygli vegna þess, að með henni var
gefin enn ein vísbending um að stefnumótun í utanríkismálum sé
ekki lengur í höndum utanríkisráðherrans, heldur komin á ábyrgð
forsætisráðuneytisins. Davíð Oddsson hefur því bersýnilega kom-
ist að þeirri niðurstöðu, að stefnumótun í utanríkispólitík Islend-
inga sé best komin í hans höndum. Sigurðarmálið sýnir ennfremur
svart á hvítu að Davíð Oddsson sé ekki sáttur við tök Halldórs Ás-
grímssonar á samskiptunum við Noreg, þó eðlilega geti hann ekki
játað því upphátt meðan stjórnarsamstarfíð varir.
Þetta undarlega ástand í utanrfldsmálunum, þar sem forsætis-
ráðherra hefur í rauninni lækkað Halldór Ásgrímsson niður í það að
vera einskonar varautanríkisráðherra, skapar hinsvegar óvissu. Það
er eðlilegt að menn spyrji: Hver er utanríkisráðherra íslands?
skoðanir
Prófkjör og andatengsl í
Alþýðuflokknum
í Alþýðublaðinu þann 11 .júní síð-
ast liðinn er að fmna grein eftir Rún-
ar Geirmundsson, formann Alþýðu-
flokksfélags Reykjavíkur, sem heitir
„Prófkjör og opinn Alþýðuflokkur'*.
Greinin er rituð í tilefni þeirra til-
lagna til lagabreytinga, sem lágu fyr-
ir nýloknu aukaþingi flokksins á
Akranesi. I greininni gætir nokkurs
misskilnings um skoðanir og afstöðu
mína til prófkjöra. Skal það leiðrétt.
Fyrir 48.flokksþingi Alþýðu-
flokksins-Jafnaðarmannaflokks ís-
lands haustið 1996, lágu viðamiklar
tillögur til breytinga á lögum flokks-
ins. Gert var ráð fyrir í þeim tillög-
um, að prófkjör yrðu með öllu af-
numin. Tillagan var samin og sett
fram af þeirri laganefnd, sem þá
starfaði og skipuð var af síðustu
stjóm flokksins. I þeirri nefnd átti ég
ekki sæti. Rétt er að taka fram, að
laganefnd er sjálfstæð nefnd og til-
Pallborð |
Magnús M. Norðdahl
M&m skrifar
lögur hennar ekki tillögur frá forystu
flokksins. Á 48. flokksþingi kom í
ljós, að margar tillögur nefndarinnar
vom umdeildar. Ekki bara umdeildar
heldur svo veigamiklar, að horfið var
frá afgreiðslu þeirra og málinu
frestað til sérstaks aukaþings. Því
lauk á Akranesi um síðustu helgi.
Fyrir það þing starfaði laganefnd. Ég
kom inn í þá nefnd í stað Hervars
Gunnarssonar. Fyrir því þingi lá
nokkuð mildari tillaga, sem gerir ráð
fyrir því að kjördæmisráð, fulltrúa-
ráð eða flokksfélög geti ráðið því
hvort prófkjör verði haldin eða ekki.
I tillögunni eins og hún lá fyrir auka-
þinginu segir orðrétt: „Kjördæmis-
ráð, fulltrúaráð eða flokksfélög
ákveða framkvæmd og fyrirkomulag
niðurröðunar á framboðslista flokks-
ins“. Með öðmm orðum, prófkjör,
sem áður vom skylda, yrðu eftir
breytingar nokkuð, sem viðeigandi
stofnanir flokksins myndu ákveða
eftir aðstæðum á hverjum stað. Það
var meirihluti laganefndar, sem lagði
þessa tillögu fram eins og skýrt er
tekið fram í greinargerð með henni.
Ég var ekki hluti þess meirihluta og
trúi því, að prófkjör við val á fram-
boðslista sé eitt af aðalsmerkjum Al-
þýðuflokksins. Á þinginu var ákveð-
ið, að laganefnd myndi starfa áfram
og fram til 49. flokksþings, sem mun
taka endanlega afstöðu til tillagn-
anna. Á því þingi mun ég tala fyrir
óbreyttri skipan mála og prófkjömm.
Rétt er þó að taka fram að öll síðasta
laganefnd var sammála um, að leggja
til skýrari reglur um kosningarétt í
prófkjömm og um prófkjör þar sem
Alþýðuflokkurinn er hugsanlega að
bjóða fram með öðmm flokkum. Þær
hugmyndir em klæðskerasniðnar
utan um þá samvinnu jafnaðar-
manna, sem stefnt er að fyrir næstu
Ég vil, eins og áður
hefur komið fram,
óbreytt ástand sem
þýðir skyldubundin
prófkjör og opinn Al-
þýðuflokk. Sé það and-
inn í Alþýðuflokknum,
þá er hann í góðu
sambandi við formann
framkvæmdastjórnar.
kosningar og em í takt við samþykkt-
ir Alþýðuflokksfélags Reykjavíkur.
Ég vil taka undir með Rúnari Geir-
mundssyni þegar hann segir í niður-
lagi greinar sinnar, að hann vilji vera
í opnum flokki þar sem valdi sé
dreift. Ég tek hins vegar ekki undir
með honum þegar hann segir, að
hann vilji ekki, að með lögum sé í
eitt skipti fyrir öll ákveðið hvemig
eigi að velja menn á lista fyrir flokk-
inn. Ég vil nefninlega, að bundið sé í
lögum, að það skuli gert með próf-
kjömm og engar undantekningar
verði gerðar frá því. Ég tel, að þannig
skapist, raunar eins og Rúnar segir,
tækifæri fyrir hæfileikaríkt fólk til að
hasla sér völl í pólitík. Við skulum
samt ekki gleyma því, að þannig geta
flokkar einnig skipað á framboðslista
sína hugsjóna- og hæfileikasnauðu
fólki, sem tryggt getur sér sæti með
smölun, baknagi, peningum og
tengslum út fyrir raðir þess flokks,
sem boðið er fram fyrir. Einmitt um
þetta snýst ágreiningurinn um próf-
kjörin og í þessu liggur áhættan af
þeim. Þessa áhættu tel ég rétt, að Al-
þýðuflokkurinn haldi áfram að taka.
Opinn og endumýjanlegur Alþýðu-
flokkur hefur lifað áhættuna af. Ég
trúi því, að hann muni gera það
áfram að hasla góðu fólki völl í ís-
lenskri pólitík en Rúnar nefnir í grein
sinni gott dæmi um það.
í fyrmefndri grein segist Rúnar
Geirmundsson raunar viðurkenna, að
þær aðstæður geti skapast, að ekki sé
ástæða til þess að halda prófkjör og
að sjálfur sé hann á bandi opinna
prófkjöra. Aðalatriðið sé í hans huga,
að viðkomandi félög hafi ákvörðun-
arrétt hér um. Nákvæmlega út á þetta
gengur tillaga meirihluta laganefndar
og ég þykist vita, að margir taka und-
ir hana. Ég er ekki í þeim hópi. Ég
vil, eins og áður hefur komið fram,
óbreytt ástand sem þýðir skyldu-
bundin prófkjör og opinn Alþýðu-
flokk. Sé það andinn í Alþýðuflokkn-
um, þá er hann í góðu sambandi við
formann framkvæmdastjómar.
Höfundur er formaöur
framkvæmdastjórnar.