Alþýðublaðið - 15.07.1997, Page 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 15. JÚLÍ1997
MM9UBLMB
Þverholti 14 Reykjavík Sími 562 5566
Útgáfufélag Alþýðublaðsútgáfan ehf.
Ritstjóri Össur Skarphéðinsson
Fréttastjóri Sigurjón M. Egilsson
Auglýsingastjóri Ámundi Ámundason
Auglýsingasími 562 5576
Auglýsinga fax 562 5097
Dreifing og áskrift 562 5027
Umbrot HBK
Prentun ísafoldarprentsmiðja hf.
Ritstjórn Sími 562 5566
Fax 562 9244
Áskriftarverð kr. 1.500 m/vsk á mánuði.
Betri lífshættir
-NLFÍ 60 ára
Mikil umræða hefur verið að undanfömu um óhefðbundnar lækn-
ingar og náttúrlækningar. Tilefni þessarar umræðu eru margvísleg,
m.a. 60 ára afmæli Náttúrulækningafélags fslands og ráðstefna sem
haldin var á Sauðárkróki um sl. helgi undir heitinu „Heilsa og heil-
brigðir lífshættir" á vegum NLFÍ, Sauðárkróksbæjar, heilbrigðisráðu-
neytis og Sjúkrahúss Skagfirðinga.
Jónas Kristjánsson sem stundum hefur verið nefndur frumkvöðull
náttúrlækningastefnunnar á íslandi var boðberi þeirrar klassísku hug-
myndafræði að með skynsamlegri fæðu og lifnaðarháttum mætti bæta
heilsu og heilbrigði landsmanna og efla mótstöðuafl líkamans gegn
sjúkdómum. NLFÍ var stofnað á Sauðárkróki 5. júlí 1937, en Jónas var
þá héraðslælcnir Skagfirðinga. Náttúrlækningafélagsmenn hófu útgáfu
ritsins Heilsuvemdar árið 1946 en unnu jafnframt að því að gera
draumsýnina um heilsuhæli sem starfaði í anda náttúrulækningastefn-
unnar að vemleika. Og heilsustofnun NLFÍ var sett á laggimar árið
1955. Þar hafa tugþúsundir landsmanna notið hvíldar og endumæring-
ar og bætt heilsu sína.
Ámi Gunnarsson framkvæmdastjóri heilsustofnunar NLFÍ vakti at-
hygli á því í blaðagrein fyrir nokkm að á alþjóðlegri spástefnu í heil-
brigðismálum í Washington í fyrra hefði komið fram sú skoðun að á
næstu ámm ætti eftir að verða viðhorfsbylting gagnvart heilbrigðis-
málum, sem m.a. fæli í sér að sættir tækjust með þeim sem stunda
hefðbundnar lækningar og óhefðbundnar. Starfsfólk í heilbrigðisgeir-
anum myndi í framtíðinni taka mun meiri þátt í að boða breyttan lífs-
stíl, þ.e. breytt mataræði, meiri hreyfingu og slökun.
Ein ástæða þess að óhefðbundnar lækningar em í brennidepli er auð-
vitað sú að heilbrigðiskerfið hefur beðið ákveðið skipsbrot með því að
útgjaldaþörf kerfisins hefur vaxið stjómvöldum í augum. Stjómvöld
og almenningur sameinast um að leita leiða til að koma í veg fyrir og
draga úr þörfinni fyrir að fólk þurfi að leggjast inn á sjúkrahús eða leita
eftir þjónustu heilbrigðiskerfisins með öðmm hætti.
Ohefðbundnar lækningar og heilbrigðir lifnaðarhættir almennings
fela í sér stórkostlegan sparnað fyrir þjóðarbúið þegar litið er til lengri
tíma. En með þeim er því miður ekki komið í veg fyrir fjárþörf heil-
brigðiskerfisins í dag. Ríkisstjómin verður því að svara fjárþörfinni
með þeim pólitíska hætti sem hún telur réttlætanlegan. Til að halda
uppi sams konar þjónustustigi og var fyrir nolckrum ámm t.d. á sjúkra-
húsunum þarf mun meira fjármagn að koma til sögunnar. En heilbrigð-
ari lífshættir skila til lengri tíma meiri árangri og þjóðhagslegum
spamaði.
