Vísir - 23.12.1976, Qupperneq 6
Fimmtudagur 23. desember 1976 vism
Sóknar-
prestur
segir frá
Vorið 1862 fluttust.ung prests-
hjón að Berutirði i Suður-Múia-
sýslu. Það voru þau sr. Þor-
steinn Þórarinsson frá Hofi I
Alftafirði og Þórunn Sigriður
Pétursdóttir frá Valþjófsstað.
Sr. Þorsteinn hafði að loknu
embættisprófi vigst aðstoðar-
prestur föður sins á Hofi haustið
1858 og einnig þjónað Beru-
fjarðarbrauði fardagaárið 61-62,
sem Eirikur Magnússon hafði
veitingu fyrir. Hann kom aldrei
til brauðsins, en fór til Cam-
bridge i staðinn.
Sr. Þorsteinn hafði haldið
dagbók frá þvi hann settist i
Prestaskólann haustið 1856.
Henni hélt hann áfram til árs-
loka 1916. Hann andaðist á Nesi i
Norðfirði 7. jilni 1917.
Enda þótt dagbókin sé næsta
fáorð — þar ber mest á
veðurlýsingum — er þar sitt
hvað aö finna, sem gefur ofur-
litla sýn inn i búskapinn I Beru-
firöi og kirkjullfið i presta-
kallinu i tið þeirra sr. Þorsteins
og md. Sigriðar.
Jörðin Berufjörðurhafði veriö
prestssetur siöan árið 1748, að
Guðrún Einarsdóttir, ekkja
Jóns biskups Árnasonar, gaf
jörðina „guði þrieinum til þókn-
unar, hans dýrö til eflingar og
Christi söfnuði á Berufjarðar-
strönd til uppbyggingar, þeim
prestum til uppheldis stoðar,
sem hér eftir þjónandi veröa”,
eins og það er orðað i gjafabréfi
biskupsekkjunnar.
Berufjörður var góð bújörð,
metin á 50,8 hundruð i jarða-
matinu 1861. Var þaö helmingi
hærra mat en á nokkurri
annarri jörð i hreppnum.
í Johnsensjarðatali — 1847 —
segir, að Berufjörður sé „kostu-
leg bújörð” þó heimaland staö-
arins sé mjög skemmt af
skriðuhlaupum. Vetur eru snjó-
léttir og útigangur fyrir sauð-
fénað þvi i betra lagi. Túnið,
sem fyrir hiröuleysi er komið i
órækt, gefur af sér fóður fyrir 2
kýr og vetrung, úthey 100 h. og
alls yfir framfleytir jörðin 3
kúm, 100 ám, 120 sauðum, 80
lömbum og 4-5 hrossum.
Akirkjunnar 18 varpeyjum og
skerjum fyrir Búlandsneslandi
fengust árið 1838 800 eggja 8
punds æðardúns. Við eyjar
þessar er nokkur kópaveiði á
vorin — fer minnkandi.
Til gamans og fróðleiks skulu
þessar eyjar, hólmar og sker nú
talin upp meö nöfnum eins og sr.
Þorsteinn lét þinglýsa þeim á
manntalsþingi á Djúpavogi 16.
júni 1886. Þar eru þau einu fleira
en I Johnsens jarðatali.
Óneitanlega bendir það slðasta
— þrætuskerið — til þess að ein-
hverntima hafi leikiö vafi á þvi
aö þaö hafi legið undir Beru-
fjörö:
Undir prestssetrið Berufjörö
eöa Berufjarðarkirkju liggja
samkvæmt máldögum og
Biskupsvisitazium nokkrar
eyjar, hólmar og sker, sem
ligg ja fyrir Búlandsnesslandi og
sumar eyjarnar orðnar áfastar_
viö það og eru þær þessar alls:
1) Kiðhólmi, 2) Hrisey, 3) Lang-
hólmi, 4-5) 2 Prestar, 6-7) 2
Orkneyjar, 8) Flathólmi, 9)
Lynghólmi, 10) Lúsalagnar-
hólmi, 11) Hafnarey, 12) Hafn-
areyjarhólmi, 13) Teitshólmi,
14) Kriuhólmi, 15) Melhólmi,
16) Egilshöfði, 17) Steinflesjar,
18) Æöarsteinn og 19) Þrætu-
sker. — Ennfremur á Beru-
fjarðarkirkja mótfærzlu i
Kjelduskógalandi og nautsgjörð
og skipssátur á Þúfueyri i
Kjelduskógalandi.
Þ. Þórarinsson
prestur og ábúandi
á Berufirði.
Þessa miklu og góðu bújörð
tóku nú prestshjónin til ábúðar i
fardögum 1862 og sátu hana með
miklum sóma i 28 ár.
Ekki er aö sjá á dagbókinni, .
að kunnleikar þeirra sr. Þor-
steins og Sigriðar á Valþjofsstað
hafi verið miklir — máske engir
persónulega — áður en þau voru
heitbundin. —
Sumarið 1860, seint i júli, er sr.
Þorsteinn staddur hjá mági
sinum, Thulinius kaupmanni á
Eskifirði. „Þangað kom sr.
Pétur á Valþjófsstað”, segir i
dagbókinni, 26. júli. Um erindi
Valþjófsstaðaklerks I hús
Thuliniusar þennan hásumar-
dag er ekki getið. En fara má
nærri um það samkvæmt þvi,
sem á eftir fór. —
Nú liður fram i septemberlok
og heyönnum er lokið eftir
annasamt sumar á Hofi, þar
sem sr. Þorsteinn hefur keppst
við heyskapinn með vinnu-
mönnum föður sins og kaupa-
fólki. En við orfið hefur hann
hugsað margt, og þá þanka sina
festir hann á pappirinn i bréfi til
sr. Péturs á Valþjófsstað. En
það dregst i hálfan annan mán-
uð að senda tilskrifið — hvað
sem valdið hefur — máske engin
áreiðanleg ferð.
Dagbókin 10.11.’60: Sendi ég
með Jóni i Hamarsseli bréf,
skrifað 27.9. til sr. Péturs á Val-
þjófsstað. — En þaö liöur ekki
nema mánuöur unz svar berst,
þvi 13.12. fær hann bréf frá sr.
Pétri, „sem gladdi mig mikið,
já yfirmáta mikið”. 1 þvi hefur
verið jáyröi Sigriðar, þvi að
15.12., segir sr. Þorsteinn:
„Skrifaði ég kærustu minni
langt bréf”. Og eftirmæli ársins
1860 eru þessi: Gleöilegt ár fyrir
mig á margan hátt einkum
seinni hluti þess, þvi á þvi fékk
ég þá, sem hjarta mitt girntist.
En nú er mál tl komið að
heimsækja unnustuna. Hann fer
að Valþjófsstað um miðjan
janúar og dvelst þar I hálfan
mánuð.
Dagbókin 18. jan. 1861: „Gott
veöur. Talaöi ég margt við mina
ástkæru unnustu og fellur hún
mæta vel I geð á allan hátt. Guði
sé lof, aö ég fékk hjarta eins
vænnar og elskulegrar stúlku.”-
— Hann rekur ekki atburðina
frá degi til dags meðan hann
dvelst á Valþjófsstaö, þessa
„daga, er voru mér einhverjir
þeir skemmtilegustu, er ég hef
lifaö eins og likindi voru til að
vera nálægt minni ástkæru
Sigriði, aö fá að faöma hana að
mér, sitja undir henni og útausa
rninum hugsunum og hún sinum
hugsunum fyrir mér.” Þann 31.
janúar yfirgefur hann Valþjófs-
staö og „hlaut að skilja við unn-
ustuna þótt þungbært væri”. —
Snemma i júli um sumarið
bregður sr. Þorsteinn sér upp i
Valþjófsstað til að ræða um
framtiðina og ákveða giftingar-
daginn.
lprestatali segir, að þau Þór-,
unn Sigriður og Þorsteinn hafi
verið gefin saman 3. sept. 1861.
Er þar farið eftir prestsþjón-
ustubók Valþjófsstaðar, en þar,
á heimili foreldra brúðarinnar,
fór brúðkaupið fram eins og
venja var. Það er þvi engin
furða þótt maður reki upp stór
augu við að lesa það i dagbók-
inni, að þennan dag, 3. sept.
