Vísir - 01.06.1978, Síða 10

10
Fimmtudagur 1. júni 1978 vism
VÍSIR
Utgefandi: Reykjaprent h/f
Framkvæmdastjóri: Davið Guömundsson
Ritstjórar: Þorsteinn Pálsson ábm.
ólafur Ragnarsson
Ritstjórnarfulllrúi: Bragi Guðmundsson. Fréttastjóri erlendra frétta: Guðmund-
ur Pétursson. Umsjón með helgarblaði: Árni Þórarinsson. Blaðamenn: Berglind
Ásgeirsdóttir, Edda Andrésdóttir, Elias Snæland Jóns’son, Guðjón Arngrimsson,
Jón Einar Guðjónsson, Jónína Mikaelsdóttir, Katrín Pálsdóttir, Kjartan Stefáns-
son, Oli Tynes, Sæmundur Guðvinsson, Iþróttir: Gylfi Kristjánsson og Kjartan L.
Pálsson. Ljósmyndir: Björgvin Pálsson, Jens Alexandersson. Utlitog hönnun: Jón
Oskar Hafsteinsson, Magnús Olafsson.
Auglýsinga- og sölustjóri: Páll Stefánsson
Dreifingarstjóri: Sigurður R. Pétursson
Auglýsingar og skrifstofur: Siðumúla 8.
simar 86611 og 82260
Afgreiðsla: Stakkholti 2-4 simi 86611
Jlitstjórn: Siðumúla 14 simi 86611 7 linur
Askriftargjald er kr. 2000 á
mánuði innanlands.
Verð i lausasölu
kr. 100 eintakið.
Prentun
Blaðaprent h/f.
SLÆMAR
HORFUR
Rikisstjórnin náði ekki tilætluðum árangri með opn-
unarleik sínum i kjaramálunum. Henni tókst ekki með
tilslökunum á verðbótaskerðingunni að koma aftur á
eðlilegu ástandi á vinnumarkaðnum. Og kosningasigur
stjórnarandstöðuf lokkanna í sveitarstjórnarkosningun-
um hefur gefið þeim pólitískan styrk til þess að halda
rikisstjórninni í úlfakreppu fram yfir þingkosningar.
Verkfallsaðgerðirnar nú eru fyrst og fremst þáttur í
sókn stjórnarandstöðunnar gegn ríkisstjórninni. Það er
barnaskapur einn að loka augunum fyrir þeirri stað-
reynd. Fram til þessa hefur ástandið verið einna líkast
þrátef li. Litlu hefur mátt muna að verkalýðshreyf ingin
færi flatt á þessum aðgerðum, en eftir kosningarnar á
sunnudaginn hefur hún óneitanlega undirtökin.
Það er því komin upp alveg ný staða, sem gerir skák-
ina meira spennandi. úrslit þingkosninganna eru að vísu
ráðin í öllum aðalatriðum. En þessi afdráttarlausa
niðurstaða sveitarstjórnarkosninganna og þá ekki síst
fall meirihlutans í Reykjavík hef ur breytt aðstöðu f lokk-
anna til stjórnarmyndunar að kosningum loknum. Og
þegar allt kemur til alls er það stjórnarmyndunin, sem
mestu máli skiptir.
Leiðtogar stjórnarf lokkanna hafa lagt á það áherslu,
að þeir gengju til kosninga með óbundnar hendur um
áframhaldandi stjórnarsamstarf. Þeir hafa á hinn bóg-
inn ekki útilokað, að stjórnin sitji áfram. En sveitar-
stjórnarkosningarnar tóku af skarið um þetta. Ríkis-
stjórnin hefurekki lengur það pólitíska áhrifavald, sem
nauðsynlegt er til þess að takast á við aðsteðjandi efna-
hagsvanda.
i raun og veru er því það álitaefni úr sögunni, hvort
þessi ríkisstjórn situr áfram eða ekki. Spurningin er sú,
hvernig ríkisstjórn verður mynduð að loknum þingkosn-
ingunum. Engum vafa er undirorpið að sterkasta ríkis-
stjórn sem völ er á við núverandi aðstæður er samstjórn
Sjálfstæðisflokks, Alþýðubandalags og Alþýðuflokks.
