Morgunblaðið - 10.01.2001, Page 45

MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 10. JANÚAR 2001 45
ÚTFARARSTOFA ÍSLANDS
Sjáum um alla þá þætti sem hafa ber í huga
er andlát verður
Útfararstofa Íslands, Suðurhlíð 35, Fossvogi.
Sími 581 3300. Þjónusta allan sólarhringinn.
www.utfararstofa.ehf.is
Útfararstjórar okkar búa yfir áratuga reynslu af störfum við
útfararþjónustu.
Sjáum um útfarir á allri landsbyggðinni.
Sverrir
Olsen
útfararstjóri.
Sverrir
Einarsson
útfararstjóri,
sími 896 8242
Sérfræðingar
í blómaskreytingum
við öll tækifæri
Skólavörðustíg 12,
á horni Bergstaðastrætis,
sími 551 9090.
Lát Jósefs Sigur-
valdasonar 25. október
sl. batt enda á nálega 40
ára vináttu okkar. Hún
hófst á minnisstæðan
hátt á minnisstæðum stað. Hinn 10.
sept. 1962 náðum við, tveir háskóla-
nemendur frá Suður-Þýskalandi, að
skálanum á Hveravöllum. Sá draum-
ur hafði ræst að líta íslenska hálendið
milli jökla eigin augum. Við höfðum
ráðgert að eyða nokkrum nóttum í
skálanum til að skoða okkur um á
Hvervöllum og í nágrenninu. Eftir
það ætluðum við að fara fótgangandi
þvert yfir Auðkúluheiði og niður í
Blöndudal. En veðrið var mjög
slæmt, hvass vindur, snjókoma og
talsvert frost.
Um kvöldið birtist hópur ríðandi
gangnamanna frá Svínadals- og
Torfalækjarhreppi. Jósef var
gangnastjóri. Þeir gerðu okkur strax
ljóst að það væri óráðlegt að hefja
slíka göngu við þessar veðuraðstæð-
ur. Þeir stungu upp á því að við skyld-
um slást í för með þeim. Þannig gæt-
um við upplifað göngur á
Auðkúluheiði og værum í öruggum
höndum. Á næstu dögum sýndi há-
lendið á sér áfram hráslagalegar hlið-
ar. Boðflennum eins og okkur var
þessi heimur íslenskra bænda með
öllu ókunnur: þetta nöturlega veður,
þessar þaulhugsuðu aðferðir við að
reka féð á hestbaki, hinar frumstæðu
gistingar í moldarkofum eða tjöldum,
maturinn úr hrásmíðuðum tré-
kistum.
Sönginn á kvöldin endurguldum
við með því að syngja ljóð frá heima-
slóðum okkar við gítarundirleik.
Okkur voru fengnir hestar – að vísu
án hnakka – og það varð til þess, að
við gátum tekið þátt í rekstrinum.
Samskiptin við þessa vingjarnlegu
gangnamenn að norðan veitti okkur
ómetanlega innsýn í sveitalífið á Ís-
landi eins og það var. Það var há-
punktur ævintýrisins að koma niður
af heiði í Auðkúlurétt með 12.000 fjár.
Þar með var grunnurinn lagður að
samskiptunum við fólk á Íslandi, sem
áttu ekki eftir að rofna. Á næstu ár-
um urðu bæirnir Stóridalur við
Svínavatn og Eiðsstaðir í Blöndudal,
þar sem Jósef bjó, sumardvalastaðir
mínir, þar sem ég sökkti mér niður í
íslenska tungu og bændamenningu.
Jósef sagði mér frá bernskuárum sín-
um á Gafli í nágrenni Rútstaða í
Svínadal, og hinu erfiða lífi barn-
margrar fjölskyldu þar. Þegar fjöl-
skylda Jósefs yfirgaf Gafl fór sá bær í
eyði.
Kynni mín af sveitinni og íbúum
hennar höfðu mikil áhrif á nám mitt,
en leiddi ekki síst til náinna vináttu-
sambanda. Sumarið 1963 vann ég á
Stóradal hjá Jóni Jónssyni, sem lést
um aldur fram, og konu hans, Guð-
