Alþýðublaðið - 26.06.1997, Síða 2
2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 26. JÚNÍ1997
MMIÍBIMD
Þverholti 14 Reykjavík Sími 562 5566
Útgáfufólag Alþýðublaðsútgáfan ehf.
Ritstjóri Össur Skarphéðinsson
Fréttastjóri Sigurjón M. Egilsson
Auglýsingastjóri Ámundi Ámundason
Auglýsingasími 562 5576
Auglýsinga fax 562 5097
Dreifing og áskrift 562 5027
Umbrot HBK
Prentun ísafoldarprentsmiðja hf.
Ritstjórn Sími 562 5566
Fax 562 9244
Áskriftarverð kr. 1.500 m/vsk á mánuði.
Tíu veikleikar
í þjóðfélaginu
Hagvöxtur var til skamms tíma mun minni hérlendis en annars
staðar. Það er ástæða til að hafa áhyggjur af hagkerfi okkar vegna
ýmissa veikleika í þjóðfélaginu.
í fyrsta lagi er skipulag sjávarútvegs dragbítur á eflingu atvinnu-
lífs. Það er brýnt að taka upp veiðileyfagjald til að mæta réttmæt-
um kröfum almennings til þátttöku í afrakstri sameiginlegrar auð-
lindar. Einnig er veiðileyfagjald nauðsynlegt til að efla annan út-
flutning við hlið sjávarútvegs.
I öðru lagi er landbúnaður þannig skipulagður að matvæli eru
30% dýrari hérlendis en að meðaltali í ESB-löndunum. Hérlendis
er eitt umfangmesta styrkjakerfi landbúnaðar í heimi en íslensldr
bændur eru þó einna fátækastir. Kerfi ríkisstjórnarflokkanna er
fjandsamlegt, bæði neytendum og bændum.
f þriðja lagi einkennist fjármálakerfið af fákeppni og spilltum
áhrifum stjómmálaflokka í ríkisbanka- og sjóðakerfinu. Vextir eru
mun hærri hér en í nágrannalöndunum, bankastjórar með eina
milljón í laun á mánuði og allt þetta í skjóli stjómmálalegs valds.
í fjórða lagi er menntakerfið að drabbast niður. Við höfum dreg-
ist verulega aftur úr, eins og alþjóðlegur samanburður sýnir. Sjálf-
stæðismenn hafa stjómað menntamálum í 12 af síðustu 14 ámm
með hörmulegum afleiðingum. Brýnasta verkefni menntamála er
að koma Sjálfstæðisflokknum út úr menntamálaráðuneytinu.
í fimmta lagi er framleiðni fyrirtækja einna lægst hérlendis allra
landa innan OECD. Fyrirtækjum hér er illa stjómað. Þau greiða lág
laun þrátt fyrir einna lægstu skatta fyrirtækja í Evrópu. Enda er
samkeppnisstaða íslands mjög slök í alþjóðlegum samanburði.
í sjötta lagi er útflutningsverslun alltof lítil. Hlutdeild útflutnings
í verðmætasköpuninni hefur staðið í stað hérlendis í 30 ár. Annars
staðar hefur hlutdeild útflutnings tvöfaldast. Aukin utanríkisversl-
un er alls staðar aflvél framfara og hagvaxtar nema hér á landi.
I sjöunda lagi er á Islandi lengstur vinnudagur í Evrópu. Venju-
legur launþegi vinnur 30% lengri vinnuviku en í nágrannalöndun-
um. Aðeins með þessum langa vinnudegi tekst fólki að ná sambæri-
legum lífskjömm og erlendis. Fólk er víða búið að fá nóg af því að
búa í eins konar þrælkunarbúðum.
í áttunda lagi er skipulag á vinnumarkaði gamaldags og staðnað.
