Vísir - 30.10.1977, Blaðsíða 10

Sunnudagur 30. október 1977 VISIR
10

4.400 kílo-
metra
longt
segulband
A þrjátiu ára afmæli
likisut varpsins tók Vil-
hjálmur 1». Gislason, þáver-
andi útvarpsstjóri, saman
nokkrar töiur um dagskrár-
efni útvarpsins.
Þá var talaö orff i útvarpi
eins árs þannig, aö heföi þaö
verið prentað var þaö álika
og 250 árgangar af Skirni.
Þetta var eingöngu hiö tal-
aöa orö.
Þá voru fluttar 30 heilar
útvarpssögur, 90 leikrit og
900 erindi, en 10-20 erindi eru
sæmileg bók.
Ef allt útvarpsefni eins árs
hcföi þá veriö tekiö á band,
hefði það veriö 4.400 kíló-
metrar á lengd, eöa náö 18
sinnum i beina linu milli
Akureyrar og Reykjavikur.
Útvarpiö haföi þá 50.000
notendur sem höfðu 75.000
tæki. Dagskrárgjöldin námu
þá 13 milljónum króna, en
tckjur útvarpsins i heild voru
komnar i 16.5 milljónir.
—ESJ
Sefnna geröi Jón Leifs þetta
lika.
Siðan kom hið svonefnda
segulband, og var notað um
tima. Ingi Þ. Gislason, bróðir
minn, sem var kennari i
Verslunarskólanum, tók t.d.
allmikið upp af röddum manna
og átti umtalsvert safn slikra
upptaka. Seinna fór hann einnig
að nota segulbandið við kennslu,
og var það i fyrsta sinn, sem það
var gert hér.
Ég get getið þess til gamans,
að nokkru seinna var ég á ferð i
Ameriku, m.a. að kynna mér út-
varpsrekstur, og þá sagði við
mig fræðslumálaráðherra i einu
fylki, að hann vildi sýna mér
það, sem merkast væri af nýj-
ungum á þeim stað. Það var þá
segulband, sem notað var við
Dagskrð útvarpöins.
Sunnudagur, 21. des. 1930.
Kl. 11: Messa í Dómkirkjunni
(síra Friðrik Hallgrímsson). --
Ki. 14: Messa í Fríkirkjunni
(síra Árni Sigurðsson). — KI.
16,10; Bamasögur (frú Marta
Kalman). — Kl. 19,25: Gramm
ófónn. — Kl. 19,30: Veður-
fregnir. — Kl. 19,40: Upplest-
ur (Jón Pálsson). — Kl. 20: j
Tímamerki. — Kl. 20 Organ-I
leikur (Páll Isólfsson). Tilbrigði!
um sálmalagið: ,.Faðir vor, sem'
á himnum ert“. Bellmann: Got-
nesk suite: a) Sáimur, b) Me-
nuet, c) Bæn, d) Toccata. —
KI. 20,30: Erindi: Útvarpið og
bækumar (Sig. Nordal). — Kl.
20,50: Ýmislegt. Kl. 21: Frjett-
ir. Kl. 21,10: Hljóðfærasláttur|
(Þórarinn Guðmundsson, fiðla,
Emil Thoroddsen, slagharpa).
20 ísl. þjóðlög, eftir Sv. Svein-
björnsson.
Mánudagur, 22. des. 1930.
Kl. 19,25: Grammófónn. Kl.
19,30: Veðurfregnir. Ki. 19,40:
Upplestur (Friðfinnur Guðjóns-
son). Kl. 20 Tímamerki. Kl. 20
Barnasögur (síra Friðrik Hall-;
grímsson). Kl. 20,10: Hljóð-
færasláttur (Þór. Guðmundsson
fiðla, Emil Thoroddsen. slag-
harpa) Beethoven:- Vorsonata,
Op. 24. Kl. 20,30: Erindi: Þjóð-
bandalagið fEinar Amórsson).
Kl. 20,50: Ýmislegt. Kl. 21:
Frjettir. Kl. 21,10: Hljóðfæra-
sláttur (Emil Thoroddsen, slag-
harpa) Debussy: Suite Berga-
masoue: Forspil. Mom.ef
Dagskrá útvarpsins fyrstu tvo
dagana.
Tveir fyrstu útvarpsstjórarnir — Jónas Þorbergsson og Vilhjálmur
Þ. Glslason
kennslu. Ég sagði honum, að
þetta væri mjög athyglisvert, og
það vildi svo til, að ég hefði not-
að þetta i minum skóla i nokkur
ár.
Ekki var farið að nota upptök-
ur i útvarpið fyrr en miklu
seinna. Þá var tekið upp á plöt-
ur en ekki valsa, og voru þá
bæði notaðar litlar plötur og svo
stórar plötur sem við kölluðum
hlemma. Nokkrir slikir eru
ennþá til niðri i útvarpi og þykja
merkir gripir.”
//Verstir eru
Beethoven/
Bachog Brahms"
,,Til að byrja með var aðal-
lega útvarpað á kvöldin, en á
hátiðisdögum lengur. Og ég held
ég geti fullyrt, að dagskráin
varð fljptlega nokkuð fjölbreytt.