finnu (Stellu) Einarsdóttur, sumarið
JÓSEF
SIGURVALDASON
✝ Jósef Sigur-valdason fæddist
á Rútsstöðum í
Svínadal 13. apríl
1916. Hann lést á
Héraðshælinu á
Blönduósi 25. októ-
ber síðastliðinn og
fór útför hans fram
frá Svínavatnskirkju
4. nóvember.
1964 var ég á bænum
hjá bræðrunum Jósef
og Hallgrími Sigur-
valdasonum. Bæirnir
Eiðsstaðir og Stóridal-
ur urðu smám saman
einhvers konar átthag-
ar mínir á Íslandi. Ég
tók þátt í hinum dag-
legu störfum og lærði
t.d. að beita hrífu –
snúningstæki voru
varla til. Á Eiðsstöðum
var heyinu ennþá hlaðið
upp undir beru lofti.
Nálægðin við víðernin í
suðri upp til jökla
fannst mér sérstaklega áhrifamikil.
Undir leiðsögn Jósefs tók ég þátt í að
rýja féð áður en það var rekið upp á
afréttir. Jósef kenndi mér að veiða
silung í net í Gilsvatni. Gilsá hafði
verið brúuð og við það bötnuðu loks-
ins samgöngur við nágrannana í vest-
anverðum Blöndudal. Margt á bæ
Jósefs var með hefðbundnum hætti.
Menn lifðu á sauðfjár- og hestarækt.
Traktorinn var eina farartækið.
Fyrir mig, stórborgarbarnið, urðu
göngur og réttir við Svínavatn að ár-
legum hápunktum í lífi mínu, sem
rann annars í allt öðrum farvegi: í yf-
irfullum fyrirlestrasölum og á bóka-
söfnum í Erlangen, í mannhafi stór-
borgarinnar Nürnberg. Með Jósef
fór ég ríðandi að eyðibýlinu Þröm,
innst í Blöndudal, reið upp á Þram-
arhaug með óviðjafnanlegri jöklasýn.
Við riðum líka saman yfir Selsbungu
til vinanna í Stóradal. Ógleymanleg
var sú náttúruupplifun er ég rak féð
með þeim bræðrum Hallgrími og
Jósef frá Auðkúlurétt inn Sléttárdal
og yfir Selsbungu til Eiðsstaða. En
jafnvel þegar orðaforði minn hafði
eitthvað aukist, var það ekki beinlínis
orðaflaumur sem einkenndi sam-
skipti mín, aðkomumanns frá Bæj-
aralandi, og Eiðsstaðabræðra. Eftir
að ég hafði haft stutta viðdvöl á Eiðs-
stöðum sumarið 1967 á leið minni til
Akureyrar, þar sem ég ætlaði að
vinna fyrir mér á línubáti, fór Jósef
með mig á nýja jeppanum sínum í
Bólstaðarhlíð. Er við kvöddumst
þrýsti hann peningum í hönd mér án
þess að segja orð. Sennilega hefur
honum fundist að ég gæti ekki haldið
svona févana áfram. Sú nærfærni og
vinátta snart mig djúpt, og því hef ég
aldrei gleymt.
Á árunum 1974–79 bjó ég með fjöl-
skyldu minni í Reykjavík og starfaði
þar sem þýskur sendikennari við Há-
skóla Íslands. Hversu hart sem við
lögðum að Jósef að heimsækja okkur
í höfuðstaðnum, þá var hann aldrei
fáanlegur til þess. En við hittumst oft
fyrir norðan. Jósef studdi mig ötul-
lega við rannsóknir mínar á íslensk-
um seljabúskap. Við riðum saman um
nágrennið og Jósef vísaði mér á rúst-
ir gamalla selja sem ég tók myndir af
með það að markmiði að grafast fyrir
um sögu þeirra í gömlum heimildum.
Doktorsritgerð mín fjallaði svo um
„Sögu íslensks seljabúskapar frá
landnámsöld“, og var gefin út í bók-
arformi í Noregi árið 1979.
Eftir að við höfðum yfirgefið Ís-
land og sest að í Volda í Vesturnoregi
rofnaði aldrei sambandið við Eiðs-
