Alþýðublaðið - 22.07.1997, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 22. JÚLÍ1997
AIM9UBLHBIB
Þverholti 14 Reykjavík Sími 562 5566
Útgáfufélag Alþýðublaðsútgáfan ehf.
Ritstjóri ðssur Skarphéðinsson
Fréttastjóri Sigurjón M. Egilsson
Auglýsingastjóri Ámundi Ámundason
Auglýsingasimi 562 5576
Auglýsinga fax 562 5097
Dreifing og áskrift 550 5750
Umbrot HBK
Prentun ísafoldarprentsmiðja hf.
Ritstjórn Sími 562 5566
Fax 562 9244
Áskriftarverð kr. 1.500 m/vsk á mánuði.
Harkaleg viðbrögð við
Kjaradómi
Kjaradómur ákvað fyrir helgina að hækka laun æðstu embættis-
manna ríldsins, þingmanna og ráðherra um 8,55% . Til viðbótar voru
laun allra dómara hækkuð um 5% aukreitis og hjá sumum þeirra hækk-
uðu laun jafnvel enn meira.
Hinar almennu hækkanir eru rökstuddar í úrskurði Kjaradóms með
því að þær séu að mestu leyti breytingar með hliðsjón af almennri
launaþróun en grunnlaun þeirra sem undir Kjaradóm heyra voru síðast
hækkuð í september 1995.
Umframhækkun til dómara er m.a. rökstudd með því að það sé brýnt
að sérstaða dómara í stjómkerfinu sé rækilega undirstrikuð, dómumm
sé ætlað að vera óháðir úrskurðaraðilar sem almenningur á að geta
snúið sér til með ágreinings- og réttindamál, einnig mál gegn fram-
kvæmdavaldinu. Miklar hæfniskröfur séu gerðar til dómara og mikil-
vægt sé að í stöður dómara sækist hinir hæfustu menn og megi launa-
kjör dómara ekki vera því til hindrunar.
Þetta er sérstætt orðalag í rökstuðningi Kjaradóms og í ljósi nýgeng-
inna dóma Hæstaréttar mætti ætla að Kjaradómur væri að viðra þá
skýringu að heimskulegir dómar sem bijóta í bága við réttlætiskennd
almennings og nútíma mannréttindakröfur séu til komnir vegna þess
að dómarar séu vanhæfir og illa launaðir.
En til viðbótar við 8,55% almenna hækkun og sérhækkun um 5%
aukreitis fyrir dómara tók Kjaradómur ákvörðun um að greiða skuli
ýmsum embættismönnum tiltekinn fjölda yfirvinnutíma á mánuði. Þar
sem í mörgum tilvikum er um að ræða hækkanir sem nema jafnvel tug-
um þúsunda bregður almenningi í brún við þessi tíðindi.
Viðbrögðin í samfélaginu eru því harkaleg eins og kom m.a. fram í
Morgunblaðinu nú m helgina. Meira að segja Þórarinn Þórarinsson
framkvæmdastjóri VSÍ er hissa á þessum úrskurði dómsins. Hann seg-
ir launakostnaðarhælckun í síðustu kjarasamningum á almennum
vinnumarkaði nema um 6-7%, þannig að Kjaradómur hafi horft til
þeirra hópa sem mestar fengu hækkanirnar í síðustu kjarasamningum.
Bjöm Grétar Sveinsson formaður Verkamannasambands Islands
hefur sagt um þessar hækkanir að samkvæmt eðlilegum leikreglum
hefðu embættismennimir átt að fá innan við 5% launahækkun sem var
sú lína sem varð ofan á í samningunum hjá almennu launafólki. Hann
kveður úrskurð Kjaradóms því ósvífnari en venjulegum íslendingi hafí
dottið í hug. Ákvörðun Kjaradóms væri út úr kortinu og í raun þjófn-
aður á almannafé. þetta væri pólitísk niðurstaða og að stjómmálamenn
ættu að grípa í taumana. -Mér finnst að stjómmálamenn og þeir sem
ráða eigi að ryðja þennan dóm og fá til þessa verks fólk sem er í ein-
hveijum tengslum við það sem er að gerast í þjóðfélaginu, segir Bjöm
Grétar Sveinsson formaður Verkamannasambands Islands.
Sighvatur Björgvinsson formaður Alþýðuflokksins gagnrýnir einnig
dóminn harkalega. -Það er kannski ekki tilviljun að flest allir þeir sem
í dóminum sitja era af sömu stétt og dómarar. Sighvatur segir einnig
að það sé slæmt að Kjaradómur skuli fara út á þá braut að kveða á um
yfirvinnutíma einstakra embættismanna, því það sé einmitt galli við
launakerfið á fslandi hversu ógagnsætt það er og með svona ákvörðun-
um séu menn að finna enn eina leið til að hækka raunveruleg laun.
