Alþýðublaðið - 01.07.1997, Síða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 1. JÚLÍ1997
MÞYDUBMBIB
Þverholti 14 Reykjavík Sími 562 5566
Utgáfufélag
Ritstjóri
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Auglýsingasimi
Auglýsinga fax
Dreifing og áskrift
Umbrot
Prentun
Ritstjórn
Fax
Áskriftarverð kr. 1
Alþýðublaðsútgáfan ehf.
Össur Skarphéðinsson
Sigurjón M. Egilsson
Ámundi Ámundason
562 5576
562 5097
562 5027
HBK
ísafoldarprentsmiðja hf.
Sími 562 5566
562 9244
.500 m/vsk á mánuði.
Mikilvægt að kenna
bæði ensku og dönsku
í þeirri miklu umræðu um skólamál sem fram hefur farið að undanfömu
í íslensku samfélagi hafa margir látið í ljósi mismunandi skoðanir á því
hvaða vægi tungumál eigi að hafa í grunnskólanámi. Tilefnið er m.a. það
að nýverið var kynnt álit svonefndrar stefnumótunamefndar við endur-
skoðun aðalnámskráa gmnn- og framhaldsskóla, sem hefur verið gagnrýnt
fyrir að draga taum enskunnar fram yfír dönsku.
Álit stefnumótunamefndar er vissulega leiðbeinandi við gerð aðals-
námskráa en öll útfærslan er eftir og fjöldi fólks vinnur nú að gerð aðal-
námskráa. Það er einnig áhorfsmál hvort sú aukna áhersla sem nefndin
leggur til að verði á kennslu í ensku verði á kostnað dönskukennslu, það
þarf engan veginn að túlka skýrslu nefndarinnar sem aðgengileg er öllu
áhugafólki um skólamál á þann veg.
Þar er bent á að aukin alþjóðasamskipti geri kröfur um góða tungumála-
kunnáttu, ekki síst hjá smáþjóðum. Reyndar er það svo að flestar aðrar
þjóðir hafa orðið að horfast í augu við þá þróun að enska er eins konar
helsta fjölþjóðatungumál þeirra sem þurfa að beita öðm tungumáli fyrir
sig en móðurmáli. Sem „annað tungumál" hefur enskan mikla yfirburði
yfir aðrar tungur, í hvers konar íjölþjóðlegum samskiptum, s..s. ráðstefn-
um, tölvusamskiptum og öðmm fjarskiptum. Hin gífurlegu ítök engilsax-
nesku í menningarheiminum, sérdeilis í veröld kvikmyndanna hafa e.t.v.
verið áhrifaríkust í þessu sambandi.
íslendingar verða að horfast í augu við þessa þróun eins og aðrar þjóð-
ir. Mörg böm hérlendis skilja nokkuð í ensku við upphaf skólagöngu, m.a.
vegna sjónvarpsnotkunar og tölvuáhuga. Áhugi bama beinist því töluvert
að enskunni og er sjálfsagt að virkja hann í skólanum. í framhaldi af þessu
leggur nefndin til að enskukennsla hefjist í 5. bekk og samræmt próf verði
í ensku í 7. bekk.
Eftir sem áður er talið mikilvægt er að nemendur kynnist a.m.k. einu
Norðurlandamáli og lagt er til að áfram verði haldið að kenna íslenskum
nemendum dönsku sem annað erlent tungumál auk ensku. Það er alls ekki
lagt til að dregið verði úr dönskukennslu, heldur er lagt til að kennslan
verði endurskipulögð þannig að heildarstundafjöldi verði sá sami og nú er,
en námið taki færri ár og hefjist í 7. bekk. Með þessu eru taldar meiri lík-
ur á markvissu námi í dönsku. Hér er— ekki verið að leggja til grundvall-
arbreytingu heldur einungis breytingu á framkvæmd og útfærslu á
dönskukennslu.
Flestir viðurkenna mikilvægi þess að Islendingar haldi áfram að rækta
hinn samnorræna menningararf og þróa áfram samskipti okkar við
bræðraþjóðimar annars staðar á Norðurlöndum. Það er af þeim ástæðum
sjálfsagt og nauðsynlegt að halda áfram að kenna dönsku og kynna börn-
um norræna menningu. Það er hins vegar framkvæmdaatriði með hvaða
hætti það er gert og hvort byrjað er að kenna árinu fyrr eða síðar. Megin-
atriði málsins er að ekki er dregið úr heildarstundafjölda og áherslan verð-
ur mikil á dönskuna eftir sem áður.Það er samdóma álit flestra kennara að
hvort sem mönnum líkar betur eða verr, þá hafa mál þróast þannig í gmnn-
skólunum að vægi námsgreina fer einna helst eftir því hvort þær em
kenndar til samræmds prófs. Og það er áfram lagt til að danska geti verið
meðal samræmdra prófa.