Þannig var mikið flutt af
fræðilegum erindum i alþýðlegu
formi, og til þess fengnir mjög
færir menn, sem fljótlega söfn-
uðust kringum útvarpið.
Tónlistin var einnig veruleg-
ur hluti dagskrárinnar, en hún
var ekki jafn vinsæl og hið tal-
aða mál, sérstaklega vegna
þess að forystumenn tónlistar-
innar voru mjög klassiskir i vali
sinu og vildu hafa fina tónlist.
Eitt hlustendabréf, sem við
fengum, var frægt á sinum
tima, en þar sagði: „Flest
tónlistin hjá ykkur er léleg, en
verstir eru þó Beethoven, Bach
og Brahms”.
Annars er mjög eðlilegt, að
fólk sé ekki sammála um dag-
skrána, og auðvitað er margt
fólk, sem er alltaf að gagnrýna
útvarpið og þannig hefur það
alltaf verið. En það er lika
margt fólk, sem er vandlátt á
efni og lætur þakklæti sitt i ljósi,
ef það fær gott útvarpsefni.
Gerð dagskrárinnar er geysi-
lega erfitt verk, og ég tel, að það
sé yfirleitt samviskusamlega
unnið”.
Hægt að reka
útvarps- og
sjónvarpsskóla
„Útvarpið byrjaði snemma
með málakennslu, og það hafði
mikla þýðingu fyrir marga
hlustendur, sem notuðu það oft
á tiðum til undirbúnings fyrir
skólapróf. Seinna minnkaði
þetta eða féll niður, og ég fyrir
mitt leyti er á þeirri skoðun, að
það hafi ekki ennþá verið skoð-
að til fulls, hvað útvarpiö og
sjónvarpið geta gert i skólaút-
varpi. Það væri beinlinis hægt
að reka sjálfstæðan útvarps- og
sjónvarpsskóla i ýmsum fögum,
svo sem sögu, landafræði og
ýmsum öðrum greinum.
Það var einhver andstaða frá
skólamönnum gegn þessu, og
hún var aðallega byggð á þvi, að
það truflaði kennslu að útvarpa
i timum. Og það var kannski
nokkuð til i þvi. En hins vegar
var ekki reynt til fullnustu nein
önnur leið. Ég held að það sé
ennþá þess vert að prófa þetta.”
Byrjaði sem frétta-
maðurhjá útvarpinu
„Ég starfaði við útvarpið
strax frá upphafi, en ég var ekki
skipað.ur fastur starfsmaður
fyrr en nokkru seinna, og þó
held ég,að ég hafi verið fyrsti
maðurinn, sem skipaður var
fastur dagskrármaður. Svo
komu vinir minir Páll Isólfsson
og Helgi Hjörvar þar á eftir en
höfðu áður verið i Útvarpsráöi.
Ég var fyrst sem fréttamaður
hjá útvarpinu. Þá vorum við
tveir i erlendum fréttum, ég og
Sigurður Einarsson, og einn var
i innlendum fréttum. Við hlust-
uðum á útlendar útvarps-
stöðvar, þýddum fréttirnar og
fluttum þær siðan sjálfir beint.
Þetta fyrirkomulag gerði frétt-
irnar oft á tiðum meira lifandi
en blaðafréttir höfðu áður verið.
Eftir nokkur ár urðu breyt-
ingar á starfi minu hjá útvarp-
inu, og tók ég þá við starfi sem
bókmenntaráöunautur útvarps-
ins. Það starf hafði ég á hendi
þar til ég varð útvarpsstjóri
1953.
Þetta starf var fólgið i að gera
tillögur um ýmisleg
bókmenntaleg og söguleg efni,
þar á meðal leikrit, og taka
saman sjálfur meira eða minna
af slikum dagskrám. Seinna
varð það svo úr aö búinn var til
sérstakur þáttur, sem var kall-
aður „Bækur og menn”, og var
nokkuð mikið á hann hlustað.
Hann var fyrst og fremst frétta-
þáttur, en ekki ritdómaþáttur,
og mikið var fjallað um
útlendar bækur þar og meira en
á öðrum vettvangi hérlendis á
þeim tima.
Þennan þátt hafði ég mjög
lengi, en sá þáttur, sem ég hafði
þó lengst, var „Annáll ársins”,
en hann flutti ég stanslaust i 34
ár.
Þessi þáttur hófst á fyrstu ár-
um útvarpsins, en var nokkru
styttri til að byrja með. Fljót-
lega setti ég hann þó i það horf,
sem hann var siðan alla tið. Þar
var flutt yfirlit yfir atburði árs-
ins, sem var að liða, og svo ýms-
ar hugleiðingar i kringum þá”.
Fræösluþættir um
fornar bókmenntir
„I tengslum við bókmenntirn-
ar voru einnig fluttir ýmsir
fræðsluþættir, og byrjað á þvi
með itarlegum flokki um
Hávamál og það merkilega var
að á þetta var mikið hlustað.
