Alþýðublaðið - 11.07.1997, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 11. JÚLÍ 1997
MIÐVBLHDID
Þverholti 14 Reykjavík Sími 562 5566
Útgáfufélag Alþýðublaðsútgáfan ehf.
Ritstjóri Össur Skarphéðinsson
Fréttastjóri Sigurjón M. Egilsson
Auglýsingastjóri Ámundi Ámundason
Auglýsingasími 562 5576
Auglýsinga fax 562 5097
Dreifing og áskrift 562 5027
Umbrot HBK
Prentun ísafoldarprentsmiðja hf.
Ritstjórn Sími 562 5566
Fax 562 9244
Áskriftarverð kr. 1.500 m/vsk á mánuði.
Réttlætið og
ríkissaksóknarinn
Fyrir nokkru var kveðinn upp í Héraðsdómi Reykjavíkur sögulegur
dómur, þegar fyrrverandi ritstjóri Alþýðublaðsins var sýknaður af
ákæru ríkissaksóknara um meiðyrði. Það er óþarfi að rifja upp mála-
vexti í smáatriðum en það var höfðað að kröfu fyrrverandi fangelsis-
málastjóra, sem taldi að sér vegið vegna skrifa Hrafns Jökulssonar um
fangelsismál. Dómarinn í málinu sýknaði ritstjórann á þeim forsend-
um að opinberir embættismenn yrðu að una því að fjallað væri um
störf þeirra á gagnrýninn hátt. Hann sagði ennfremur að réttarkerfið
yrði að taka mið af breyttum tíðaranda og að til skamms tíma hefðu
verið kveðnir upp dómar í meiðyrðamálum sem þættu fráleitir núna.
Dómurinn er því ánægjulegur vottur um að ferskur gustur hafx borist
inn í lognmollulegt og staðnað dómskerfi. En þótt Héraðsdómur
Reykjavíkur hafi komist að þeirri niðurstöðu, að embættismenn séu
ekki hafnir yfir gagnrýni, þýðir það vitanlega ekki að þar með sé búið
að gefa út veiðileyfi á persónur þeirra og einkalíf.
Það er ekki ýkja langt síðan íslenskt dómskerfi var þannig rekið að
einn og sami maðurinn rannsakaði tiltekið mál, sótti það fyrir rétti og
kvað síðan upp dóm. Nú er sem betur fer búið að kasta rekunum á þetta
rangláta og siðlausa kerfi. Uppá síðkastið sjást þess hinsvegar nokkur
merki að ákveðnir fjölmiðlar séu albúnir að rjúfa gröfína og klæða sig
í helbrækur hins dauða kerfis. Allir sæmilegir menn hafa til dæmis
skömm á því hvemig
Helgarpósturinn hefur mánuðum saman Iagt Pétur Kr. Hafstein
hæstaréttardómara í einelti. Ofstæki ritstjóra Helgarpóstsins í garð Pét-
urs er orðið svo blint að dálkahöfundur HP, Þorgeir Þorgeirson (sem er
lítill aðdáandi íslenskra dómara) fékk sig fullsaddan og mæltist til þess
að HP færi skrifa af skynsamlegu viti um íslenskt dómskerfi í stað þess
að veitast að einstaklingum. Tilmæli Þorgeirs eru vitanlega einkum til
marks um óbilandi bjartsýni en hafa ber í huga að hann er maðurinn
sem dröslaði íslensku dómskerfi til Strassborgar þar sem það fékk
rækilega yfirhalningu.
Málfrelsið er heilagt en það felur ekki í sér að fjölmiðlar hafi heilag-
an rétt til að taka menn af lífi án dóms og laga. Síðustu daga hefur stað-
ið mikil ófrægingarherferð á hendur Hallvarði Einvarðssyni ríkissak-
sóknara og þar er sannarlega skotið fyrst og ekki einu sinni haft fyrir
því að spyrja svo. Er hann sakaður um glöp í starfi? Vanrækslu? Hef-
ur maðurinn valdið opinberu hneyksli með embættisfærslu sinni? Nei,
reyndar ekki. Hallvarður þykir almennt hafa staðið sig vel í vanda-
sömu embætti ríkissaksóknara, þótt ekki sé hann óumdeildur. Hvað er
málið? I aðalfréttatíma Sjónvarpsins í fyrrakvöld var löng frétt, lapin
uppúr DV, um að Hallvarður Einvarðsson sé „í alvarlegum fjár-
hagskröggum“. Þá voru viðskipti hans við Landsbankann rakin en
þeim lauk á því að bankinn eignaðist húsið. Síðan skýrði ábúðarfullur
fréttamaðurinn frá því að í júní hefði Hallvarður flutt í sumarbústað
sinn að Vatnsendabletti í landi Kópavogs. Af þessu tilefni var birt við-
tal við bæjarstjórann í Kópavogi, rétt einsog hættulegur glæpamaður
væri nú á kreiki innan bæjarmarkanna. Dómsmálaráðherra var líka
tekinn tali og hann sagði reyndar að hann vissi ekki um neitt sem gæfi
tilefni til sérstakra aðgerða og að embættismaðurinn „sem ætti í hlut“
uppfyllti þau lagaskilyrði sem gerð eru til dómara og saksóknara.