Það einkennist af mikilli miðstýringu, einkum af hálfu vinnuveit-
enda, og veikri verkalýðsforystu. Það þyrfti að leggja enn meiri
áherslu á vinnustaðasamninga eða vinnustaðafélög.
f níunda lagi er eldri borgurum sýnd fyrirlitning. Þeir eru fléflett-
ir og niðurlægðir af ríkisstjórninni og verða að koma fram sem bón-
bjargarfólk. Þetta fólk hefur lagt mjög mikið af mörkum til samfé-
lagsins. Það á skilið betri framkoma en Sjálfstæðis- og Framsókn-
arflokkur sýna því.
í tíunda lagi er sinnuleysi gagnvart þjáningum fólks áberandi eins
og sést á löngum biðlistum í heilbrigðiskerfmu. Slíkir biðlistar og
virðingarleysi gagnvart sjúkum þekkist ekki í nágrannalöndunum.
Sjúklingar og öryrkjar eiga ekki í önnur hús að venda.
Þessi tíu atriði eru alvarleg. Það er ekki hægt að ráða bót á þeim
nema með nýrri pólitískri stefnu. Ríkisstjómarflokkamir vilja ekki
breytingar. Þessir veikleikar munu draga smátt og smátt úr lífskjör-
um. Ef fólk vill betri tíð þá verður það að leita nýrrar pólitískrar
forystu. Jafnaðarmenn em reiðubúnir að veita slíka forystu hér-
lendis, eins og er víðast í Evrópu.
Ríkisstjómin hefur ásamt vinnuveitendum í VSÍ slegið skjald-
borg um ísland í formi lágra launa, vemdunar fákeppni og sérhags-
muna og virðingar- og tillitsleysi gagnvart eldri borgunum, sjúk-
lingum og öryrkjum. Hversu lengi ætlar íslenskt launafólk að láta
bjóða sér þetta þrælahald með 30% lengri vinnutíma og á þessum
lágu launum? Svari því hver fyrir sig.
skoðanir
Snorri og Björk
Sumarið 1995 dvaldist ég alllengi í
París. Um þær mundir var Björk
Guðmundsdóttir heimamönnum þar
mjög ofarlega í sinni og eina vikuna
gat að líta risavaxna mynd hennar á
flestum blaðsölutumum borgarinnar.
Ég gekk um göturnar og reyndi að
baða mig í frægð hennar. Samlandi
BJÖRK OG SNORRI í PARÍS
A Bókasafns heilagrar
Genevtfu vegg
sem veit á móti sjálfu Panthéon
me'r benti fróður tnaður meður
skegg
á meitlað nafnið SNORRO-
STURLESON.
Við gengum þaðan niður á Saint
Michel
um Souffiot-götu, út afþessu
hrœrðir
hve löndum okkar getur vegnað
vel
sem vitrir, margfróðir og lœrðir.
Sem búluvarðinn þar við
áfram örk-
uðum, nokkuð hratt en þó í vœrð
þá skyndilega birtist okkur BJÖRK
á blaðatumi t meira en
líkamsstœrð.
Og þeirra Snorra viðureign hún
vann.
Hún vegur þyngra til að „kynna
ísland".
Við skildum þá að hún er meiri en
hann
á heimsins torgum, litla
birkihríslan.
hennar og hafði meira að segja einu
sinni talað við hana meðan hún var
enn bara sérkennilegur unglingur við
ysta haf. Og ég hugsaði sem svo:
Sennilega er Björk frægasti íslend-
ingur sem uppi hefur verið, ef frægð
telst felast í því hversu mörgum er
ljóst að maður sé til, eða hafi verið
til. Hún er frægari en Halldór Lax-
ness, frægari en Gunnar Huseby,
frægari en Snorri Sturluson...
Nokkru síðar átti ég því láni að
fagna að geta rölt um Latínuhverfið
og nágrenni þess undir leiðsögn Ein-
ars Más Jónssonar, fjölfræðings og
höfuðsnillings. Með
okkur í för var annar
Parísarbúi (nú 101
Reykvíkingur) Hall-
grímur Helgason, fjöl-
listamaður og höfuð-
skáld. Er við stóðum
við Panthéon gátum
við virt fyrir okkur
vegg hins mikla Bóka-
safns heilagrar
Genevíu, en sá er þak-
inn nöfnum allra helstu
andans manna Frakk-
lands og alheimsins.
Einar Már lét þess get-
ið að einhvers staðar í
þessu kraðaki gæti að
líta nafn Snorra Sturlu-
sonar: Eftir nokkra leit
tókst okkur að hafa
upp á því, mikið rétt:
Snorro-Sturleson var
þar klappað í steininn
og Einar Már fræddi
okkur á því að enginn
annar íslendingur hefði
náð svo langt. Um
kvöldið orti ég í fram-
haldi af þessu eftirfar-
andi ljóð sem ég fékk
birt í Morgunblaðinu
seinna um sumarið:
Þórarinn
Eldjárn
skrifar
Þama er eins og sjá má ýmsu hnik-
að til af listrænum ástæðum. Bjarkar-
gangurinn á blaðaturnunum var í há-
marki nokkru fyrr og við félagamir
upplifðum ekki saman þann mann-
jöfnuð frægðarpersónanna tveggja
sem lýst er í ljóðinu. Eins og áður er
frá skýrt vorum við þrír en ekki tveir
og það var reyndar Hallgrímur en
ekki Einar Már sem á endanum fann
nafn Snorra á veggnum, haukfránum
augum drátthagyrðingsins. Einar var
vissulega fróður, en ekki með skegg.
Þetta era smáatriði sem skipta ekki
máli. Hitt er öllu verra að nýlega
varð ég fyrir reynslu sem vegur að
sjálfum grundvelli kvæðisins. Ég hef
sennilega vanmetið heimsfrægð
Snorra Sturlusonar stórlega, látið yf-
irborðskennda auglýsingafroðu
poppheimsins villa mér sýn. Þannig
var að í byrjun þessa mánaðar vomm
við Ari sonur minn eina viku í Lund-
únum að skemmta okkur. Að lokinni
dvöl skögmðum við út af hóteli okk-
ar með töskur svo troðnar bókum,
diskum og vídeóspólum að okkur
óaði við langri túpuferð á flugvöllinn
en veifuðum til okkar belgmiklum
enskum taxa og föluðumst eftir fari í
samfloti við ágæt hjón frá Eskifírði
sem við höfðum kynnst í lobbíinu.
Bflstjórinn tók okkur vel, glaðleg-
ur maður um sextugt, og spurði okk-
ur eins og fara gerir hvaðan við vær-
um. Og ekki er að orðlengja það að
jafnskjótt og ísland var nefnt gleikk-
aði bros hans enn, hann breiddi út
faðminn og mælti aðeins eitt nafn af
vömm: SNORRE STURLASON,
þekkið þið hann?
Alla leiðina út á Heathrow hélt
hann svo fyrirlestur um sögu Norður-
landa og Englands, hann kom inn á
orðsifjafræði ömefna og manna-
nafna, hann fór með sögur og ljóð og
síðan út um víðan völl, sumt í ræðu
hans reyndar allnykrað. Ljóst var þó
allan tímann hver var að hans mati
aðalmaðurinn: Snorri Sturluson. Og
ég fór að hugsa: Hvemig ætli það
verði eftir 750 ár, skyldu einhverjir
afkomendur okkar þá eiga eftir að
fyrirhitta enskan leigubflstjóra (að
breyttu breytanda) sem ekki vill um
annað ræða en Björk Guðmundsdótt-
ur og verk hennar? Varla.
Ég kemst ekki hjá því að gera
bragarbót:
EFTIRMÁLl í LUNDÚNUM
Leigubílstjóri gerður út aförk
okkur tjáði: „Kœru vinir, sorrí,
ég veit ekki neitt um neina Björk
nafnið sem ég kann og skil
er SNORRI.