Löngu eftir að þátturinn var bú-
inn var ég að fá bréf frá fólki
utan af landi, sem fór að spyrja
um þessa skýringuna eða hina á
þvi, sem segir i hinum fornu
kvæðum.
Og ég verð að segja, að það er
alveg eins mikið verk að búa
Hávamál út til útvarpsflutn-
ings, með skýringum, eins og að
búa til fræðilega útgáfu af þeim.
Þvi miður var þetta aldrei
gefið út, en siðar las ég
Alþingisrimurnar gömlu í út-
varpið, og þær gaf Menningar-
sjóður siðar út með skýringum.
Sem dæmi um aðra dagskrá,
sem ég gerði á þessum árum,
get ég nefnt Brúðkaupsáiðabók
Eggerts Ólafssonar. Ég átti
uppskrifað handrit af þeirri bók,
en af útgáfu varð ekki þá. Löngu
seinna er mér datt i hug, að
hægt væri að gera úr henni út-
varpsefni. Ég fékk i lið meö mér
vini mina i tónlistardeild, og við
bjuggum til heils kvölds
dagskrá úr Brúðkaupssiðabók-
inni, og fundum frumlögin við
ýmis kvæði i bókinni, þar á
meðal lagið, sem þá var sungið
við Island ögrum skorið. —
Seinna gaf ég út ljósprentaö
eiginhandrit Eggerts. Ég gerði
þetta nokkrum sinnum seinna,
— að vinna upp gömul handrit i
útvarpið og ég er fullviss um, að
útvarpið er upplagður vettvang-
ur til að koma á framfæri við al-
menning ýmsum ritum, sem
annars verða ekki gefin út. Og
það eru miklu fleiri, sem hlusta
á þetta, heldur en hinir, sem
kaupa einhverja prentaða út-
gáfu.”
Margs aö minnast frá
útvarpsstjóratiðinni
Vilhjálmur var útvarpsstjóri I
15 ár. Hvað er honum minni-
stæðast frá þeirri tið?
„Mér eru margar dagskrár
minnistæðar frá þessum tima,
bæði af þvi tagi, sem ég hef þeg-
ar minnst á, og ekki siður frétta-
starfsemin, en fréttastofan
heyrði beint undir útvarps-
stjóra. Það var ekki alltaf tekið
þegjandi öllu þvi, sem i fréttum
kom. Flokksleiðtogar hringdu
gjarnan, ef eitthvað kom i frétt-
unum, sem þeim likaði ekki, en
á heildina litið gekk þetta samt
vel.
I öðru lagi eru mér minnistæð
mörg viðskipti við fólk út um
allt land, sem hafði áhuga á út-
varpinu, og ekki alltaf til að
segja já og amen. Mjög margt
fólk kom hingað, þegar það átti
ferð i bæinn, og fékk þá að skoða
útvarpið. Það var alltaf opið.
Þá eru mér minnistæöir þeir
áfangar, sem náðst hafa i
húsnæðismálunum. Það var
ekki sist mikill áfangi, sem náð-
ist þegar við fengum inni i
Skúlagötuhúsinu.
Og sföast en ekki sist er mér
stofnun sjónvarpsins minni-
stæð.”
Nýtt útvarpshúsátti
að rísa á Melunum
Húsnæðismálin nefndir þú
Hefur útvarpiö ekki alltaf verið
i húsnæðishraki?
„Jú, það hefur gengið
ákaflega erfiðlega að koma
mönnum i skilning um nauðsyn
þess að koma upp myndarlegu
útvarpshúsi.
í minni tið sem útvarpsstjóri
var búið að fá loforð fyrir lóð á
fleiri en einum stað, aðallega þó
vestur á Melunum, þar sem
Hótel Saga reis siðar, og ofur-
litið inn á Melavöllinn. Það var
búið að teikna þetta útvarpshús.
Agætur ameriskur arkitekt,
sem siðar varð borgararkitekt i
New York, teiknaði þetta fyrir
okkur.
Hann gerði ráð fyrir tveimur
mjög stórum húsum. Annað var
fyrir alls konar stúdió og vélar,
en hinn fyrir skrifstofur. En
þetta hafðist ekki fram, enda
var þetta nokkuð stórhuga.
Ég man eftir þvi, að skömmu
eftir að ég varð útvarpsstjóri
kom ég til ráðherrans, sem var
Björn ólafsson, og hafði þessa
Barnatimi á fyrstu árum útvarpsins: Séra Friðrik Friöriksson og
börn i Landsimahúsinu
„I minni tiðsem útvarpsstjóri var búið aðfá loforö fyrir lóð á fleiri en
einum stað, aðallega þó vestur á Melunum, þar sem Hótel Saga reis
siðar og ofurlitiö inn á Melavöllinn. Það var búið að teikna þetta út-
varpshús. Agætur ameriskur arkitekt, sem siðar varð borgararki-
tekt New York, teiknaöi þetta fyrir okkur”. Myndin sýnir likan af
þessu útvarpshúsi, sem aldrei var byggt.