Morgunblaðið - 10.01.2001, Side 31

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 10. JANÚAR 2001 31
NÍLARPRINSESSAN er „ævin-
týrasaga fyrir börn á öllum aldri“
segir á titilsíðu bókarinnar. Hér er
um að ræða tæplega sjötíu blað-
síðna bók í stóru broti, fagurlega
myndskreytta af Erlu Sigurðardótt-
ur. Höfundur sögunnar er Guðjón
Sveinsson sem áður hefur getið sér
ágætis orð sem barnabókahöfundur.
Sagan gerist á landnámsöld og
fer frásögnin fram á tveimur sögu-
sviðum; annars vegar í Egyptalandi
og hins vegar á Íslandi. Við ána Níl
í Egyptalandi býr flóðhestafjöl-
skylda af konungsættum. Lítil
prinsessa fæðist og fær nafnið Flóð-
hildur. Hún þykir fegurst allra
prinsessa og fær viðurnefnið „hin
fagra“. Foreldrar hennar ætla henni
fallegasta og gáfaðasta prinsinn í
öllum heiminum og upphefst nú
mikil leit að honum.
Þá víkur sögunni til eyju nokk-
urrar „er reis sæbrött og jöklum
krýnd upp úr bláum unnum Norð-
ur-Atlantshafsins og hét Ísland“
(bls. 8). Þar fæðist um svipaðar
mundir drifhvítt og fagurt folald.
Móðir litla folaldsins er hryssa í
eigu landnámsmannsins Ingólfs
Arnarsonar en faðerni þess er goð-
kynjað því hryssan hafði látið
heillast af silfurgráum fola af nyk-
urættum. Folaldið hlýtur nafnið
Prins og þykir ákaflega konunglegt
og fagurt á að líta.
Með fuglum himinsins berast
fréttirnar af hinum fagra prinsi til
árbakka Nílar í Egyptalandi og
gerður er út mikill
leiðangur krókó-
dílsins Doktor Díl-
króks, fjögurra
hýena, háhyrninga
og albatrosa til að
nema prinsinn unga
burt frá Íslands-
ströndum og færa
hann flóðhesta-
prinsessunni fögru.
Á síðustu stundu er
prinsinum þó
bjargað frá þeim
örlögum að verða
mannsefni Flóð-
hildar fögru og á
nykurinn, faðir
hans, stærstan þátt
í þeirri björgun. Þau Prins og Flóð-
hildur una þó bæði sátt við sitt;
hann varð með tímanum „stór og
stæðilegur stóðhestur. Út af honum
eru komnir hvítu hestarnir á Íslandi
– einnig þeir rauðskjóttu. En vissu-
lega lagði rauð hryssa sitt af mörk-
um“ (bls. 67). Nílarprinsessan
kynntist „einstaklega skemmtileg-
um flóðhestapilti“ (bls. 68–9), hon-
um Nasvíði konungssyni af austur-
bakka Nílar, og frá þeim komin
fönguleg ætt Nílarnashyrninga.
Hér hefur verið rakinn megin-
þráður frásagnarinnar en margt
fleira gerist í sögunni sem er rík af
atburðum, fallegum náttúrulýsing-
um og fjölbreytilegum orðaforða.
Aðal þessarar hugvitssamlegu sögu
er vel skrifaður og vandaður texti.
Hér er hvergi slegið af
listrænum kröfum, málið
er vandað og blæbrigða-
ríkt og víst að börnin geta
lært mikið um íslenskt
mál af þessum texta. Góða
hugmynd um stíl Guðjóns
gefur t.a.m. eftirfarandi
málsgrein, sem einnig
gefur ungum lesendum
heilmiklar upplýsingar
um íslenska hestinn:
„Á hverjum degi þjálf-
uðu Prins og Elding hina
flóknu fótalist, ganginn
sem íslensku hestarnir
eru þekktir fyrir. Þau
fóru fetið, brokkuðu eða
töltu, stukku og skeiðuðu.
En þegar enginn sá til valhoppuðu
þau, jusu og prjónuðu. Það fannst
þeim gaman – en fengu ákúrur ef
þær kúnstir sáust (bls. 29).“
Annað frábært dæmi um auðugan
orðaforða sem börn geta lært mikið
af er þessi ræða Jötuns eins (hér er
líklega um einn landvættanna ís-
lensku að ræða) sem kemur prins-
inum til hjálpar:
„Skipan fjallkonu hljóðar á þann
veg að mér beri að vernda þegna
þessa lands, stóra sem smáa, á láði
sem legi, synda sem ósynda, fleyga
og ófleyga, fiðraða og í feld klædda,
í skel eður skráp, roði sem reifum,
bera og buruklædda. Skipan mín er
hoggin í stuðlabergssúlu úr Gerðu-
bergi vestur og geymd í hirslum
Fjallkonu og mun þar óhögguð
standa meðan veröld varir. Skal eg
því til verka ganga (bls. 59).“ Slíkur
texti er kannski erfiður fyrir unga
lesendur en hins vegar gefst for-
eldrum hér gott tækifæri til að lesa
fyrir börnin og útskýra fyrir þeim
merkingu orða sem börnunum eru
ókunnug úr daglegu máli. Þá má
kynna börnunum hugmyndina um
íslensku fjallkonuna og landvættina
í þessu samhengi.
Mörg slík textadæmi væri hægt
að taka úr sögu Guðjóns; dæmi sem
kalla á útskýringar og samræður
foreldra og barna. Einnig er að
finna í textanum fjölda orðtaka og
málshátta sem gaman er að útskýra
fyrir ungum lesendum. Það er þó
síður en svo að allur sá fróðleikur
sem þessi texti getur fært börnum,
ef þeim er hjálpað áleiðis, dragi frá-
sögnina niður á þurrt og leiðinlegt
svið. Hér er fyrst og fremst um
fjörlega frásögn að ræða sem börn
og fullorðnir ættu að geta skemmt
sér konunglega yfir saman. Teikn-
ingar Erlu Sigurðardóttur prýða
hverja síðu og eru afar vel gerðar.