En sveitarstjórnarkosningarnar hafa einnig breytt
möguleikum á myndun ríkisstjórnar af þessu tagi. Al-
þýðubandalagið hefur eflst verulega og Sjálfstæðis-
f lokkurinn veiksttil muna. Sú aðstaða hlýtur að torvelda
samvinnu þeirra. Aframhaldandi harka stjórnarand-
stöðuflokkanna í verkfallsaðgerðum styrkir þá í upp-
gjörinu sem fram fer á kjördag, en verður þeim f jötur
um fót, þegar leysa á vandamálin að kosningum loknum.
Sannleikurinn er sá, að óbreytt verðbótakerf i á laun
samrýmist ekki því markmiði að vinna bug á verðbólg-
unni. Breytt vísitölukerfi er ekki eina lausnin, en
óneitanlega einn þáttur í viðnámsaðgerðum gegn verð-
bólgunni. Við mismunandi aðstæður hafa forystumenn
allra flokkanna viðurkennt þá staðreynd.
Sú ákvörðun stjórnarandstöðuf lokkanna að láta
verkalýðsfélögin halda áf ram útf lutningsbanni og skella
á yf irvinnubanni styrkir þá f yrir þingkosningar, en veik-
ir þá að þeim loknum. Þeir verða um of bundnir af
óraunhæf um striðsæsingi á lokastigi kosningabaráttunn-
ar, og geta þvi ekki ef tir kosningar tekið þátt i að höggva
að rótum efnahagsmeinsemdarinnar.
Þó að þessar nýju aðstæður haf i hleypt meiri spennu í
hina pólitisku refskák eru þær alvarlegar að því leyti, að
horfurnar á því að mynduð verði stjórn, sem getur
endurreist efnahagskerfið og komið á jafnvægi, eru
minni eftir en áður.
Leiðtogafundur NATO-ríkja i Washington:
Frá fundi Atlantshafsbandalagsins i Washington. Vfsismynd: ESJ. Einar Agdstsson
„Ekki meiri harka í samskiptum
austurs og vesturs en oft áður"
segir Einar Ágústsson
utanríkisróðherra
Einar rœðir
við Kurt
Waldheim í
New York ó
morgun
Frá Elíasi Snæland
Jónssyni fréttamanni
Vísis i Washington i
morgun:
Einar Agústsson utanrikis-
ráðherra kemur heim til Is-
lands á laugardagsmorgun
eftir að hafa átt fund með Kurt
Waldheim framkvæmdastjóra
Sameinuðu þjóðanna i New
York á föstudaginn. Frá
Washington fór utanrikisráð-
herra i gærkvöldi strax að
loknum fundi æðstu manna
NATO-rikjanna. ESJ/-KS
Frá Elíasi Snæland
Jónssyni fréttamanni
Visis í Washington í
morgun:
„Mér hefur ekki fundist að
meiri harka væri i samskiptum
austurs og vesturs nú en áður”,
sagði Einar Agústsson utan-
rikisráðherra er blaðamaður
Visis i Washington spurði hann
um þau þungu orð sem faliið
hafa siðustu dagana hér vestra
um afstöðu Sovétrikjanna tii
hernaðar og alþjóðamála.
„Ég hef þá tilfinningu ein-
dregna aö Saltviðræðurnar
gangi vonum framar og þeir eru
þegar farnir að tala um þriðja
áfanga þeirra viðræðna sem
taka á við þegar niðurstöður
hafa náðst i öðrum áfanga en
hann stendur nú yfir”, sagði
Einar.
Hann benti meðal annars á að
Cyrus Vance utanrikisráðherra
Bandarikjanna og Gromiko ut-
anrikisráðherra Sovétrikjanna
hefðu þegar ræðst við i samtals
lSklukkustundir siöustu dagana
og enn frekari viðræður væru
væntanlegar. Þá hefði sér fund-
ist ræða Gromikos á Alsherjar-
þingi Sameinuðu þjóðanna fyrir
nokkrum dögum mun miidari
en hann hefði átt von á.
Leiðtogafundi NATO lauk
með sameiginlegri yfirlýsingu
siðdegis i gær að staðartima hér
i Washington og Jimmy Carter
forseti Bandarikjanna gerði
grein fyrir niðurstöðunum á
sérstökum blaöamannafundi.