Þessi úrskurður Kjaradóms gæti einnig verið til vitnis um að verka-
lýðshreyfingin hafi sjálf verið á villigötum við gerð aðalkjarasamnings
í vetur. Fréttir úr efnahagslífinu gefa allar til kynna að velferð fyrir-
tækjanna hafi vaxið mun hraðar en sem nemur þeim kauphækkunum
sem samið hefur verið um fyrir almennt launafólk. Helstu niðurstöður
þjóðhagsspár fyrir árið 1997 og næstu árin þar á eftir em t.d. þannig að
horfur era á að hagvöxtur verði mikill á þessu ári annað árið í röð. í
fyrra var hagvöxturinn hér á landi 5,7%. Þjóðhagsstofnun reiknar með
að hagvöxturinn verði áfram mikill á áranum 1998 og 1999, eða 3,8%
fyrra árið og 2,8% hið seinna. Það stefnir því í að hagvöxtur á íslandi
verði áfram meiri en í helstu viðskiptalöndum.
Það hefur einnig komið fram samkvæmt nýjustu fréttum að verð-
bólgan verður mun minni en talið var við gerð kjarasamninganna
þannig að það mætt álykta sem svo að efnahagslífið hefði borð fyrir
bára. Þannig ályktaði Kjaradómur þegar hann var að ákvarða laun fyr-
ir hæst launuðu starfsmenn ríkisins.
Vert er að hafa í huga að samkvæmt ýtrastu kröfum verkalýðshreyf-
ingarinnar var verið að tala um mánaðarlegar kauphækkanir sem námu
nokkram þúsundum króna. Með Kjaradómi var hins vegar verið að
taka ákvörðun um að laun rjómans af ríkistoppunum hækkuðu um tugi
þúsunda króna. Það er því auðvelt að skilja hvers vegna menn reiðast
þessum ákvörðunum. Þær meiða réttlætiskennd fólks -og eins og Pét-
ur Sigurðsson forseti Alþýðusambands Vestfjarða sagði, - þarf ekki
byltingu á íslandi?
skoðanir
Vormenn íslands
Fyrir 150 árum fór mikil frelsisalda
um Evrópu. Kóngar sáu sitt óvænna
og urðu að gefa nokkuð eftir af valdi
sínu, sem þeir höfðu tekið sér um ald-
ir. Við Islendingar urðum þessa að-
njótandi þó í smáum stíl væri. En
mjór varð mikils vísir. Andans menn
á ýmsum sviðum þjóðfélagsins drógu
andann djúpt og var sem þeir hefðu
fyllst ofurkrafti. Ortu hvatningarljóð
og hafist var handa um að byggja upp
íslenskt þjóðfélag. Verður sú saga
ekki tíunduð hér. Þessi andlega og
veraldlega spyma þjóðarinnar fannst
mér tapa fluginu eftir að við höfðum
öðlast sjálfstæði fyrir rúmlega 50
ámm.
Heimsstyijöldin síðari braust út og
íslenskt þjóðfélag sem byggt hafði
verið upp af vinnandi höndum við
kröpp kjör tók aðra vendingu.
Skyndilega safnaðist þjóðinni erlend-
ur gjaldeyrir og skuldir við Hambros
Bank greiddust upp. A þessum tíma-
mótum stóð lengi styrr um hvort nota
ætti þessar innistæður til gagns eða
hvort kaupa ætti glysvaming og gera
sér glaðan dag. Steína glysvamings-
manna varð undir í bili.
Það var á þessum ámm sem leiðir
okkar Guðmundar Jóhanns Guð-
mundssonar lágu saman. Við vomm
miklir aðdáendur nýsköpunar í at-
vinnulífmu og spömðum lítt aðdáun
okkar á henni. Við sáum eins og
reyndar fleiri hylla undir velmegun
þjóðarinnar um ókomna tíma. Krepp-
an sem við báðir höfðum kynnst og
búið við væri gleymd og grafin. Slík
var bjartsýni ungra manna á þeim
tíma.
Adam var ekki lengi í Paradís.
Pqllborð ^ ^ |
Strax að loknum kosningum 1946
hrönnuðust óveðurský í lofti. fsland
var komið inn í hringiðu alþjóðamála.
Þrátt fyrir gefin loforð um að her
skyldi fara úr landi tókst mönnum að
draga friðarsamninga svo á langinn
að þetta varð eilífur augnkarl í líft
þjóðarinnar.
Höfðu ekki gleymt
draumum sinum
Glysvamingsmenn höfðu ekki
gleymt draumum sínum. í fyrstu var
reynt að gera mönnum þessum dulitla
lausn sinna hugsjónamála og tekin
upp skömmtun til þess ama. Sóttu
glysvamingsmenn jafnt og þétt á með
alls kyns frelsishjali til handa al-
menningi, en vormenn létu deigan
síga. Sitthvað varð til að mgla ýmsa
vormenn, sem ekki verður tíundað að
þessu sinni. Undirstöðuatvinnuveg-
imir urðu fyrr ýmsum áföllum og á
Guðmundur Jóhann var einn af vor-
mönnum íslands með dulitlu borgara-
legu ívafi þó. Ég held samt að kaffi-
drykkjan a „betri bæjum“ hafi aldrei
átt við hann. Það var eins og hann
lifnaði allur við er hann eygði sam-
runa vormanna í einn flokk.
daginn kom að ýmsir vormenn í at-
vinnuuppbyggingunni höfðu ætlað
sér um of.
