Vísir - 30.01.1978, Side 11

Mánudagur 30 . janúar 1978.
11
N
„Það hefur verið til
lítils barist, ef sullaveiki
breiðist út oð nýiu"
— segir Sigurður Sigurðsson dýralœknir
Við rannsóknir á hundum hér á
landi hefur komiö fram að spólu-
ormar eru nokkuð algengir i
þeim. Sigurður Sigurðsson dýra-
læknir sem starfar að Keldum
hefur haft með höndum þessar
rannsóknir. Þær benda til þess að
gera má ráð fyrir að 7 af hverjum
lOhvolpum séu með spóluorma. t
viðtali við Sigurð um þessi mál i
Visi þann 22. þessa mánaðar kom
einnig fram aö sullur finnst hér á
landi.
Til að fræðast nánar um þessi
mál lögðum við leið okkar upp að
Sýkt lifur úr kind sem hefur veikst af sullaveiki. Stóru
kýlin út úr líffærinu, sýna hvar sullurinn hefur búið um
sig.
Á Keldum er mikið líffærasafn, þar sem er að finna hin ýmsu liffæri sem hafa
sýkst af alls konar sjúkdómum.
Keldum og fengum m.a. að lita á
liffærasafn sem þar er.
Sullur hafði ekki fundist í
15 ár fram til 1968.
Nú i haust fannst igulsullur
austur á Breiðdalsvik i kind sem
var slátrað þar. Fyrir tveim ár-
um fannst einnig sullur i Vopna-
firði i kind. Frá þvi árið 1968 hefur
sullur fundist af og til i sláturhús-
inu á Breiðdalsvik. Fram að þvi
hafði sullur ekki fundist i 15 ár hér
á landi. Sigurður sagði að ef ekki
væri höfð fyllsta aðgæsla i þess-
um málum, gæti farið svo að
sullaveiki breiddist út aftur.
Ormurinn lifir i hundinum.
Eggin ganga niður af honum með
saur. Eggin geta svo komist i
sauðfé og jafnvel menn. Ef eggið
kemst ofan i t.d. menn klekst það
út og lirfan berst út i blóðið. Hún
getur svo sest að og myndað sull
t.d. i lifur og lungum.
1 liffærasafningu fengum við að
sjá sykta lifur úr kind af Aust-
fjörðum. Sullurinn hafði búið um
sig rækilega ekki einn heldur
margir.
Sá árangur sem náðst hafði i
baráttunni við sullaveikina hér á
landi hefur verið talin mjög
góður. Það hafa erlendir menn
sem að þessum málum standa i
sinum heimalöndum látið i ljós.
Sullaveiki finnst ennþá t.d. i
Lapplandi og fyrir fáum árum
barst hún til Danmerkur með
skoskum hundi.
„Það hefur verið til litils barist
langri og erfiðri baráttu ef sulla-
veiki brei ðist út að nýju,” sagði
Sigurður. '
—KP.
HEIMSÓKN AÐ KELDUM:

NN OG HERSHÖFDINGJARNIR
' ‘ ■■ ■ . ' • ■•■■ ■ ' ' " .- .. ' ; ^ . ;. , , , \ ■•:• '. -,.•-•. ■•■ , - - * -
Aróður gegn Nóbelshafa
í blööum vinstri manna er al-
gengt aðsjá skelfilegar myndir af
fólki, sem engist af kvölum I
pyntingarklefa, en við hliðina
blasir við skælbrosandi ásjóna
Friedmans. Myndunum fylgja yf-
irlcitt hugleiðingar þess efnis, að
hagfræöingurinn beri ábyrgð á
ógnarstjórninni i Chile.
Aróður af þessu tagi er rekinn
af miklum krafti um allan heim
og líku f heimalandi Friedmans.
Hagfræðafélag Bandarikjanna
heiðrar alla Nóbelsverðlaunahafa
i hagfræði með hádegisverði og
nýlega var haldið hóf Friedman
til heiðurs, en hann fékk verð-
launin árið 1976. Af þessu tilefni
stóðu marxiskir hagfræðingar og
félagsvfsindamcnn i Bandarikj-
unum fyrir mótmælum. Þcir létu
meöal annars prenta ritling,
Friedman og hershöfðingjarnir i
Chile, og var hann afhentur þeim,
sem komu til hádegisverðarins.
Þessi litli bæklingur er vel unn-
inn, heimilda er getið og málið
sett skipulega fram, enda þótt
gæti nokkurrar vanstillingar höf-
unda. Markmiðið með skrifun-
ttm er að sanna fyrir lesandanum,
að Friedman beri ábyrgö á ógn-
arstjórninni i Chile. Rökin eru
hins vegarallt önnur enþau, sem
birst hafa i blöðum hér á landi.
Aö bera ábyrgð
á ógnum
Marxísku hagfræöingarnir
handarisku viðurkenna, að Fried-
man hafi aldrei verið efnahags-
ráögjafi hershöfðingjanna i Chile.
