Morgunblaðið - 10.01.2001, Síða 53

BRÉF TIL BLAÐSINS
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 10. JANÚAR 2001 53
Opið frá kl. 10.00 til 18.00
Síðumúla 13, sími 568 2870, 108 Reykjavík.
ALVÖRU ÚTSALA
Ótrúlega lágt verð
70-80% afsláttur
Dæmi um verð Áður Nú
Bolur 2.600 600
Vatterað vesti 3.400 900
Bómullarpeysa 5.800 900
Dömuskyrta 4.500 900
Turtleneck-bolur 3.500 800
Slinky-sett 5.900 1.200
Sítt pils 3.200 900
Dömugallabuxur 4.600 1.300
Herraflíspleysa 4.300 1.200
Herraskyrta 4.300 900
Einnig fatnaður í stærðum 44-52
www.linoglereft.is
ÚTSALA
30–50%
afsláttur
Sængurlín – rúmteppi – gardínur
handklæði – náttföt – sloppar
Vandaðar vörur
20% afsláttur af öðru en
útsöluvörum
NÚ ÆTTU flestir að vera sáttir við
það að ný öld sé hafin og vonandi
deilum um það lokið. Sú öld sem er
nýliðin hefur verið allsveiflukennd
og tækniþróunin á síðustu 30 árum
aldarinnar, sú sveifla sem valdið hef-
ur mestum straumhvörfum og verið
svo hröð og byltingarkennd, að fjár-
magns- og verðþensla sem henni
fylgir hefur haft skaðleg áhrif á þjóð-
félagið. Óhagkvæmis áhrifin eru þó
ekki tækninni sjálfri að kenna, held-
ur handverk stjórnsýslufulltrúa.
Ýmsar ákvarðanir í stjórnsýslu
þjóðfélagsins og atvinnulífsins hafa
valdið þjóðinni ómældum skaða.
Flestir hafa heyrt talað um síldaræv-
intýrið. Þar var gullæðishugarfarið
alls ráðandi og stjórnvöld horfðu að-
gerðarlaus á eyðingu síldarstofnsins.
Karakúl-ævintýrið átti að færa
bændum verðmiklar lambsgærur.
Þessu fylgdi sjúkdómur í fé, er olli
skaða sem aldrei verður bættur.
Ísland var laust við minkinn, mik-
inn skaðræðis grip. Með því að flytja
inn mink sáu gæðingarnir skyndi-
gróða og tækifæri til að mjólka ríkið
út á tilraunastarfsemina. Þetta æv-
intýri er búið að valda þjóðinni miklu
fjárhagslegu tjóni og minkurinn mun
eiga eftir að valda ómældum skaða,
um ókomin ár.
Nýtt kúakyn er eitt nýjasta æv-
intýrið. Nú á að fá stærri kýr og
meiri mjólk. Þó vantar okkur ekki
meira nautakjöt eða meiri mjólk og
fáum ekki betri mjólk. Hér er því
enn farið á stað í eitt gæðinga æv-
intýrið sem mun eiga eftir að kosta
þjóðfélagið stórfé.
Norski laxastofninn á eftir að færa
okkur mörg vandamál og sennilega
marga nýja sjúkdóma. Við eigum
villtan laxastofn sem hentar okkur
vel og er mun betri matfiskur en sá
norski og alinn upp í íslenskri nátt-
úru.
Síðustu árin hefur verið lögð mikil
áhersla á menntun. Ekki ætla ég að
draga í efa að menntun sé nútíma
þjóðfélögum nauðsynleg. Þess þarf
þó að gæta að menntun er tvíeggjuð.
Mér hefur t.d. stundum fundist
sannleikurinn nokkuð valtur á fótun-
um hjá alþingismönnum, þótt þeir
hafi góða menntun. Ég sé heldur
ekki að við höfum fengið mannlegra
þjóðfélag, heldur ekki betri stjórnun
fyrirtækja, ekki minna ofbeldi, ekki
færri svik í viðskiptum og auðsjáan-
lega stórminnkaða skynsemi undir
stýri bifreiða. Það er því ljóst að
menntun gerir okkur ekki hæfari til
að taka skynsamlegar ákvarðanir
vegna truflandi áhrifa frá freistandi
tækifærum, en samt færari til að
leysa af hendi ýmis tæknileg verk-
efni. En menntun getur verið lykill
að velferðarþjóðfélagi fyrir alla ef
menn nýta þekkinguna af skynsemi
og heiðarleik.