Það er talið að meira en helmingur allra sjúkdóma eigi rætur að rekja
til óheilbrigðra lifnaðarhátta. íslendingar verða eins og nágrannaþjóð-
imar að horfast í augu við afleiðingar af of mikilli áfengisneyslu og
reykingum, sem bitna af hörku á heilbrigðiskerfi landsmanna. Árleg
neysla sykurs nemur 55 kg á hvert mannsbam í landinu, og gos-
drykkjaneysla nemur 130 lítrum á ári. Það er því óhjákvæmilegt að
umræðan um heilbrigðismál muni einnig snúast um neysluhætti lands-
manna á næstunni.
En ástæður þess að einstaklingar og hópar leita nýrra leiða til að lifa
lífinu í sátt við náttúmna og umhverfið, líkamann og sálina em mun
fleiri. í stressuðu stórborgammhverfi er eðlilegt að margvíslegar leið-
ir séu prófaðar til að auka lífsfyllingu og lífsgæði fólksins. Það er
skynsamlegt af heilbrigðisyfirvöldum og reyndar öllum stjómvöldum
í landinu að horfast í augu við þá fjölbreytni sem ríkir í óhefðbundn-
um lækningum og lifnaðarháttum í landinu. Margvíslegir valkostir og
tilraunir til að bæta líf fólks er vænleg leið til að skila árangri með tím-
anum.
Hvarvetna í hinum vestræna heimi gefa menn nú vistvænum lifnað-
arháttum, lífsglöðu tilfinninga- og sálarlífi meiri gaum en áður, þar
sem viðurkennt er að slík lífsgæði skipta manneskjuna meira máli en
vélræn og efnisleg velgengni. Þegar litið er til framtíðar er einnig vert
að hafa í huga að heilbrigðir einstaklingar fara saman við heilbrigt
þjóðfélag. Fmmkvöðulsstarf Náttúmlækningafélags íslands verður
seint ofmetið og Alþýðublaðið sendir félaginu bestu afmæliskveðjur.
skoðanir
Lykilspurning 21. aldarinnar
Er líklegt að auðlindir jarðar geti
skilað næstu kynslóð 4 milljarða
ófæddra jarðarbúa auknum lífsgæð-
um?
Ef við leiðum hugann að ástandinu
í hrjáðum homum heimsins og at-
hugum gmnnþarfirnar, sem eru fæði,
klæði og húsaskjól virðist því
fljótsvarað: „Eins og framvinda sög-
unnar hefur verið virðist það óyftr-
stíganlegt."
Lífhvolfið hefur nýtt sér tilveru
jarðarinnar í 3,6 milljarða ára þar
sem tegundum lífs hefur sífellt farið
fjölgandi - samt með nokkram dýf-
um í gegnum árþúsundin. Náttúra-
hamfarir hafa jú sett strik í reikning-
inn.
Er hægt að taka undir þau vamað-
arorð, sem hljómað hafa undanfarin
20 ár, að æðsta lífvera jarðarinnar,
maðurinn sjálfur, stefni lífinu í meiri
hættu á næstu öld en allar náttúra-
hamfarir jarðsögunnar samanlagðar?
Ef þessi fullyrðing er rétt þarf að
endurskoða skilgreiningu fræði-
bókanna á hugtakinu skynsemi.
Greind mannskepnunnar víkur í vax-
andi mæli fyrir græðgi hennar.
Kannski væri réttara að segja að
græðgin hafi ýtt greindinni til hliðar.
Varnaðarorð 7. áratug-
arins
Vamaðarorð 7. áratugarins era á
góðri leið með að verða að bláköld-
um veraleika.
Þynning ósonlagsins, loftlags-
breytingar gróðurhússins, jarðvegs-
eyðing sem nemur orðið einum hekt-
ara lands á sekúndu hverri og útrým-
ing tegunda í milljónavís. Mengun
andrúmslofts, jarðvegs, ferskvatns
og sjávar vex með degi hverjum og
eitt hundrað þúsund mannverar látast
daglega af völdum þessara umhverf-
ishörmunga og vannæringar. Er þetta
vitfirrt veröld sem við hrærumst í?