staði. Þó að ferðum okkar til hins
fjarlæga eylands fækkaði skiptumst
við reglulega á bréfum. Við glödd-
umst mikið þegar Jósef fyrir fimm
árum ákvað óvænt – þá 80 ára gamall
– að heimsækja okkur í Noregi, í för
með Stellu frá Stóradal. Nú gat ég
loksins endurgoldið vináttu og gest-
risni. Jósef var mjög hrifinn af að sjá
og finna skyldleikann milli íslensku
og norsku sem ekki síst kemur fram í
vestnorskum mállýskum og örnefn-
um. Við heimsóttum bændabýli í ná-
grenninu, könnuðum fjós, geitarhús
og timburvinnslu í skógunum. Við
sigldum meira að segja saman á segl-
skútu minni um norsku firðina. Hinn
80 ára gamli Húnvetningur hikaði
ekki við að fara í útreiðartúr á ís-
lenskum hestum um nágrenni Volda.
Ef til vill var það í síðasta sinn sem
hann sat í hnakk, hann sem hafði eytt
stórum hluta ævinnar á hestbaki.
Þetta varð hans fyrsta og síðasta ferð
til útlanda. Á næstu árum minntist
hann í bréfum sínum aftur og aftur
þessarar ferðar, hversu mikið hann
hefði notið hennar. Þótt aldurinn
færðist yfir hann og hann flytti að
lokum á Héraðshælið á Blönduósi
hélst samband okkar áfram, símleiðis
eða með bréfum. Á Héraðshælinu
lést hann nú í október árið 2000. Hóg-
værðar hans og vinsemdar, hjálpsemi
hans og dugnaðar sem bóndi hefur
verið minnst í öðrum minningar-
greinum. Mér sem útlendingi gaf
hann auk þess eitthvað sérstakt:
djúpt innsæi í Ísland eins og það var.
Sem fulltrúi þess sveitalífs og þeirra
lifnaðarhátta sem tíðkuðust á af-
skekktum bæ á Norðurlandi lauk
hann upp fyrir mér heimi, sem heill-
aði mig. Í gegnum bækur einar hefði
sá heimur aldrei opnast mér. Undr-
ast hef ég æ og fyllst þakklæti fyrir
það hvernig hann tók á móti mér,
manni með allt annað baksvið og ann-
að lífsviðhorf.
Hann hafði einmitt það til að bera
sem okkur flestöll skortir svo oft:
höfðingsskap, langlund og fróðleiks-
fýsn gagnvart öllu sem er framandi
og óþekkt.
Ef ég ætti að láta í ljós tilfinningar
mínar í garð Jósefs með einu orði þá
er það þakklæti fyrir það að mér
leyfðist að kalla hann vin minn. Lát
hans skilur eftir sorglegt tómarúm í
lífi mínu.
Dr. philos. Egon Hitzler
Deutsches Institut
Högskole í Volda (Noregi).
ÆSKILEGT er að minningar-
greinum fylgi á sérblaði upp-
lýsingar um hvar og hvenær sá,
sem fjallað er um, er fæddur,
hvar og hvenær dáinn, um for-
eldra hans, systkini, maka og
börn, skólagöngu og störf og
loks hvaðan útför hans fer
fram. Ætlast er til að þessar
upplýsingar komi aðeins fram í
formálanum, sem er feitletrað-
ur, en ekki í greinunum sjálf-
um.
Formáli
minning-
argreina

 


  

 



 


 

 


  
 

  

  
   

  
!"

$%  &! '
!"
($
$%

$% $ ) !"

$ " % "  *

 



    
 

           
   
  !    "  
#$  % &  ! "#$%&

 

   

  

 


  


  
 

 

 

  

  

  !
 "# 

  "$$%
  


 
! 
 
 "

#
$ % 
 &

 
 
 


     
    
   ! " !  #    %&    %''(
#
 )
        !!" 

" 
#$ %&' " !!" (



    

 


 



  


  
   
    ! "# 
  

 
  
 

 
    
$#  
%
&&    '
  
&(  )" *& '
++, '$ +++,-