Vísir - 30.10.1977, Page 11

VISIR Sunnudagur 30. október 1977
11
stóru stranga undir hendinni.
Um leið og ég kom inn fyrir
þröskuldinn sagöi hann:
„Blessaður vertu, taktu ekki
utan af þessu. Ég þekki það, og
það er ómögulegt allt saman”.
Þannig gekk þetta, og ennþá
er ekki byrjað á nýju útvarps-
húsi. Það verður þó vonandi á
næstunni.”
Thomson lávarður vildi
hlut í sjónvarpinu
Þú nefndir einnig sjónvarpið.
Var það bandaríska sjónvarpið
á Keflavikurvelli, sem rak á eft-
ir þvi að islenskt sjónvarp
hófst?
„Það kann að vera, að tilvera
bandariska sjónvarpsins hafi
rekið á eftir þvi að islenskt sjón-
varp var stofnað. Annars gerði
ég tillögu um sjónvarp skömmu
eftir að ég varð útvarpsstjóri,
en það gekk ekki fram.
Seinna gerðum við Gunn-
laugur Briem, sem var verk-
fræðingur útvarpsins, tillögu
um sjónvarp, og hann lagði þá
fram fjárhagsáætlun. Þá voru
aðallega taldir þrir möguleikar:
að viö ættum sjónvarpið sjálfir
og einir, að við leigðum þetta,
eða að við rækjum sjónvarp i
samvinnu við einhvern annan.
Niðurstaðan varð sú að við
gerðum þetta sjálfir, en við nut-
um góðrar aðstoðar rikisút-
varpanna á hinum Norðurlönd-
unum.
Annars voru það fleiri, sem
vildu fá að vera meö i íslensku
sjónvarpi. Einn af þeim, sem
gjarnan vildi fá að vera með,
var Thomson lávaröur af Fleet,
sá mikli blaðakóngur. Hann
sendi hingað tvo menn til min til
að tala um þetta, en hann átti
útvarps- og sjónvarpsstöövar
viða um heim, m.a. eina i Skot-
landi, sem hann vildi tengja við
okkur.
Þá var hann lika að reyna að
fá „Times” keypt. Ég lét skila
þvi til hans, að ég vonaðist til,
að hann fengi Times, en útvarp-
ið fengi hann ekki.”
Gekk mun betur en
búist var við
„Annars gekk sjónvarpið mun
fljótar og betur en við áttum von
á.
Það var fyrst og fremst
þrennt, sem olli þvi, að sjón-
varpið gekk fljótt og vel.
í fyrsta lagi að norrænu út-
varpsstöðvarnar, — sérstaklega
Rydbeck útvarpsstjóri i sænska
útvarpinu, en hann er sendi-
herra i London núna, lánaði
okkur svo að segja heila stöð —
þ.e. radióbil, sem var i fullri
noktun hjá honum og margra
milljóna fyrirtæki. Hann var
notaður sem sjónvarpsstöð hér
fyrsta árið. Það olli þvi aftur að
útvarpið gat strax farið að fá
tekjur af sjónvarpinu, sem ann-
ars hefði dregist.
Annað atriði, sem hafði mikil
áhrif á að flýta fyrir sjónvarp-
inu, var, að stjórnarvöld sýndu
okkur þá lipurð að gefa eftir
innflutningsgjöld af tækjunum.
Þriðja atriðið var svo, að all-
ir, sem að þessu stóðu, voru
sammála um að gera sitt besta
til að þetta gengi sem best.
Ýmsir voru svartsýnir á þetta
i byrjun, sumpart vegna þess,
að þeir trúöu ekki á sjónvarp, og
sumpart af þvi að þeir héldu, að
þetta yrði okkur fjárhagslega
ofviða.
En reynslan sýndi, aö við gát-
um þetta”.
„Dagskráin er
oftmjöggóð"
„Dagskrá útvarpsins i dag?
Ég álit, að hún sé oft mjög góð.
Annars lit ég svo á, að útvarp
séieðli sinu og tilgangi þriþætt:
Útvarpið er i fyrsta lagi
fræðslustofnun að vissu marki,
um visindi og verkleg mál og
listir, og á að vera almenningi
likt og gott fræðslurit.
í öðru lagí er rikisútvarpið
fréttastofnun og þarf þar að
standa sig eins og gott frétta-
blað.
Og loks er útvarpið þjónustu-
stofnun við daglegt lif fólksins i
landinu, ekki ósvipað að efni til
og fjölbreytt dagblað.