1861, er sr. Þorsteinn við
heyskap heima á Hofi, segirfrá
gestkomu o.fl. — Ekkert brúð-
kaup, engin gifting.
En undir semtemberlok
leggja þeir feðgar, sr. Þorsteinn
og faðir hans af stað til Val-
þjófsstaðar, þar sem brúð-
kaupið fór fram þ. 3. október.
Sr. Pétur hefur misritað
mánaðardaginn eins og ýms
dæmi eru til við innfærslu i
kirkjubækur.
1 greini Óðni, 4. ár. 7. tbl. um
sr. Þorsteinn er giftingardagur-
inn 3. október.
Þeim hinum merka degi i lifi
sinu lýsir Þ.Þ. á þessa leiö:
„Stormur um morguninn en
lygndi seinnihluta dags. Giftist
ég og Sigriður min elskulega,
gifti prófastur sr. Halldór á Hofi
okkur. Voru 75 framandi i veizl-
unni auk 26 heimamanna og var
það flest nóttina eftir”.
Næsta dag fer flest veizlu-
fólkiö heim, og fylgdu þeir
feðgar Halídóri prófasti og
fleirum út að Gilsá. Þann 4. okt.
bú til að bera uppi svo stórt
heimili, enda var sr. Þorsteinn
einn af 12 stærstu bændum
landsins eins og fram kemur i
grein Indriða Einarssonar i I.
árg. timarits Hins Isl.
Bókmenntafélags árið 1880 um
lausafjáreign landsmanna. Þar
voru birt nöfn 12 manna sem
mest höfðu taliö fram árið 1878.
Helminguriinn af þeim voru
prestar:
Sr. Skúliá Breiðabólstað
sr. Arnljóturá Bægisá
sr.Halldórá Hofi
sr. Sigurður á Hailormsstað
sr.Jóná Auðkúlu
sr. Þorsteinn I Berufirði
Enda þótt dagbók sr. Þor-
steins sé næsta fáorð, bregður
þar fyrir ýmsum myndum úr
búskaparháttum i Berufirði i tið
þessa mikla fjárbónda, sem
sumir töldu aö hefði um sinn
verið fjárflesti bóndi á tslandi,
aðþvi ersegir i Visi, þegargetið
var andláts sr. Þorsteins
sumarið 1917. Þar er sagt, að
hann hafi átt yfir þúsund fjár,
þegar hann var I Berufiröi.
Runólfur hét sauöarmaöur sr.
Þorsteins og var Sigurðsson.
Það var einn dag á útmánuðum
1876, eða nánar tiltekið þriðjud.
14. marz, að prestur var að
koma úr messuferð á Berunesi.
Hriðarveður var á, norðaustan
kófbvlur og herti er á daginn
þess fara 20 sauöir i göngu i
Urðarteigi.
Arið 1875 voru eldgosin miklu
I Oskju og á Mývatnsöræfum.
Er þeirra fyrst getið i dagbók
sr. Þorsteins þegar hann er aö
messaá Berunesiá 2. ipáskum,
þá heyrast dynkir og vart varð
við litils háttar öskufall. En viku
siðar eða mánud. 5. aprfl er
Berufjarðar klerkur heldur
betur minntur á afleiðingar eld-
gosanna. Þá bar að garði menn
frá Valþfjófsstaö. Þeir ráku 360
63,5hundruð
62 hundruð
61 hundruð
59 hundruð
56 hundruð
51 hundruð
fjár, sem þeir voru að flýja meö
undan öskunni i Fljótsdalnum.
Ekki verður annað af dag-
bókinni ráðið, en tekist hafi að
koma öllum þeim fénaði fram.
Um frálagsfé að hausti skal
þess getið, að einn daginn segir
dagbókin frá þvi, að 53 kindur
voru reknar i kaupstað og 45
lógað heima, þar af 29 sauðum.
Engum lömbum var fargað.
Ekki veitti af að setja þau öll á
tilað viðhalda stofninum, þvi að
stundum „hrundu þau niöur úr
fári”.
A Þorláksmessu eru ærnar
skildar. Hleypt er til 170, en
„spjarar ær” eru 38. Fráfærur
28. júni. Fært frá 119 ám.
Prestshjónin í Berufiröi: Sr. Þorsteinn og mad. Sigriður Pétursdóttir.
Börn prestshjónanna I Berufirði: a) Guðný kona sr. Jóns á Norðfiröi.
alþm. I Firði. c> Sr. Pétur I Eydölum.
heldur sr. Þorsteinn áleiðis
heim með konu sina og ná þau
heim að Hofi þann 8.
A Hofi voru þau siðan um vet-
urinn en fluttust i Berufjörð
voriö eftir.
Þar var dapurleg aðkoma.
Hús að falli komin á staðnum og
börnin hrundu niður úr bama-
veiki.
Frá 14. mai — 24. júni dóu 9
börn i prestakallinu.
Fyrsta verk sr. Þorsteins var
að byggja upp baöstofuna. Ekki
veittiaf húsnæöinu, þvi að fljótt
varð heimilið stórt, einn tugur
manns strax fyrsta áriö og
þegar frá leið alltaf kringum 20
manns — þar af 4-5 vinnukonur
og 5-6 vinnumenn. Ariö 1880 var
heimilisfólkið:
Prestshjónin, 3 börn þeirra, 2
fósturbörn, foreldrar prests-
konu, 6 vinnumenn, 4 vinnu-
konur, húsmaöur, nærkona
(Guðrún Jónsdótir yfirsetu-
kona), alls 21. Það þurfti mikið
leið. Runólfur stóö yfir sauð-
unum að vanda, þeir voru 105.
Er mál var komiö aö reka þá
heim til húsa var veöriö oröiö
svo hart, aö hann missti þá úr
höndum sér, tafðist svo mjög i
hríðinni að farið var að lengja
eftirhonum heima. Fóru4 piltar
að leita hans. Þeir fundu 38
sauði, en Runólfur komst heim
’heill á húfi. Næstu daga hélst
bylurinn með grimmdarfrosti
og Þorsteinn missir i þessu
áhlaupi 14 sauði og 1 á. — Og
ekki er ein báran stök. Fyrir
sumarmál eru 100 kindur
dauðar úr lungnapest. Þetta
haust leggur sr. Þorsteinn inn
400 pund af ull hjá Weiwadt á
Djúpavogi.
Þótt margt væri féð á fóörum
heima i Berufirði standa fleiri
stoðir undir fjárbússkap sr.
Þorsteins. Það eru heytollamir,
(prestslömbin), sem ýmsir
bændur i prestakallinu urðu að
fóöra. Eitt haustið getur dag-
bókin um þau á þessa leið:
24 lömb rekin út á Strönd, 5 i
Fossárdal, 6 i Hálsþinghá. Auk
b) Anna seinni kona Sveins
Þá skal bruögið hér upp
nokkrum myndum dagbókar-
innar af starfi prestsins —
kennimannsins. —Sóknir kalls-
ins voru mjög misstórar. 1
heimasókninni, Berufirði, voru
70 manns, en i Berunessókn
rúmlega helmingi fleiri. Auk
þess þjónaði sr. Þorsteinn lengi
Hálsi (Djúpavogi) og Papey.
Alla sina löngu prestsskapar-
tið stundaði sr. Þorsteinn starf
sitt af einstakri trúmennsku og
skyldurækni. En mjög fékk
hann að kenna á þvi, aö kirkju-
sókn fór dvinandi á þeirri hálfu
öld, sem hann gegndi prests-
starfi.
Þegar hann var settur inn i
embætti 10. ágúst fyrsta sumar
sitt i Berufirði, var þar viöstatt
„múgur og margmenni”. En
það stóð ekki lengi. Svo virðist
sem þar hafi kirkjusókn verið
dræm og messuföll tið a.m.k.
seinni árin. Sem dæmi skal tekiö
árið 1884. Þá er messað heima i
Berufirði á nýjársdag. „Voru
fáeinirviðkirkju.Logn og bliða.
Hiti 5gr.”. Siðan er ekki messað