Um hvað var þá fréttin? Hverju var fréttastofa Sjónvarpsins að koma
á framfæri? Að Hallvarður Einvarðsson eigi í fjárhagserfiðleikum, það
var allt og sumt. Fréttamaðurinn virtist reyndar ekki hafa fyrir því að
hlusta á sjálfan sig, því hann tilkynnti þjóðinni (eftir að hafa sagt henni
að Hallvarður væri fluttur í sumarbústað) að „þau atriði sem fram hafa
komið um fjárhagskröggur ríkissaksóknara gefa með öðrum orðum
ekki tilefni til sérstakrar skoðunar dómsmálaráðuneytisins." Frétta-
stofa Sjónvarpsins hefur aldrei verið sérlega framsækin eða djörf. Það
hefur ekkert komið fram um að Hallvarður Einvarðsson sé að verða
gjaldþrota, og sjálft dómsmálaráðuneytið telur ekki tilefni til sérstakr-
ar skoðunar á fjármálum hans. Draga menn orð Þorsteins Pálssonar,
dómsmálaráðherra, um þetta efni í efa?
Hallvarður er að sönnu hátt settur embættismaður, en hann er líka
prívatpersóna. Hann hlýtur að eiga rétt á því einsog hver annar að hin
helgu vé einkalífs hans séu virt. Opinberir starfsmenn eru ekki lengur
alfriðaðir en það þýðir ekki að fréttamenn með gúrkubragð í munnin-
um geti haft af þeim mannorðið einsog ekkert sé.
skoðanir
Sinnuleysi
„Andlegur dauði hefst með værð,
sívaxandi stemningssljóleik, hug-
sjónahruni og ást á sveitalífi." Svo
mælti Þórbergur Þórðarson. Margt
bendir til þess að ást Islendinga á
sveitalífi sé að aukast um þessar
mundir. Að minnsta kosti virðast allar
aðrar forsendur fyrir andlegum dauða
íslendinga vera fyrir hendi.
Værðin er ríkjandi í íslensku
skólakerfi. íslensk böm koma illa út
úr alþjóðlegum samanburðarrann-
sóknum á kunnáttu í stærðfræði og
náttúrufræði. Spekingar skeggræða
um þetta vandamál, en eru ekki
sammála um lausnir. Sumir vilja taka
aftur upp 30 ára gamalt námsefni,
aðrir segja að þessar greinar fái of
lítið vægi. Sem merkir að of mikið sé
kennt af öðm. Ekki er þó auðfundið,
þridji mqdarinn |
hvað það er sem bömin kunna of vel.
Ein rót vandans liggur að minnsta
kosti í augum uppi. Islendingar gefa
enn skólabömum þriggja mánaða
skólafrí, sem er meira en tíðkast í
öðrum löndum. Þau fá einfaldlega
minni kennslu en önnur böm. Þetta
vandamál er hins vegar ekki hægt að
leysa. Það kostar peninga.
Værðin birtist líka í því að enginn
mótmælir því að skorið sé eitt ár af
menntaskólanum, án þess skólafólki
sé það bætt upp á nokkum hátt. Ekki
er hægt að sýna fram á það með
neinum rökum að íslendingar séu of
gamlir þegar þeir verða stúdentar.
Hins vegar taka of margir stúdents-
próf, miðað við þá sem síðan taka há-
skólapróf. Það er Ijóst. Enn það kost-
ar peninga að bjóða upp á fjöl-
breyttara nám. Hver á líka að borga
það? Tryggvi Gíslason og Morgun-
blaðið hafa fundið lausnina, væntan-
lega í Englandi og Ameríku. Taka
upp skólagjöld og miða aðgang fólks
að námi við efnahag, því að ekki má
takmarka hann vegna námsgetu.