Ég held, að i stórum dráttum
hafi rikisútvarpið þróast i rétta
átt. Auðvitað ræður persónuleg-
ur smekkur miklu um álit á
einstökum efnisþáttum, og ég
get ekki sagt að ég sé ánægður
með allt. Ég hefði t.d. gaman af
þvi, ef tekin væru fyrir stór
verkefni, svo sem stórir fyrir-
lestraflokkar, eins og við höfð-
um hér áður fyrr. Sem dæmi um
slika þætti get ég nefnt fyrir-
lestraflokk um náttúru tslands,
sem löngu siðar var gefin út hjá
Almenna bókafélaginu og ýmis-
legt um tslandssögu.
Ég vildi óska, að útvarpið
gæti eflst svo fjárhagslega og að
húsakosti, að það gæti virkilega
gefiö sig að stórum og vönd-
uðum verkefnum á ýmsum
sviðum þjóðlifsins, bæöi i
fræðslu og umræðum og svo
auðvitað i fréttum, sem hljóta
alltaf að vera mjög mikill þátt-
ur i dagskrá útvarpsins”.
bókum, þó vart sé orð á þvi ger-
andi, og dálitiö af handritum
eftir nýja og gamla höfunda,
m.a. úr forlagi föður mins”.
Gjörbreytt
þjóöfélag
Þú hefur á lifstið þinni getað
fylgst með gjörbreytingu
þjóðfélagsins?
„Já, það er vissulega allt ann-
að þjóðfélag, sem við höfum i
dag, miðaö við það sem áður
var — ef ekki að öllu leyti, þá að
mjög mörgu leyti.
Og á mjög mörgum sviðum er
þetta betra, frjálsara og
frjósamara þjóðfélag en það,
sem var, en á öðrum sviðum
kannski vafasamara. Það er i
rauninni furðulega mikiö gott,
sem áunnist hefur á þessum
tima.”
En fslendingar sjálfir?
„Ég efast um aö Islendingar
hafi sjálfir breyst svo mikið.
Menn lifa auövitað i meiri gný
og meiri átökum en oft áður, en
ég held, að maðurinn sé nokkuð
sjálfum sér likur frá kynslóð til
kynslóðar.
Það var einhvern tima i fyrir-
lestri, sem ég flutti fyrir útlenda
menn, að ég fór að tala um
einkenni á Islandi og Islending-
um, og sagði, að þaö væri oft
talað um tslendinga sem sögu-
þjóð og ást þeirra á fornum sög-
um.
Þetta er rétt, en kannski dá-
litið ofmælt stundum. Það þarf
ekki að tala lengi við ungt fólk
hér til að sannfærast um, aö þaö
vill ekki vera fornar sögu-
persónur, heldur nútimafólk,
sem vill þekkja og skilja
samtiðina og lifa i henni og fyrir
hana.”
Ég hef lika sagt, þaö „að svo
miklu leyti sem islensk
heimspeki er til, er hún hagnýt
list lifernisins. Hún er auðmjúk,
en samt sem áður hagnýt trú á
gildi lifsins og helgi lifsins, á
verðmæti einstaklingsins,
þrautseig trú á það, að menn
eigi að standast straum lifsins
og bera byrðar þess, gleðjast af
gjöfum þess, heiðra forfeður
sina, styrkja börn sin og deyja
eins og maður. Þetta er heim-
speki islenskrar sögu, trúar-
játning islenskrar sögu i
aldanna rás”.
Ég tel, að þessi lýsing á
viðhorfum og heimspeki íslend-
inga sé i sama gildi i dag og
þegar hún var sögð”.
—ESJ
Vilhjálmur á þeim staö þar sem nýtt útvarpshús mun væntanlega rísa. Myndin er tekin fyrir nokkrum
árum.
en siðar varð yfirleitt gott
samkomulag þar á milli.
Ég byrjaöi á þvi aö halda auk
reglulegra útvarpsráðsfunda
sérstaka hádegisverðarfundi
með útvarpsráðsmönnum.
Þetta kölluðum við hugsjóna-
fundi, og þar komu útvarps-
ráðsmenn meö margar ágætar
tillögur. Annars voru það
auðvitað aðallega starfsmenn
dagskrárdeildar, sem stóðu að
uppbyggingu dagskrárinnar.
En útvarpið hefur vissulega
orðið opnara á seinni árum en
áður var. Nú er t.d. miklu meira
af samtalsþáttum ýmis konar.