Einu erfiðleikarnir sem hafa
orðið við gerð yfirlýsingarinnar
snertir þá málsgrein sem fjallar
um málefni Grikkja og Tyrkja
en deilá þeirra setti nokkurn
svip á þennan fund. Einar
Agústsson sagði að það hefði
verið eina deilan innan banda-
lagsins sem fram hefði komið a
fundinum. I heild hefði sér þótt
fundurinn nú einkennast af
meiri beinum samtölum en
minna hefði verið um flutning
langra skrifaðra ræðna en oftast
áður á þeim 14 ráðherrafundum
NATO sem hann hefði setiö.
ESJ/-KS
William Rees-Mogg: The
Reigning Error — The
Crisis of World Inflation,
Hamish Hamilton 1974, 112
bls., 800 kr. (hjá Bóksölu
stúdenta).
„Kórvilla mannkynsins er að
sætta sig ekki við þau skilyröi,
sem sett eru fyrir lifsgæöunum,”
sagði dr. Samuel Johnson árið
1751. Þessi orð valdi William
Rees-Mogg, ritstjóri brezka stór-
blaðsins „The Times”, að eink-
unnarorðum hinnar vel skrifuðu
og skemmtilegu bókár sinnar,
Kórvillu mannkynsins („The
Reigning Error”). Bókin er um
verðbólguna i vestrænum iðn-
rikjum síðasta áratuginn. Hún er
honum áhyggjuefni eins og flest-
um upplýstum og frjálslyndum
lýðræðissinnum. Kenningar hans
um veröbólguna eru i rauninni
fjórar: að veröbólgan sé óhófi
mannanna að kenna, aö
hagfræðileg orsök hennar sé
óhófleg aukning peningamagns,
aðsiöferðileg afleiðing hennar sé
almenn lausung. jafnvel fall lýð-
ræðisskipulagsins, og að tak-
marka beri aukningu peninga-
magns og taka upp aftur gullfót-
inn i alþjóðaviðskiptum.
Versti löstur mannkynsins, sú
„kórvilla” þess, sem dr. Johnson
kallaði svo, er að kunna ekki tak-
markanir sinar, brjóta leikreglur
lifsins, reyna að sækja eldinn i
greipar guðanna eins og
Gengið á reka
r A
Hannes
Hálmsteinn
Gissurarson
skrifar um
erlendar
| baekur
Prómeþeifur. Frásögnin frá
Babelsturninum i Gamla testa-
mentinu er um þennan löst.
Grikkir hin'r fornu kölluðu
hann „hybris” ofmetnað, hroka,
dramb. Adolf Hitler var ein hold-
tekjá hans, honum héldu engin
bönd, hann var hamslaus. Lögin
eru nauðsynleg til að temja
mennina og hemja, árangur næst
einungis i lifinu með sjálfsaga og
siðun. Tilveran breytist i óskapn-
að (kaos), ef hún er ekki skorðuð,
ef hún er ekki bundin við reglur.
Rees-Mogg telur verðbólguna
til marks um þennan gamla löst
mannkynsins, óhófið, hams-
leysið. Verðbólgan er jafngömul
peninganotkuninni: Á dögum
Alexanders mikla frá Makedóniu,
rómversku hermannakeisar-
anna, og ibúa Weimarlýðveldis-
ins þýzka varð sú sifellda verð-
rýrnun peninga (eða verðhækkun
vöru), sem við köllum
„verðbólgu”. Hvað veldur slikri
verðrýrnun peninga? Aukning
peningamagnsins umfram aukn-
ingu vörumagnsins (en peningar
eru auðvitað ekki annað en ávis-
anir á vörur eða lifsgæði) — með
öðrum orðum það, að leikreglur
atvinnulifsins eru brotnar, aukn-
ing peningamagnsins er óhófleg.
Hvernig eykst peningamagnið?
Og hvers vegna? Það eykst með
útgáfu myntar og seðla og aukn-
ingu láneyris bankanna (þ.e.
bankainnistæðna, sem ekki eru
bundnar til mjög langs tima og
eru taldar til peninga) — nema
þegar fjársjóðir finnast eins og
persnesku keisaranna og Inkanna
og Aztekanna i Vesturheimi,
peningamagnið jókst auðvitað,
þegar þeim var komið i umferð.
Rikið eykur peningamagnið
vegna þess að það þarf peninga,
sem það getur ekki aflað sér á