Þcir segja, að bein afskipti hans
af málum þar suður sé fimm daga
fyrirlestraferð árið 1975, sem
Friedman fór með Arnold Iiar-
berger. Harberger cr lika Chi-
cago-prófessor og hefur rannsak-
Milton Friedman: Frjálshyggju-
inaöur i anda klassisku hagfræð-
inganna en ekki ihalds- eða aftur-
haldsmaður.
aö vcrðbólguna í Chile um ára-
tugaskeið.
Hvers vegna er þá Friedinan
ábyrgðarmaður fyrir ógnirnar i
Chile? Rökin.sem þeir setja fram
eru nokkuð flókin. Marxistarnir
taka eina af kenningum Fried-
mans sjálfsog sntia henni á haus.
Friedman hefur haldið því fram,
að miðstjórn efnahagsmála leiði
til einræðis i stjórnmálum, að
markaðsbúskapur sé ófrávíkjan-
lcg forsenda fyrir lýöræði og
frdsi einstaklingsins. (Nauösyn-
lcg, en ekki nægileg forsenda, jiar
sem markaðsbúskapur og liarð-
stjórn hafa oft farið saman, eins
og hagfræðingurinn hefur tekið
fram.)
Róttæklingarnir snúa dæminu
við. Þeir segja að Friedman
gangi manna lengst fram i þvi að
boða lausbeislaðan kapitalisma
og haftalausan markaðsbúskap,
en slikir búskaparhættir leiði
óhjákvæmilega til harðýðgis- og
grimmdarstjórnar, eins og i
Chile.
Þessirökeru hliðstæövið rökin,
að sálugur Karl Marx sé ábyrgur
fyrir ógnum Stalinstimans i Ráð-
stjórnarrikjununi vegna þess, að
J.S. hafi sótt hugmyndir i fræði
hans.
Lokaniðurstaða höfunda bækl-
ingsins, Friedman og hershöfö-
ingjarnir i Chile, er i rökréttu
samhengi við forsendurnar, sem
þeir gefa sér i upphafi. Það er
ekki aðeins Friedman, segja þeir,
heldurallir, sem fylgja markaðs-
búskap og kapftalisma, sem bera
ábyrgö á stjórnarfarinu i Chile.
Abyrgðin cr ineiri eftir þvi, sem
menn vilja mmni höft og minni
miöstýringu. Þctta er þá sekt
Friedmans og menn gcta metið
hana eftir þvi sem þeir eiga vit til.
Mesta verðbólgu-
svæði jarðar
Til fróðleiks iná gcta þess, að
hagfræðingar i mörgum löndum i
Suður-Ameriku hafa átt náin
samskipti við hagfræðinga
Chicagoháskóla undan farna ára-
tugi. Þessi heimshluti er eitt
mesta verðbólgusvæöi jarðar og
þar er algengt, að rikið standi
undir mciraen helmingi útgjalda
sinna nicð seölaprentun vegna
þess, aðskattheimtan er i molum.
Það hefur þvi þótt nærtækt að Ut-
skýra verðbólguna með óstjórn i
peningamálum, eins og Fried-
man og hans menn gera, og
ganga á vit Chicago-skólans.
Fræðikcnningar Fricdmans
verða ekki raktar hér, en ágætt
yfirlit yfir þær er að fá i grein eft-
ir ólaf Björnsson prófessor, Milt
on Friedman, próf.y Nóbelsverð-
launahafi i hagfræði 1976, en
grcinin birtist i 19. hefti Hagmála
(des. 1977).
Til hægri eða
vinstri?
Flestir borgaralegir hagfræð-
ingar taka mörgu í kenningum
Friedmans með varúð og er
þannig farið urn mig. Hins vegar
er rétt að vckja athygli á þvi, að
Friedman er frjálshyggjumaður i
anda klassisku hagfræöinganna,
en ekki ihalds- eða afturhalds-
maður. Nokkur dæmi um viðhorf
hans ættu að skýra, hvað við er
átt.
... Veröbólga er ekki afleiðing
af kaupkröfum vcrkalýðsfélag-
anna heldur af óstjórn i peninga-
málum (þessi kenning hrelldi
breska ihaldsmenn, sem buðu
Friedman nýlega til Bretlands).
... Verkalýðsfélög geta hins
vegar stofnað til atvinnuleysis
með kaupkröfum sinum.
... Afuema ber lög og reglur er
takmarka neyslu á hassi.
... Stjórnvöldum er ekki heimilt
að neyða menn til aö gegna her-
þjónustu (vakti litla hrifningu hjá
stjórnvöldum i heimalandi Fried-
mans á timum Víetnamstriös-
ins). Hins vegar cr réttlætanlegt,
að menn séu ráðnir til slikra
starfaaf frjálsum vilja fyrir laun.
... Ekki á að ncyða menn til að
kaupa ognota bilbelti, hins vegar
á að skylda bileigendur til að
setja hrehisitæki á bila sina, svo
að þeir eiiri ekki andrúmsloftið
fy.rir öðrum.
... Hamla skal gegn þvi meö
skattlagningu að fyrirtæki safni
digrum sjóðuni/til að koma i veg
fyrir/að þau gcti lagt önnur fyrir-
tæki undir sig og náð euiokunar-
aðstööu.
Þessi stutta upptalnhig ætti að
sýna, hversu illa Friedman fellur
undh- hægri og vhistri fiokkun
þrasaranna. þ g