Þessu mótmælir enginn. Því veldur
værðin, sem er fyrsta stig andlega
dauðans. Menntun á vissulega að
vera forréttindi, forréttindi þeirra sem
kunna að meta hana, vilja læra
eitthvað og bæta sig. En hér
viðurkennir enginn önnur forréttindi
en þau sem fylgja peningum.
Stemningssljóleikinn kemur fram í
umræðum um sameinaðan jafnaðar-
mannaflokk. Það langar alla til sam-
einast, vera í sigurliðinu, senda Sjálf-
stæðisflokkinn í frí og svo framvegis.
En af hverju á að senda Sjálfstæðis-
flokkinn í frí? Verður hinn flokkurinn
þá ekki að hafa aðra og betri stefnu í
ríkisfjármálum, í málefnum vinnu-
markaðsins, í einkavæðingu og
einkavinavæðingu, og síðast en ekki
síst, í menntamálum? Hefur slíkur
flokkur burði til að móta sér stefnu í
þessum málum? Þarf ekki einhver
umræða að fara fram fyrst? Á nýi
Jafnaðarmannaflokkurinn að vera
með eða á móti aðild að ESB? Er
hægt að svara því fyrr en menn vita
hvort aðildin sé hagstæð stefnumál-
um flokksins eða ekki? Flokkur sem
hefur enn ekki mótað sér nein mark-
Menntakerfi sem býr
við værð dafnar ekki.
Flokkar sem hrúgað er
upp í snarhasti og
algjöru stemningsleysi
munu aldrei hrífa
nokkurn kjósanda. Og
utanríkisstefna án
hugsjóna getur ekki
snúist um annað en
eigingirni og
hagsmunapot.
mið, getur ekki ákveðið hvort ESB-
aðild sé leið að þeim markmiðum.
Skortur á hugsjónamennsku sést
best á umræðum um utanríkismál.
Vera Bandaríkjahers á landinu hefur
verið eitt langvinnasta og harðvítug-
asta ágreiningsmál seinustu áratuga.
Nú eru aðstæður í því máli gjör-
breyttar, Bandaríkjamenn eru greini-
lega reiðubúnir að endurskoða málið,
en engin umræða á sér stað meðal
Islendinga. Málinu er frestað ár eftir
ár með leynilegum viðræðum í kalda-
stríðsstíl. Sumir trúa raunar enn á
mátt Bandaríkjahers, aðrir eru enn á
móti, en flestum er alveg sama.
Deilan er farin að snúast um peninga,
eins og allt annað.
Nú stendur yfir mikil NATO-hátíð
í Madrid, þar sem sífellt fleiri þjóðir
sækjast eftir aðild. Hvemig hafa
Islendingar nýtt sér sína NATO-
aðild? Hafa stjómvöld lagt eitthvað
til málanna þar? Þegar kemur að
málefnum Kína og Austur-Tímor
hafa allir skoðun, enda em þessar
þjóðir langt frá okkur. Innan NATO
sitja Islendingar hins vegar á fundum
með Tyrkjum, sem virða ekki einu
sinni landamæri til að ofsækja Kúrda.
Þjóð sem sjálfsagt er að styðja ef
Iraksher ræðst gegn henni innan eigin
landamæra, en ekki ef Týrkir ráðast
inn í Irak til að drepa þá. Hvemig er
hægt að verja NATO-aðild Islands ef
við þegjum um svona mál á fundum?
Raunar em Kúrdar þjóð sem býr við
samfelld landamæri og gæti þess
vegna myndað þjóðríki. Miklu
fremur en Króatar, sem rokið var upp
til handa og fóta til að viðurkenna
fyrir einni borgarastyrjöld síðan. En
nú hafa hugsjónimar hrunið. Kannski
hafa Islendingar einungis samúð með
þjóðemisstefnu hvítra Evrópumanna.
Menntakerfi sem býr við værð
dafnar ekki. Flokkar sem hrúgað er
upp í snarhasti og algjöru stemnings-
leysi munu aldrei hrífa nokkum kjós-
anda. Og utanríkisstefna án hugsjóna
getur ekki snúist um annað en eigin-
gimi og hagsmunapot. Nú ætti að
vera góður tími til að skreppa upp í
sumarbústað.