Erla fer þá skemmtilegu leið að
breyta um stíltegund (ef svo má að
orði komast um teikningar) um leið
og sögusviðið breytist. Þannig eru
myndirnar sem sýna Ísland mjög
ólíkar þeim myndum sem sýna
heimkynni Nílarprinsessunnar. Þær
fyrrnefndu eru dregnar fínlegri
dráttum og tærir, bláir og hvítir lit-
ir eru ráðandi. Þær síðarnefndu eru
skoplegri og ýktari og „heitari“
grænir og brúnleitir litir ráðandi.
Hér hefur tekist sérlega vel samspil
texta og mynda.
Ég mæli með þessari bók fyrir þá
foreldra sem hafa gaman af því að
lesa skemmtilegar sögur fyrir börn-
in sín og ræða við þau um söguþráð
og merkingu orða og orðaleikja.
Fróðleikur
og skemmtun
BÆKUR
B a r n a b ó k
Texti: Guðjón Sveinsson. Myndir:
Erla Sigurðardóttir. Muninn bóka-
útgáfa 2000, 69 bls.
NÍLARPRINSESSAN
Soff ía Auður Birgisdótt ir
Guðjón
Sveinsson
HOLLYWOOD – vélin var smíðuð
til þess að einfalda hlutina fyrir okk-
ur og í rómantísku gamanmyndinni
Fjölskyldumanninum eða The Fam-
ily Man snýst einföldunin um and-
stæður ríkidæmis og hamingju. Það
getur ekki farið saman að keppa að
því að vita ekki aura sinna tal og að
vera hamingjusamur. Það er of mik-
ið á einfalda Hollywood-mynd lagt
að spyrja hvers vegna en svona er
þetta og því verður ekki breytt.
Klípa kaupsýslusnillingsins á Wall
Street, sem Nicolas Cage leikur og
Fjölskyldumaðurinn fjallar um, er
sú að velja á milli þess að lifa einn við
allar heimsins lystisemdir eða lifa
sem fátækur en hamingjusamur fjöl-
skyldumaður og dekkjasölumaður.
Eins og í alvöru Hollywood-mynd-
um er það eins konar álfur út úr hól
sem sýnir honum veröldina eins og
hún hefði getað orðið (Frank Capra
notaði það bragð manna best í It’s A
Wonderful Life) og eins og í alvöru
Hollywood-myndum er aldrei nein
spurning skilin eftir í huga áhorf-
andans um hvora leiðina Cage á að
fara (í fyrsta lagi, hver vildi ekki
vakna við hliðina á Téa Leone á
morgnana?) þannig að myndin verð-
ur aldrei annað en fyrirsjáanleg. Það
er í rauninni aðeins frábærum leik
Nicolas Cage að þakka að glíma
hans verður að enn einni dæmigerðri
Hollywood-skemmtun, sem bæði er
gamaldags og einföld og svo barna-
lega saklaus að hún á engan snerti-
flöt við veruleikann.
Cage virðist mjög hamingjusamur
í ríkidæmi sínu. Fallegar konur,
stórkostlegir bílar, þjónar og glæsi-
leg hýbýli auk þess sem enginn er
meiri snillingur í samrunaferlinu eða
hvað það nú er. Myndin gerist um
jólaleytið og Cage er svona skröggur
sem lætur starfsfólkið sitt vinna á
jólunum, amast við fjölskyldumönn-
um sem dútla í vinnunni og sofnar
aleinn með sjálfum sér. Það er ein-
hver tómleiki í kringum hann. Eitt-
hvað dautt. Svo hann fær himna-
sendingu á jólanótt rétt eins og
skröggur: Flækingur sendir hann
inn í þá veröld sem hann missti af
þegar hann sagði skilið við kær-
ustuna sína fyrir þrettán árum og
þar upplifir hann loks fjölskyldulíf
eins og það getur dásamlegast orðið
í Hollywood-mynd.
Grínið er það að Cage er sami
Wall Street-naglinn og skröggurinn
og hann var þegar hann lendir í
þessari hliðarveröld og Cage gerir
margt spaugilegt bara með svip-
brigðum á meðan hann er að átta sig
á því að hann á ekkert lengur og sel-
ur hjólbarða – í smásölu. Úr því
verður fínasta kómedía í mynd sem
er svo viss í sinni sök að hún skilur
ekkert eftir fyrir áhorfandann að
velta fyrir sér. Téa Leone gerir
sömuleiðis margt gott úr hlutverki
ástarinnar og aðrir leikarar standa
sig með prýði.
Fjölskyldumaðurinn er dæmigerð
jólamynd frá Hollywood sem vill vel
og er sárasaklaus skemmtun sem
hefur fyrst og fremst það markmið
að áhorfendur fari heim glaðir í
bragði. Það skemmir nokkuð fyrir
hversu gersamlega augljós sá til-
gangur er en áhorfendur ættu að
vera löngu orðnir því vanir að vest-
an.
Skröggur
í nýjum
heimi
KVIKMYNDIR
B í ó h ö l l i n ,
K r i n g l u b í ó
„The Family Man“. Leikstjóri:
Brett Radner. Handrit: David Dia-
mond og David Weissman. Aðal-
hlutverk: Nicolas Cage, Téa Leoni,
Saul Rubinek, Josef Sommer. 2000.
FJÖLSKYLDUMAÐURINN


1 ⁄2 “The Family Man“
Arnaldur Indriðason