Það eitt úrræði var auðvelt, að mati
stjómmálamanna: Að lækka gengi ís-
lenskrar krónu. Hófst þar með verð-
bólgubál sem stóð um nokkur ár.
Glysvamingsmenn mökuðu krókinn
þrátt fyrir verðlagshöft. Faktúrur
fundust í síldartunnum og svo ffam-
vegis. Svo fór að lokum að stjóm-
málamenn treystu sér eldd að lækka
krónuna öllu meir, enda höfðu ýmsir
alþjóðlegir guðir tilkynnt stjómvöld-
um að slík dæmi sem þessi gengu
ekki upp. Má segja að með þessu hafi
íslenskri krónu verið veitt náðarhögg-
ið. Finna varð nýjar leiðir til að rétta
við efnahaginn. Hagfræðingastétt
landsins hafði nokkuð fjölgað á þess-
um tíma, þótt ekki væm þeir á hvetju
strái. Var leitað til þeirra til lausnar
vandanum. Ekki verður hér gerð til-
raun til að fjalla um þessi hollráð.
Mér koma aðeins í hug orð Ama
Pálssonar prófessors er hann hafði
um rónana og lífsins veigar þegar ég
hugsa um þá fræðigrein. Hún hefur
reynst glysvamingsmönnum meiri
máttarstólpi en alþýðu þessa lands.
Bergvatnsár eða jökulár?
Því fer ég inn á þessa sálma, að í
minningunni um Guðmund Jóhann
verður mér oft hugsað til þessara ára.
Á þessum ámm námum við ýmislegt
í lífsbaráttunni, sem ekki varð numið
á skólabekkjum. Við kynntumst hópi
baráttufélaga af öllum stigum þjóðfé-
lagsins, en þó einna helst verkafólki
og námsmönnum. Okkur var báðum
ljóst að stundarósigur auðvaldshyggj-
unnar yrði tímabundinn. Mændum
gjaman til stórabróðurs í austri sem
gæti ef til vill snúið þróuninni við, til
hagsbóta fyrir alþýðu manna. Þá sögu
þekkja allir. Ég held þó að yfirleitt
höfum við íslenskir sósíalistar haldið
okkur við lest okkar. Island var okkar
heimavöllur. Líkt og KR-völlurinn er
sönnum vesturbæingum.
Góðæri var misskipt þá eins og nú.
Fjöldi fólks hafði flutt úr sveitum
landsins á mölina. Húsnæðisleysi
varð eitt af bölum þessa fólks.
Byggði það í óleyfi hús í Blesugróf
og Breiðholti án þess að spytja kóng
eða prest. Þessu fólki kynntumst við
Guðmundur vel. Þar var ætíð opið
hús og íslensk gestrisni í hávegum
höfð. Kaffi var þar jafnan heitt á
könnunni. Margan kaffisopann
drukkum við Guðmundur þar á bæ.
Það þarf deigan mann til að gleyma
slíkum árum. Þeim árum gleymdi
Guðmundur held ég aldrei. En svo fór
Guðmundur að drekka kafft á „betri
bæjum“. Ekki veit ég hvemig kaffi
það var. Lauk þá sameiginlegri kaffi-
drykkju okkar.
Vormönnum Islands fer fækkandi
og er þeirra einna helst minnst á tylli-
dögum. Það er hins vegar ekkert
leyndarmál að sú kveikja sem vaJcn-
aði með vormönnum íslands er langt
frá því að vera kulnuð. Hún lumar
undh eins og hraunstraumar íslands
sem gjósa annars lagið upp á yfir-
borðið. Skeyta h'tt um hlutabréf og
verðbréfabrask og þaðan af síður
lottó. Minna á sig á alvöruþrunginn
hátt. Minna á að saman þurfa að fara
efnahagsmál og umhverfismál, eins
og einn kaffibrúsafélagi Guðmundar
Jóhanns lét sér um munn fara á er-
lendri gmnd nýverið.
Guðmundur Jóhann var einn af
vormönnum Islands með dulitlu
borgaralegu ívafi þó. Ég held samt að
kaffidrykkjan á „betri bæjum“ hafi
aldrei átt við hann. Það var eins og
hann lifnaði allur við er hann eygði
samruna vormanna í einn flokk. Lái
ég honum það ekki. í þeim efnum er
það hins vegar ætíð sú spuming uppi,
hvort þar renni bergvatnsár eða jökul-
ár? Það verður tíminn að leiða í ljós.
Leirinn fýkur að vísu í burtu og verð-
ur seint að gróðurmold. Við skulum
samt vona að niðurinn af fallvötnum
þeim verði tær.