Vísir - 03.03.1977, Blaðsíða 13
vism
Fimmtudagur 3. mars 1977
Úr heimi frímerkjanna
Umsjón: Hálfdán Helgason
Lorens Hafn
Sigurður Pétursson
SKAK OC
FRÍMERKI
Um síöustu helgi hófst i Loft-
leiðahótelinu, áskorendaeinvfgi
þeirra kappanna Borisar
Spasskys og Vlastimils Horts.
Vafalaust mun þaö draga aö sér
athygli alls almennings, svo
vinsæl sem skákin er hérlendis,
og reyndar væri óskandi aö al-
menningur mættiveiá mótsstaö
og styddi dyggilega viö bakiö á
Skáksambandi Islands, en eins
og fram hefur komiö I fréttum
er kostnaður viö einvigiö um 6
milljónir króna.
Um uppruna skákarinnar er
litiö vitaö með vissu annaö en
þaö aö hún er ævaforn. Hins
vegar hafa sjálfsagt flestir
heyrt þjóösöguna indversku um
þaö hvernig hún varö til. Hún
segir frá spekingi nokkrum sem
aö launum fyrir aö finna upp
skákina baö um aö á fyrsta reit
skákborösins væri sett eitt
hveitikorn, tvö hveitikorn á
annan reit, f jögur á þann þriöja,
síöan átta, sextán, o.s.frv. alltaf
tvöfaldaö fyrir hvern reit. Eins
og kunnugt er heföu launin oröiö
meiri en allar hveitibirgðir ver-
aldar.
Frá Indlandi breiddist skákin
út til nálægra landa og til
Evrópu kemur hún, aö visu eitt-
hvaö breytt, eftir þremur aöal-
leiðum, frá Litlu Asiu til
Byzantlnska rikisins I Tyrk-
landi, með kaupmönnum frá
Noröur-Afrlku til Itallu og ekki
hvaö síst meö márum til Spán-
ar. Allt tók þetta sinn tlma meö
tilheyrandi breytingum á tafl-
mönnum og leiknum sjálfum og
I lok 16. aldar hefur skákin náö
aö þróast I þaö form spm viö
þekkjum nú. Þá er komin
fram á sjónarsviðið spænski
presturinn og skáksnillingur-
inn Ruy Lopez, en hann
þekkja enn i dag allir skák-
áhugamenn, þvi við hann er
kennd skákopnunin sem
gengur undir nafninu spænski
leikurinn. Hvorki Lopez né
nokkur þeirra skákmanna, sem
geröu garöinn frægan viö skák-
boröiö allt fram undir lok 19.
aldar hafa oröiö þess heiöurs
aönjótandi aö fá mynd slna á
frlmerki en 30. ágúst 1958 var
gefið út I Sovétrlkjunum eitt
merki i tilefni af þvl aö þá voru
PVCCKHP) I
ss:
ts
3
Q
kUM
liöin 50 ár frá dauða rússneska
skáksnillingsins fræga, Mikhael
Ivanovich Chigorin. Hann fædd-
ist áriö 1850 I St. Pétursborg,
sem nú nefnist Leningrad.
Sextán ára aö aldri læröi hann
aö tefla og áriö 1879 sigraöi hann
I rússneska meistaramótinu.
Upp úr þvl fór hann aö tefla
erlendis og sigraöi I mörgum
stórmótum.
Arið 1866 haföi Wilhelm
Steinitz frá Bæheimi sigraö
þjóöverjann Adolph Anderssen I
miklu einvlgi og útnefndi eftir
þaö sjálfan sig heimsmeistara
og varö þar með fyrsti maöur-
inn til aö nota þann titil.
Ariö 1889 þótti Chigorin tlmi
til kominn aö ná titilinum af
Steinitz en þaö mistókst. Þrem-
ur árum slöar reyndi hann á ný
en án árangurs. Chigorin hefur
verið nefndur „faöir rússneskr-
ar skákar” vegna þeirra áhrifa,
sem hann hefur haft á þróun
skákar i Rússlandi. Ari siöar,
eöa 1894, varö Steinitz þó aö
gefa eftir heimsmeistaratitil-
inn, er hann mætti ofjarli sín-
um, ungum þjóöverja, Emanuel
Lasker að nafni, i Philadelfiu i
Bandarikjunum.
Ariö 1968 gáfu austur-þjóöverj-
ar út röö frímerkja meö mynd-
um frægra þjóöverja og á einu
þeirra er mynd Laskers, sem
hélt heimsmeistaratitlinum
lengur en nokkur annar, allt til
ársins 1921 er hann varö aö lúta I
lægra haldi fyrir kúbumannin-
um Jose Raoul Capablanca.
Lasker var virkur keppnis-
maöur I 40 ár og er álitinn einn
mesti skáksnillingur, sem uppi
hefur verið.
Ariö 1951 voru gefin út á Kúbu
7 frfmerki I tilefni af þvl aö þá
voru liöin 30 ár frá þvl Capa-.
blanca vann heimsmeistara-
titilinn af Lasker i Havanna.