Hér áður fyrr settu stjórnvöld
okkur ákaflega strangar reglur
um svonefnt hlutleysi, og mátti
þar engu halla svo ekki færi allt
i bál og brand”..
mál sitt, sem ekki kom stjórn-
málum við. Þá var strax komið
til min og ég varaður við þvi að
fara út á þessa braut, þvi
einstakir stjórnmálamenn
myndu nota sér þetta sér til
framdráttar.
Ég man einnig eftir einum
þingmanni, sem hafði það fyrir
sið þegar hann hlustaði á
pólitiska umræðuþætti að sitja
með úrið sitt við tækið og
fylgjast nákvæmlega með þvi,
hvað hver maður talaði lengi.
Og ef hann varð þess var, að
einhver úr andstöðuflokknum
fékk tvær minútur lengri tima
en samflokksmaöurinn hringdi
hann undir eins.”
Nú ert þú, Vilhjálmur, orðinn
rúmlega áttræður. Hvað hefur
þú einkum sýslað með siðan þú
i húsi, sem við eigum við Sogið,
en þar er mjög þægilegt og
skemmtilegt að vera.”
Og þú safnar enn bókum?
„Ég er nú ekki safnari sjald-
gæfra bóka eins og margir vinir
minir eru. Mest af minu bóka-
safni eru bækur, sem ég hef
þurft að hafa við vinnu mina,
eða fengið mér til skemmtunar.
Ég hef aldrei talið bækurnar
minar né skrásett þær, en tvær
vinkonur minar, barnabörn
min, tóku sér eitt sinn fyrir
hendur að telja i hillunum hjá
afa sinum. Og niðurstaðan hjá
þeim var sú, að hér i húsinu
væru um 12.000 bindi. Það eru
bæði islenskar og erlendar bæk-
ur, ýmist bundnar eða
óbundnar.
Svo á ég eitthvað af gömlum
Otvarpsráð hefur löngum
verið umdeild nefnd. Hvernig
var samskiptunum við það hátt-
að?
„1 minni tið var útvarpsstjóri
ráðamaður og verkstjóri á öll-
um sviðum innan stofnunarinn-
ar. Hann var hins vegar háður
stjórnarvöldum um fjármál, og
útvarpsráði um pólitisk mál.
Otvarpsráð var eiginlega eins
konar pólitiskur vaktmeistari
yfir öllu saman. Ef eitthvað var
talið pólitiskt mál og útvarps-
stjóri hafði úrskurðað á einn
veginn en útvarpsráð á annan,
þá gilti úrskurður ráðsins en
ekki minn i slikum pólitiskum
málum.
Reyndar var það svo, að
framanaf i sögu útvarpsins var
nokkuð stirt samkomulag milli
útvarpsstjóra og útvarpsráðs,
Unniö aö utanhússutvarpi
Með klukkuna
viðútvarpstækið
„Þegar menn hlusta núna á
þessa samtalsþætti og rökræðu-
þætti gera menn sér ekki grein
fvrir þvi, hvað það tók langan
ama og mikið átak að fá losað
svona um dagskrána. Þetta er
góð þróun, þótt mér finnist nú
stundum kannski óþarflega létt
tekið á málunum. En það er nú
sama.
Stjórnmálamennirnir voru
ákaflega hræddir við allar
breytingar i þessu efni. Ég
minnist þess t.d„ að ég fékk eitt
sinn ágætan stjórnmálamann til
að halda fyrirlestur um áhuga-
lést af störfum sem útvarps-
stjóri?
„Ég hef fengist við ýmislegt
mér til skemmtunar. Ég hef t.d.
haldið áfram að skrifa dálitið
um bókmenntir og sögu. Fyrir
nokkrum árum gaf ég út bók um
sögu blaða og blaðamanna, og
reyndar á ég kynstrin öll af
handritum, sem aldrei hafa ver-
ið prentuð.
Þá hef ég skrifað bók um
Jónas Hallgrimsson og Fjölni,
sem er óútgefin, og ég á nokkuð
efni i nokkrar stuttar ævisögur.
Einnig hef ég skrifað nokkuð um
fornar bókmenntir, sem er hálf-
karað. Ég hef þvi fengist við
ýmislegt, en ég veit ekkert hvað
verður úr þessu hjá mér.
A sumrin dveljumst við mikið
„Hugsjónafundir" meö
útvarpsráðsmönnum