Þegar viðskiptahagsmunir verða
fremri lífinu sjálfu er óhætt að segja
að maðurinn sé kominn úr tengslum
við uppruna sinn, það er efnin sem
hann er mótaður úr og náttúrana sem
hefur þróað hann til þessarar eigind-
Vopnakapphlaup síðustu áratuga
Frammistaða um-
hverfisráðherrans
og hjálparkokka
hans er með ólík-
indum. Ráðuneyt-
ið er orðið þjón-
ustustofnun iðnað-
ar- og landbúnað-
arráðuneytis og
gengur jafnvel enn
harðar fram í sví-
virðunni eins og
nótt hinna subbu-
legu starfsleyfa
ber vitni um.
hefur einmitt undirstrikað geðveikina
í gerð okkar hér á jörðinni. Við-
skiptaforsendur vopnasölu virða ekki
lífið því grandvallarhugmyndin að
baki henni er dauðinn. Nýjum ríkjum
er ekki hleypt inn í Natóklúbbinn
nema þau kaupi vopn fyrir milljarða
dala.
Þótt ekkert stórveldanna vilji við-
urkenna að undirstaða velmegunar
þeirra sé í raun vesöld vanmáttugri
þjóða og ójöfn tekjuskipting sé í raun
undirrót alls ills á meðal manna,
gengur boðberum heilbrigðrar skyn-
semi illa að koma sjónarmiðum sín-
um til verklegra framkvæmda.
Svo vitnað sé til Páls Skúlasonar:
„Lífið hér á jörðu verður illbærilegt
nema að réttlæti riki í skiptingu
gæða, vinátta og ást blómstri og unnt
sé að njóta sjálfræðis. Þetta er ekki
einhver tilbúningur okkar mannanna,
geðþótta okkar eða duttlunga, því að
það er náttúran, lífið sjálft, sem
kennir okkur þetta.“
Umhverfismál og íslend-
ingar
Hvemig hefur svo hinum stórgáf-
uðu löndum okkar gengið að feta sig
á braut umhverfisvemdarinnar, hefur
græðgin nokkuð borið gáfumar ofur-
liði?
Náttúruauðlindir landbúnaðar
héldu íslenskum kynstofni við í þús-
und ár og nærðu 100.000 Islendinga
bærilega. Dómur nútímamanna um
meðferð forfeðranna í landinu er hins
vegar sá, að við stöndum nú í skuld
við landið sem beri að endurgreiða.
Það var ekki fyrr en með eflingu
sjávarútvegs sem velmegun varð al-
mennari á íslandi og fólksfjölgun tók
kipp. Auðlindir sjávar hafa fleytt ís-
lendingum í hóp rikustu þjóða heims,
sé miðað við höfðatölu.
Nú hefur hins vegar slegið í bak-
seglin, fiskistofnar sligaðir með of-
veiði, atvinnuleysi htjáir þúsundir og
margir spyija sig þeirrar spumingar
hvort við höfum líka gengið of hart
fram þama.
Fól í fyrirrúmi
Ýmsir vilja hverfa til stóriðju og
virkjana í leiftursókn til aukinna lífs-
gæða og traðka niður einn helsta
vaxtarbroddinn í íslenskri atvinnu-
sköpun, ferðaþjónustuna. Hinn græni
litur Framsóknarflokksins hefur vik-
ið fyrir þeim öskugráa og nú er kjör-
orðið: Fól í fyrirrúmi.
Frammistaða umhverfisráðherrans
og hjálparkokka hans er með ólíkind-
um. Ráðuneytið er orðið þjónustu-
stofnun iðnaðar- og landbúnaðar-
ráðuneytis og gengur jafnvel enn
harðar fram í svívirðunni eins og nótt
hinna subbulegu starfsleyfa ber vitni
um. Guðmundur Bjamason fær fall-
einkunn mína. Úttekt DV á ráðuneyt-
inu á dögunum var hárrétt lýsing:
Ráðherra sem snýst eins og vindhani
og lítilsigldur ráðuneytisstjóri (þótt
hann sé oftast erlendis) sem ekki er
starfi sínu vaxinn.
Ég er sammála Össuri fyrrverandi
umhverfisráðherra í leiðara Alþýðu-
blaðsins hinn 10. júlí þegar hann tel-
ur að stjómarandstaðan eigi að móta
sér sameiginlega stefnu í umhverfis-
málum. Ég vil reyndar ganga lengra
og segja: Umhverfismálin eiga að
vera burðarvirkið í umræðunni um
sameiningu á vinstri vængnum, -
greindin gegn græðginni. I þeirri um-
ræðu geta hins vegar ekki tekið þátt
borgarfulltrúar sem vilja bensín-
stöðvar á hvert götuhom eða menn
sem vita ekki hvað er á bak við ystu
sjónarrönd.
Höfundur er umhverfisfræðingur