Capablanca fæddist I Havanna
áriö 1888. Apeins 4 ára aö aldri
læröi hann aö tefla og 12 ára
sigraöi hann 1 kúbanska
A
M RlPtiBUCAWClíBA
f m&tmu m Astttwf
> -
i L *
meistaramótinu. Ariö 1911 sigr-
aöi hann i stóru alþjóölegu
skákmóti I San Sebastian og
skömmu slöar skoraöi hann á
Lasker aö mæta sér I einvigi um
heimsmeistaratitilinn. Þaö varö
þó ekki fyrr en 1921, eins og áöur
sagði, aö einviginu var komið á I
Havanna. Akveöiö var aö tefla
allt aö 24 skákum og sá yröi
lýstur sigurverari er fyrr næöi 8
yinningum. Aöeins 14 skákir
voru tefldar og haföi Capa-
blanca þá unnið 4 en 10 höföu
endaö meö jafntefli. Er leiknir
höfðu verið 56 leikir i 14.
skákinni, gaf Lasker hana og
dró sig I hlé frá einviginu vegna
veikinda en lýsti þvi jafnframt
yfir aö hann ætti enga
möguleika á aö sigra Capa-
blanca. A einu þeirra merkja
sem gefin voru út á Kúbu má sjá
stööuna I 14. skákinni eins og
hún var er Lasker gafst upp.
«m*nri«iNmNvr<n
REPÚBUCP OECUBO
d* usw*
ÍÉ»*élli
Ariö 1927 tapaöi Capablanca
heimsmeistaratitlinum I hendur
sovéska stórmeistarans
Alexanders Aljekins I mikilli
keppni I Buenos Aires I
Argentlnu. Keppnin var ein sú
haröasta sem háö hefur veriö.
Sá er fyrri yröi til aö hljóta 6
vinninga ynni titilinn. Þaö þurfti
hvorki meira né minna en 34
skákir til aö gera út um máliö.
Haföi þá Aljekin hlotiö 6 vinn-
inga gegn 3 vinningum Capa-
blancas en 25 lauk meö jafntefli.
' Alexander Aljekin fæddist I
Moskvu áriö 1892 og 17 ára aö
aldri varö hann rússneskur
meistari I skák. Tvltugur var
hann kominn I fremstu röö
meöal skáksnillinga heimsins.
Hann var alla tlö mjög iöinn
keppnismaður og alls mun hann
hafa teflt meira en 1000 skákir á
kappmótum. Ariö 1935 féllst
hann á aö keppa viö hollending-
inn Max Euwe um heims-
meistaratitilinn. Úrslitin komu
flestum mjög á óvart, þvl. I
hörku keppni náöi hollendingur-
inn n^umum sigri. En tveimur
árum síöar afrekaöi Aljekin
þaö, sem engum haföi tekist
áöur, er hann endurheimti titil-
inn af Euwe meö miklum glæsi-
brag. Upp úr því fór þó aö halla
undan fæti fyrir Aljekin og 1946
var svo komiö fyrir honum aö
hann framdi sjálfmorð á hótel-
herbergi I Lissabon.
Fram aö þessu haföi sá háttur
verið haföur á aö hver sem var
gat skorað á heimsmeistar-
anna. Við fráfall Aljekins var
þessu nú breytt og 1948 var
jfomið á keppni milli 5 stór-
meistara og skyldi sigurvegar-
inn útnefndur heimsmeistari.
Fyrri hluti keppninnar var hald-
inn I Haag I Hollandi en seinni
hlutinn I Moskvuborg og gáfu
sovétmenn út af því tilfelli 3
Ariö 1950 var naicuo t uuaa-
pest fyrsta áskorendamótiö og
af þvl tilefni gáfu ungverjar út 3
skákfrímerki. Sýna þau skák-
menn aö tafli, bygginguna þar
sem mótiö fór fram og flugvél
umlukta. þjóöfánum keppend-
anna. Sigurvegari I þessu móti
varö 26 ára sovétmaöur, Davið
Bronstein, sem háöi svo jafn-
tefli viö Botvinnik I einvlginu
um heimsmeistaratitilinn en
samkvæmt reglum FIDE hélt
meistarinn titlinum á jöfnu.
Þessi regla átti eftir aö reynast
Botvinnik vel, þvl eftir aö
Smyslov haföi sigraö I áskor-
endamóltinu I Zurich 1953 og
háöi einvígi viö hann áriö eftir,
lauk þvl einnig meö jafntefli.
Aftur sigraöi Smysov I áskor-
endamóti.nú I Amsterdam 1956,
og ári slöar vann hann svo
heimsmeistaratitilinn af
Botvinnik, en sú sæla varö
skammvinn, þvl Botvinnik
endurheimti titilinn 1958. Ariö
1960 var rööin komin aö sovét-
manninum Tal aö sigra
Botvinnik, en eins Smyslov,
hélst honum illa á titlinum og
tapaði honum I hendur Botvinn-
iks ári slðar.Ariö 1962 voru gefin
út 3 skákmerki á Hollensku
Antillueyjum af því tilefni aö
þar var haldiö áskorendamót er
skera skyldi úr um þaö hver
fengi aö skora á Botvinnik áriö
eftir. Merkin, sem öll eru eins
sýna riddara og hnattlikan.