Síðastliðin 20 ár hafa fyrirtæki
verið að hagræða, sem kallað er, og
átti hagræðingin að skila fyrirtækj-
um betri rekstrarafkomu. En niður-
staðan varð sú að hagræðingin hefur
ekki skilað betri afkomu fyrirtækja
út í þjóðfélagið, heldur í vasa ákveð-
inna manna, til að kaupa upp sam-
keppnisaðila og í bruðl.
Heilbrigðisráðuneytið hefur verið
að hagræða um milljarða kr. á
hverju ári, í mörg ár. Árangurinn er
síversnandi afkoma sjúkrastofnana,
minni þjónusta á vissum sviðum og
kostnaðarhluti sjúkra aukinn veru-
lega. Sem sagt, aðgerðirnar undir
röngum formerkjum.
Það hefur yfirleitt verið reglan
þegar við kjósum menn í stjórnsýslu
eða til félagsstarfa, þá höfum við lát-
ið þessa fulltrúa sjá um allt fyrir okk-
ur. Þetta fyrirkomulag býður upp á
það að óheiðarlegir fulltrúar geti
stofnað valdaklíku, sem í flestum til-
vikum tekst með klókindum að
hrifsa til sín öll völd. Vegna þessa
þarf almenningur að fylgjast vel með
því sem þessir fulltrúar eru að gera,
gangnrýna það sem menn telja mið-
ur fara í þeirra störfum og gera það á
opinberum vettvangi. Sumir segja,
það er ekki hlustað á okkur. Að vissu
leyti getur það verið rétt, en gagn-
rýni á opinberum vettvangi veldur
vissu andlegu áreiti og hefur því
ákveðin áhrif, sem kannski sjást ekki
í daglegri stjórnun, en leiðir þó til
annarrar niðurstöðu í ákvörðunum
en ella. Þó þarf gagnrýni að vera
málefnaleg, svo hún virki jákvætt.
Þegar við kjósum menn til starfa á
Alþingi ætlast sennilega flestir til
þess, að störf þeirra byggist á heið-
arleik og orð þeirra á sannleika. Ný-
legir dómar í kvótamáli og tekju-
tengingu lífeyris við laun maka,
einnig úrskurður samkeppnisráðs
um bankasamruna, virkar á mann
eins og heiðarleikinn hafi stundum
sofið yfir sig, þegar þingmenn taka
ákvarðanir. Kannski höfum við tapað
heiðarleikanum í sérhagsmuna-æð-
inu, eins og jólunum í kaupæðið og
sjónvarpsglápið.
Svo óska ég öllum landsmönnum
góðs gengis á nýju ári.
GUÐVARÐUR JÓNSSON
Hamrabergi 5, Reykjavík.
Getur verið að
heiðarleikinn
sofi stundum yfir sig?
Frá Guðvarði Jónssyni:
FYRST um miðlunarlón, eða stöðu-
vatn á Eyjabökkum, vegna orkuöfl-
unar fyrir stóriðju.
Andstaðan gegn því fyrirtæki er að
miklu leyti múgæsing sem tiltölulega
fáir menn efna til og sumir þeirra að
mestu leyti til að upphefja eigin per-
sónu; að því er sumir telja, en sjálfur
trúi ég því að flestir tali af heilum hug
og einhverju viti. Ef þetta mál er
hugsað af skynsemi og hlutleysi, þá er
margt bæði með og á móti. Til dæmis
eru stöðuvötn á Íslandi eftirsótt nátt-
úrufyrirbrigði. Má þar til nefna Þing-
vallavatn, Skorradalsvatn, Mývatn og
mörg fleiri vötn. Fólk sækist eftir því
að staðsetja sumarbústaði á bökkum
þeirra. Á jöðrum þeirra myndast oft
undurfögur náttúrufyrirbæri. Einnig
væri alveg hugsanlegt að búa til eyjar
og hólma í vötnin, ef fólk vill. Margt er
líka á móti því að gera umrætt land að
stöðuvatni. Eitt mikilvægt atriði
heyri ég sjaldan nefnt í þessari um-
ræðu, en það er að lónið hlýtur að fyll-
ast á nokkur hundruð árum og verða
þá bara þurrt votlendi, ekki til neinn-
ar miðlunar. Einnig er ekki talað um
þær breytingar sem orðið geta á sjáv-
arströndinni við að framburður jökul-
ánna hættir. Það sem örugglega mæl-
ir með frestun er möguleiki á
hagstæðari nýtingu á raforkunni en
með álveri. Ég hef ekki vit á að nefna
neina möguleika í því sambandi, ég
veit það að tíminn leiðir ótrúlegustu
hluti í ljós. T.d. flutningur á höfuð-
borg Íslands til Austfjarða eins og
með rökum hefur verið bent á að gera
ætti. Að þessu athuguðu er rétt að fá
frestun á meðan nákvæmara um-
hverfismat er gert en flýta því sem
mest svo að töfin spilli ekki fyrir rétt-
mætum framkvæmdum sem ákveðn-
ar yrðu.