Nefndin legur til að prófað verði samræmt f fjómm greinum . Tilhögun
verði sú að alltaf verði prófað samræmt í íslensku og stærðfræði, dregið
verði um hvort prófað verði úr ensku eða dönsku annars vegar og samfé-
lagsgrein eða raungreinum hins vegar. Lagt er til að unnið verði að gerð
samræmdra prófa í verk- og listgreinum, þannig að í framtíðinni verði
prófað samræmt í fimm greinum, þar af einni verk- eða listgrein.
Af þessu má sjá að áfram verður lagt til að íslenskt námsfólk kynnist
öðmm norrænum tungum samtímis því sem fólk byrjar fyrr en áður að
læra ensku. Reyndar er álitamál hvort ekki megi almennt leggja enn meiri
áherslu á tungumálakennslu í gmnnskólum heldur en kemur fram í títt-
nefndu áliti stefnumótunamefndarinnar. Staðreyndin er sú að böm em afar
næm gagnvart tungumálum og eiga auðveldara með að tileinka sér ný
tungumál eftir því sem þau em yngri. Þess vegna mætti álykta sem svo að
tungumálanám verði þróað með þeim hætti á næstu áratugum að böm læri
erlend tungumál æ fyrr.
Við lifum í heimi sem hefur stöðugt og vaxandi þörf fyrir samstarf og
samvinnu á sem flestum sviðum. Segja má að tungumálakunnátta sé for-
senda heilbrigðra samskipta jarðarbúa. Vemdun jarðarinnar, ræktun lífsins
og þróun ábatasamra viðskipta byggjast á gagnkvæmum skilningi þeirra
sem byggja kringlu heimsins. Tungumál eru því ekki einungis góður
bíssniss og nauðsynleg fyrir viðskiptalíf og efnalega velferð á komandi
öld heldur eru tungumál sá miðill sem drýgstur er fyrir kraftbirtingu
bræðralags og áframhaldandi lífs á jörðinni.
Réttindi sjúklinga og aðstand-
enda langsjúkra barna
Nú í þinglok voru afgreidd frá Al-
þingi lög um réttindi sjúklinga, þar
sem tekin er saman í einum laga-
bálki fjöldi atriða sem snúa að rétt-
indum sjúklinga. Mikil vinna var
lögð í að gera þessi lög sem best úr
garði í heilbrigðis- og trygginga-
nefnd Alþingis.
Pallborð
L___________I
Ásta
Ragnheiður
Jóhannes-
dóttir
skrifar
Fjölmargar breytingar til bóta voru
gerðar á upprunalega frumvarpinu og
ríkti góð sátt um þær hjá þingmönn-
unum sem sæti eiga í nefndinni, jafnt
í stjórn sem í stjónarandstöðu. Þó
töldum við í stjómarandstöðunni að
lengra þyrfti að ganga í að auka rétt
langsjúkra bama og aðastandenda
þeirra.
Lögðum við til ýmsar frekari rétt-
arbætur sem því miður náðu ekki
fram að ganga að þessu sinni.
Hámarksbið á biðlistum
þrír til sex mánuðir
f nýju lögunum segir að ef sjúk-
lingur þurfi að bíða eftir meðferð
skuli læknir, sem hann leitar til, gefa
skýringar á biðinni ásamt upplýsing-
um um áætlaðan biðtíma. Hér er ekki
nógu langt gengið. Nauðsynlegt er
að bæta úr því ástandi sem biðlista-
fólkið býr við.
Nú em um 7 þúsund á biðlista eft-
ir læknisðagerð og fæstir vita hversu
lengi þeir munu þurfa að bíða. Því er
nauðsynlegt að gefa sjúklingi kost á
bókun aðgerðar og miða við að bið-
tími eftir aðgerð verði ekki Iengri en
þrír til sex mánuðir eftir eðli sjúk-
dóms.
Staða lanasjúkra barna
þarf að bátna
Skylt er að gera allt sem unnt er til
að sjúkt barn fái að þroskast og njóta
lífsgæða þrátt fyrir veikindi og með-
ferð eftir því sem ástand þess leyfir.
Hlífa ber bömum við ónauðsyn-
legum rannsóknum og aðgerðum.
Sjúk börn, sem dveljast á heil-
brigðisstofnun, eiga rétt á að hafa
foreldra eða aðra nána vandamenn
hjá sér og skal sköpuð aðstaða fyrir
þá eftir því sem kostur er. Þetta er
réttur sem kominn er í lög en ennþá
búa sjúk böm og foreldrar þeirra við
mikið óréttlæti þegar greiðsla ferða-
kostnaðar er annarsvegar. Það bitnar
verst á landsbyggðarfólki eins og
gefur að skilja.
Ferðakostnaðarreglur
mjög óréttlátar gagnvart
foreídrum
Nú fá foreldrar sem þurfa að vitja
bama sinna sem dvelja á sjúkrahúsi
aðeins greidda eina ferð til þeirra á
viku, jafnvel þó að heimsóknin sé
sannanlega liður í umönnun bams.
Dæmi um það era mæður ungbarna
sem dvelja á vökudeild Landspítal-
ans hér í Reykjavík. Mæður sem
þurfa að gefa þeim brjóst daglega, en
búa t.d. á Selfossi eða í Keflavík og
þurfa að sinna öðram bömum sínum
heima, fá aðeins eina ferð í viku
greidda þó að þær fari á milli heimil-
is og sjúkrahúss daglega og jafnvel
Við reyndum að ná
fram allmörgum frek-
ari réttarbótum til
handa sjúkum börnum
og foreldrum þeirra,
en án árangurs að
þessu sinni.
oftar. Það er réttlætismál að for-
eldrar eða nánir vandamenn sjúkra
bama eigi sama rétt og sjúklingur til
greiðslu ferðakostnaðar vegna heim-
sókna á sjúkrahús, enda sé heim-
sóknin liður í umönnun bams. Við
reyndum að ná þessari sanngjömu
breytingu inn í lögin um réttindi
sjúklinga en hún fékk ekki hljóm-
grunn. Á Norðurlöndum þykir sjálf-
sagt að samfélagið styðji sjúk böm til
að geta haft einhver samskipti við
fjölskyldur sínar, bæði foreldra og
systkini. Heilbrigðisnefndin var sam-
mála um að í lögin yrði sett ákvæði
um slík samskipti með setningunni:
„Systkini og vinir mega eftir því
sem kostur er heimsækja sjúkt bam
sem dvelst á heilbrigðisstofnun." en
meirihlutinn var ekki tilbúinn að
styðja það að samfélagið kæmi til
móts við kostnað sem af þessu gæti
hlotist fyrir þá sem hafa um langan
veg að fara. Á Norðurlöndum er
greidd ein ferð í mánuði vegna heim-
sóknar systkina og við í minnihlutan-
um lögðum til að það sama gilti
einnig hér.
Koma barf til móts viö
mikil úigjöld fjölskyldna
sjúkra barna
Það getur verið mjög kostnaðar-
samt fyrir fjölskyldur ef veikt bam er
í fjölskyldunni. Foreldrar missa jafn-
vel vinnu eða verða að hætta henni
tímabundið og verða fyrir tekjumissi
vegna þess.
Við teljum að samfélagið þurfi að
koma til móts við mikinn kostnað
fjölskyldna veikra bama og lögðum
til heimild til að greiða dagpeninga
til foreldra eða náinna vandamanna
sem þurfa að dvelja fjarri heimili
sínu vegna veru sjúkra bama á
sjúkrahúsi eða vegna læknismeðferð-
ar á meðan á dvölinni stendur. Slík
heimild er ekki óeðlileg í ljósi þess
að slíkir dagpeningar era greiddir
vegna aðgerða og dvalar erlendis, en
sem betur fer era þessar aðgerðir nú í
æ ríkara mæli gerðar hér á landi.
Áfallahjálp verður að
koma til a sjúkrahúsun-
um
Nú era engir sérfræðingar á
sjúkrahúsunum til að styðja sjúklinga
eða aðstandendur þeirra þegar þeir fá
alvarlegar upplýsingarum heilsufar
sitt eða afleiðingar sjúkdóms. Prestar
hafa sinnt þessu með ágætum en þörf
er á frekari áfallahjálp s.s. sálfræði-
þjónustu og aukinni félagsráðgjöf.
Við lögðum því til að inn í lögin
kæmi ákvæði þess efnis að í kjölfar
þess að alvarlegur sjúkdómur grein-
ist hjá bami skuli bamið, foreldrar
þess eða nánir vandamenn eiga kost
á félagslegum og andlegum stuðn-
ingi sérþjálfaðs áfallahóps á vegum
bamadeilda sjúkrahúsa. Þá skyldu
foreldrar eða nánustu vandamenn
sjúkra barna hafa aðgang að félags-
legri aðstoð vegna þeirra útgjalda
sem langvarandi sjúkdómur og með-
ferð hjá sjúku barni hefur í för með
sér fyrir fjölskyldu þess. Þessar til-
lögur fengust ekki samþykktar.
Það er einnig nauðsynlegt að ráð-
herra setji sérstakar reglur um úrræði
fyrir sjúklinga vegna meintra lækna-
mistaka, óháð því hvort sönnuð verði
sök eða ekki. I framtíðinni þyrftum
við einnig að eiga sérstök lög um
þetta efni, eins og era t.d. í Dan-
mörku.
Höfundur er alþingismaður