Vísir - 06.02.1977, Síða 12

12
Sunnudagur 6. febrúar 1977
VISIR
Loftur Gufimundsson var
fæddur aöHvammsvfk f Kjós 18.
ágúst 1892. Hann fluttist til
Reykjavlkur um aldamótin og
ólst þar upp.Loftur var mikiö
listamannsefni. Hann fékkst viö
aö mála, lagöi stund á pianóleik
og tónsmföar. Hann var um sinn
meöeigandi og sföar eigandi
gosdrykkjaverksmiöjunnar
Sanitas. Sigldi til Kaupmanna-
hafnar til náms I ijósmyndun.
Heimkominn 1924 setti hann á
stofn ljósmyndastofu sfna, sem
viö hann er kennd og hóf jafn-
framt töku kvikmyndarinnar
tslandi I lifandi myndum sem
var frumsýnd á nýjársdag
1925. Loftur vann sföan jöfnum
höndum aö ljósmyndun og
kvikmyndagerö allt til dauöa-
dags. 4. janúar 1952. 1948 geröi
hann fyrstu islensku talmynd-
ina, Milli fjalls og fjöru.Loftur
gekk ekki heili til skógar meöan
á töku sföustu kvikmyndar hans
stóö Niöursetningnum frá 1951
og hann lést áöur en draumar
hans rsttust um aö taka þriöju
leiknu kvikmyndina eftir
Sveröi og bagii Indriöa Einars-
sonar i tilefni af 400 ára dánar-
minningu Jóns biskups Arason-
ar og sona hans.
Helstu kvikmyndir
1923 Ævintýri Jóns og Gvendar
Kvikmynd I 2 þáttum sam-
in og tekin af Lofti. Aöal-
hlutverk: Friöfinnur
Guöjónsson og Tryggvi
Magnússon o.fl. Sagt er aö
þessi mynd hafi veriö sýnd
i Nýja Bfói þar til ekkert
var oröiö eftir af henni.
1925 (1/1) island f iifandi mynd-
um. Heimildarmynd um
land og þjóö 1 fullri
sýningarlengd.
1925 (28/10) Frá dýragaröinum
f Kaupmannahöfn. Auka-
mynd.
1926 (24/7) Konungskoman.Um
30 minútna heimildar-
mynd um komu Kristjáns
X til lslands.
1929 Veröur viö beiöni Olgeröar
Egils Skaila-Grfmssonar
um aö gera heimildar-
mynd um starfsemi verk-
smiöjunnar. Tilboö bárust
jafnframt frá öörum verk-
smiöjum.
1930 Alþingishátiöarmynd.
(Glötuö)
I
r n-rr'Jt* inr^
ÁRDEGISBLAÐ LISTAMANNA
ESSÉKSI8M
**«*»Hi
Forslöa „Ardegisblaös
manna”.
5S
H
8
S
8
H
8
M
8
H
A
lista-
Loftur Guömundsson viö kvik-
myndun „Milli fjalis og fjöru”.
Ariö 1925 hóf Jóhannes Sveins-
son Kjarval aö gefa út tliharit
helgaö listastefnu sem hann
haföi fundiö upp sjálfur og kall-
aöi essensisma. Blaö þetta
nefndist Ardegisblaö lista-
manna. Þvi miöur kom aöeins
út eitt tölublaö. (Leiörétting
sbr. siöasta Kvikmyndaspjall).
Kjarval var alkominn heim frá
námi 1922 en erlendis haföi hann
aö sjálfsögöu lifaö og hrærst i
listinni og ekki fariö varhluta af
þeim fjölda listastefna sem uppi
voru og tilraunum f sambandi
viö þær.
Essensismi Kjarvals byggöist
á þvi aö hverilitur var ein-
angraöur og látinn ráöa sjálfur
formi og skirgreina það. Síöar
hefur Kjarval sagt hve óendan-
lega miklu rfkari fslensk
náttúra var af öllu þvi sem
þurfti i málverkið, heldur en
hugurinn að spinna upp úr sér
án tengsla viö hana og miklu
vænlegra til frjósemi að sökkva
sér i náttúruna og alefla hugann
af auölegö hennar.
Eftir aö Kjarval fluttist til
Reykjavfkur, fór hann aö birta
greinar um skipulagsmál og
arkítektúr sem hann nefndi
hlaölist. M.a. haföi Kjarval
áhuga á endurskipulagi Austur-
vallar. Lesa má um þá hug-
mynd f bók Thors Vilhjálmsson-
ar, sem hér er stuðst viö, á bls.
80-81. bessi hugmynd hefur ver-
iö honum ofarlega í huga þegar
hann fylgir blaöi slnu úr hlaöi:
„Þegar tími vinnst til veröur
sérstaklega hafiö máls á stfl-
menningu Reykjavlkur viö
Austurvöll, — einnig koma ný
mál fram.um listir, — og er ekki
óhugsandi, aö flutt veröi
framúrskarandi kvæöi eftir
stórskáld vor, ef rúm le'yfir, —
einnig ritgeröir um listræn efni
eftir ýmsa listamenn.”
Kaupmannahafn-
ardvölin.
Fyrsta og eina töiublaö
Ardegisblaös listamanna var
aö megin efni helgaö hlaölist
Guðjóns Samúelssonar og kvik-
myndalist Lofts Guömundsson-
ar en þau skrif eru tilefni þessa
spjalls. Skrif um hlaölist koma
ekki á óvart I ljósi þess sem nú
hefur veriö skýrt frá. Hins
vegar vekja skrif Kjarvals um
kvikmyndir ýmsar spruningar
sem gaman heföi veriö aö fá
svör við. Eins og til aö mynda
hvort hann hefði séð kvikmynd-
irá námsárumsinum. Hann var
á akademiinu I Kaupmannahöfn
1917. Þegar Victor Sjöström
geröi hina frægu kvikmynd eftir
leikriti Jóhanns Sigurjóns-
sonar, Fjalla-Eyvindi, en Kjar-
val kynntist Jóhanni snemma á
Kaupmannahafnarárum sinum
og Ilentist m.a.s. hjá honum i
allt aö eitt ár.
Ariö 1913 geröi Kjarval
leiktjöld viö Fjalla-Eyvind
Jóhanns fyrir Dramaten I
Stokkhólmi. Þau leiktjöld virö-
ast hafa fallið áhorfendum vel,
þess er getiö aö sérstaklega hafi
verið klappaö fyrir tjöldunum. í
bréfi frá 1913 segir Kjarval aö
sér þyki óviðeigandi að íslend
ingarvitiekkium þaö aö leikrit-
iö sé álitiö annaö þaö besta sem
komiö hafiþar á leiksvið I fjölda
mörg ár.... Kvikmyndun verks-
ins hlýtur aö hafa glatt hann.
Kjarval kom heim til Islands
eftir 5 ára samfellda útivist áriö
sem Borgarættin var kvik-
mynduö 1919, og haföi hér stutta
viödvöl áöur en hann hélt suður
á bóginn, þannig aö hann hefur
ekki farið varhluta af vexti
yngstu listgreinarinnar enda
ber greinin um Loft Guömunds-
son I Árdegisblaöi listamanna
það meö sér. Hvaö sem því liöur
hefur hann altént horft á kvik-
mynd Lofts meö hinum ströngu
augum listamannsins.
NYJA BtÓ
r
Island
i iifandi mynðnm
eftlr Lolt Guðmnuds8un.
Verftur sýtui i kvíiJd a
morgun og ekli oítar.
— Aftgöngumífttir seWir frá
kL 1 I dag.
„Svo þyrfti að sýna...”
Hér á eftir fer dómur
Kjarvals um þessa kvikmynd.
Þessi kvikmyndagagnrýni
meistarans er öörum þræöi
athyglisverö fyrir þá sök aö I
KJQRVQU
lOPTUtt
Kvikmynda-
spjall
eftir
Erlend Sveinsson
LOFTUR GUDMUN
4 svipmyndir fró 1946 uftu
hafði hann farið i kynnisför til Kodak verks
greininni Loftur í nýjum húsakynnum sem b
undirskrifuð af G.St. Loftur hafði fram til þ
Nýja bíós
“Hann Loftur (nafniö þarf
ekki frekari skýringa viö) er
hættur aö vera hann Loftur i
Nýja Bfó og er orðinn hann
Loftur i Nýju ljósmyndastof-
unni á Bárugötu 5. Nýja Bió
er þvi „Loftlaust”, þrátt
fyrir alla sina ágætu ioft-
hreinsun.
Loftur: „Blessaöur vertu.
Þetta er alit saman þaö nýj-
asta sem ég gat klófest i
Ameriku, ja, þaö var nú
ævintýraför, drengur minn.
Ég held aö ég hafi séö allt
sem var þess viröi aö sjá þar
vestra. Þeir hjá Kodak bók- .
staflega báru mig á höndum 1
sér þann tlma sem ég var
þar.” — Já, halló, já. Viö
opnum ekki fyrr en á mánu-
daginn. Gjöriö svo vel. Sæl-
ar”. — „Þaö eru allir vit-
lausir i mynd. Sjáöu til. j
Hérna er svo biðstofan fyrir
þá sem biöa eftir mynda-
töku, þó aö ég voni aö enginn
þurfi aö bföa lengi. Músfk
allan daginn á biöstofunni og
LJÓSMYNDAR