Þegar kom svo aö sjálfu ein-
vlginu, sem háö var I Moskvu,
milli Botvinniks og Tigran
Petrosjans, er haföi unniö
áskorendamótiö, voru gefin út I
Sovétrikjunum 3 skákfrimerki.
Merkin eru til bæöi tökkuö og
ótökkuö og I forgrunni hvers
merkis eru taflmenn.
skákfrlmerki. Sýna tvö peirra
bygginguna þar sem keppnin
var háö en þaö þriöja mynd af
sigurlaununum. Sigurvegari
þessa móts var sovéski stór-
meistarinn Mihail Botvinnik,
sem þá var 37 ára aö aldri. Þótti
hann vel aö titlinum kominn,
hlaut 14 vinninga en annar i
mótinu meö 11 vinninga var
landi hans Vassily Smyslov, sá
er nú aðstoöar Spassky hér á
Loftleiöahótelinu.
WMVMWIimNWM
Petrosjan sigraöi I einviginu
og samkvæmt nýjum reglum
FIDE, átti Botvinnik nú ekki
lengur rétt á gagnáskorun. Hinn
nýi heimsmeistari var 34 ára aö
aldri, fæddur I Tiflis I Georglu
og hafði lengi veriö I fremstu
röö skáksnillinga. I áskorenda-
mótinu 1965 sigraöi vinur vor
Boris Spassky, og áriö eftir háöi
hann einvígi viö Petrosjan i
Moskvu. Eitt frlmerki var gef-
iö út af því tilefni, myndefniö
var taflmenn og verölaunapen-
ingur sá er sigurvegarinn hlaut.
4
mm
Petrosjan vann 4 skákir,
Spassky 3 en 17 uröu jafnar.
Heimsmeistarinn hélt því titli
sinum enn um sinn, eða til árs-
ins 1969. Þá haföi Spassky sigr-
aö aftur I áskorendamótinu og I
einvíginu sjálfu vann hann 6
skákir, Petrosjan 4 en 13 uröu
jafntefli. Spassky sem þá var 32
ára, er fæddur I Leningraö, en
dvaldist I Kirov meöan heims-
styrjöldin geisaöi. Þar læröi
hann aö tefla og 1955 þegar hann
varð heimsmeistariunglinga, 18
ára að aldri, hlaut hann
stórmeistaranafnbót. Ariö 1971
haföi bandafíkjamaöurinn Ro-
bert Fischer áunniö sér meö
miklum yfirburðum, réttinn til
aö skora á heimsmeistarann
Sapssky og eftir töluveröar
sviptingar tókst Skáksambandi
Islands aö tryggja þaö aö ein-
vígið skyldi háö hér I Reykjavlk.
Þrátt fyrir nauman undirbún-
ingstlma var einvlgiö haldiö
meö miklum glæsibrag og póst-
stjórninni tókst aö koma timan-
lega út skákfrlmerki eins og öll-
um er kunnugt.
Háífu ári síðar minntust
Afrlkurlkin Mali og Niger þessa
atburöar meö útgáfu þriggja
frlmerkja.
'1
REPUBLIQUE Dli MAU
Snemma árs 1976 voru gefin
út skákfrimerki i Nicaragua og
á einu þeirra er mynd af Fisch-
er og Spassky aö tafli i Laugar-
dalshöllinni.
"I'M'WW
"DU NIGEif^
gpw
á,
»*<»««■♦« ««««<>
Aö loknu þvi einvigi var
krýndur nýr heimsmeistari, Ro-
bert Fischer 29 ára gamall
fæddur I Chicago I Bandarikjun-
um.
Eftirleikinn þekkja flestir og
verður þetta ekki rakiö lengra.
Núverandi heimsmeistari, Ana-
toli Karpov var krýndur án þess
aö hafa keppt um titilinn viö
Fischer.
I 3-þætti okkar um frimerki,
þann 17. febrúar komum viö inn
á það aö styrkja mætti ýmis sér
sambönd Iþróttahreyfingarinn-
ar meö frlmerkjaútgáfu. Færi
vel á þvl aö I röö slfkra merkja
væri eitt, sem tileinkaö væri
skáklþróttinni.
Skoðanakönnun
frestað.
Eins og fram kom I 2. þætti
okkar, var ákveöiö aö birta
niöurstööur skoöanakannanar
þáttarins um fallegasta frl-
merkiö, sem gefiö var út á
siöasta ári i þættinum þann 3.
mars, þ.e.a.s. I dag.
Þar sem óskir hafa borist frá
frimerkjafélögum utan af landi
þess efnis aö lengja skilafrest-
inn, höfum viö ákveöiö aö birta '
endanlegar niöurstööur I þætt-
inum 17. mars n.k.
Viö vonum aö þessi ákvöröun
valdi ekki óánægju meöal þátt-
takendum og væntum þess jafn-
framt að þeir lesendur þessa
þáttar sem ekki hafa enn sent
okkur álit sitt varöandi falleg-
asta frimerkið, geri þaö sem
fyrst.
21