Ef leiddur er hugur að annarri nýt-
ingu lands þá eru þar að koma í ljós
hlutir sem enginn hefði látið sér detta
í hug fyrir nokkrum áratugum, til
dæmis það að sauðfjárræktin sem
hefur verið undirstaða hinna dreifðu
byggða í aldanna rás er nú að verða úr
sögunni. Á seinni árum fór hún í taug-
arnar á skógræktarmönnum því að
sauðkindin hélt niðri öllum birki-
gróðri. Núna þegar hænsna- og svína-
kjöt er að eyða sauðfjárræktinni kem-
ur í ljós að gróðurfar gjörbreytist. Í
stað graslendis og lynggróðurs kem-
ur birkiskógur og mosi. Um þetta er
ógreiðgengt og útsýni til hinna fögru
fjalla lokast.
Á Húsafelli voru virkjaðar tvær ár;
Kiðá og Stuttá og undirbúnar tvær
aðrar virkjanir. Þessar ár féllu fram
undan skóginum með undurfagra
bakka. Við virkjanirnar mynduðust
dálítil lón og farvegum var breytt,
voru þeir ljótir í fyrstu en með tím-
anum jafnaði það sig alveg og í heild
er landslagið ekki ljótara og að sumu
leyti fallegra núna en það var áður.
Á meðan búskapur var í fullum
gangi í sveitum landsins þótti sjálf-
sagt að ræsa fram allar mýrar og var
veittur ríkisstyrkur til þess. Að heild
er það mikið land að flatarmáli sem
ræst var og þornaði upp. Við það
eyddust lifsskilyrði ýmissa fugla,
einkum vaðfugla, sem hafa horfið að
mestu. Aftur á móti hefur grasvöxtur
aukist og landið orðið miklu frjórra.
En til hvers þegar ekki er lengur búið
á landinu með kvikfénað? Vera kann
að með hlýnandi loftslagi hefjist stór-
felld kornrækt, þá nýtist hið þurrkaða
land. Hver veit? Mikið hefur verið
rætt um ráðstafanir ríkisvaldsins til
þess að eigna sér hálendi landsins og
nýtingu þess undir stjórn sérskipaðr-
ar nefndar. Frá alda öðli hafa bændur
landsins átt afmarkaðar landareignir
og haft einkarétt á nýtingu sinna
jarða sem lengst af hafa verið ein-
göngu nýttar til beitar og veiða. Þetta
hefur verið eina ráðstöfunin sem kost-
ur var á, því jarðeigendur höfðu bú-
setu á sínum jörðum og þar með betri
aðstöðu en nokkur annar til að nýta
þær. En nú hefur þetta breyst eins og
margt annað. Jeppamenn úr þéttbýl-
inu þjóta um löndin þver og endilöng
og þótt ekki sé mikið við þeim amast,
vilja þeir hafa fullan rétt til sinna
ferða. Að þeirra undirlagi hefur það
unnist að löggjafinn skerðir rétt
bænda til einkaeignar á afréttum og
hálendi landsins. Umferð um landið á
jeppum getur valdið þónokkrum
spjöllum og einnig valda jeppa- og
snjósleðamenn tjóni á veiði, rjúpu, sil-
ungi og fleiru. Það er örugglega mis-
ráðið að nýta ekki þá bændur sem enn
eru eftir í dreifbýli, til að vernda land-
ið gegn slíkum ágangi með því að láta
þá eiga lönd sín í friði og sjá um nýt-
ingu þeirra í samræmi við þau lög,
sem sett eru um góða nýtingu á landi
og veiðidýrum hverju sinni.
KRISTLEIFUR ÞORSTEINSSON
frá Húsafelli.
Um virkj-
anir og
nýtingu
landsins
Frá Kristleifi Þorsteinssyni: