Morgunblaðið - 12.01.2001, Blaðsíða 24

ERLENT
24 FÖSTUDAGUR 12. JANÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
JEAN-Christophe Mitterrand,
syni Francois Mitterrand, fyrr-
verandi Frakklandsforseta, var
sleppt úr fang-
elsi í París í
gær eftir að
fjölskylda hans
og vinir
greiddu fimm
milljónir
franka, and-
virði 60 millj-
óna króna, í
tryggingu.
Mitterrand hafði verið í gæslu-
varðhaldi vegna rannsóknar á
meintri aðild hans að ólöglegri
sölu vopna til Angóla. Yfirvöld
heimiluðu fyrr í mánuðinum að
Mitterrand yrði látinn laus gegn
tryggingu en hann gat ekki greitt
hana og vildi ekki þiggja aðstoð
fjölskyldu sinnar fyrr en í gær.
Hjákona
Estrada
hunsar
vitnastefnu
HJÁKONA Josephs Estrada,
forseta Filippseyja, sem hefur
verið ákærður til embættismiss-
is fyrir spillingu, flúði til Hong
Kong í gær til að komast hjá því
að bera vitni í réttarhöldunum í
máli hans. Saksóknarar kröfð-
ust þess að henni yrði refsað
fyrir að sýna réttinum óvirð-
ingu. Þeir sögðu að embættis-
menn hefðu reynt að afhenda
henni vitnastefnu áður en hún
flúði en vinnukona hennar hefði
hindrað það.
Evrópskir
íhaldsmenn
þinga
NOKKRIR af forystumönnum
evrópskra íhaldsmanna hvöttu
til þess að stækkun Evrópusam-
bandsins yrði flýtt og gagn-
rýndu leiðtogafund þess í Nice í
síðasta mánuði á þingi sem sett
var í Berlín í gær.
„Fundurinn í Nice sýnir að
Evrópu skortir andlega for-
ystu,“ sagði Sauli Niinisto, leið-
togi Íhaldsflokksins í Finnlandi.
Fulltrúar 42 mið- og hægri-
flokka eiga fulltrúa á þinginu og
eitt af markmiðum þess er að
leggja drög að stefnuyfirlýsingu
sem þeir vona að styrki stöðu
þeirra í löndum, sem eru undir
stjórn vinstriflokka, og auki
áhrif þeirra innan Evrópusam-
bandsins.
Bætur vegna
þjóðnýtingar
samþykktar
NEÐRI deild pólska þingsins
samþykkti í gær umdeilt frum-
varp sem kveður á um að greiða
eigi skaðabætur vegna þjóðnýt-
ingar á valdatíma kommúnista.
Samkvæmt frumvarpinu eiga
skaðabæturnar aðeins að nema
50% af verðmæti eignanna og
eru margir kröfuhafanna óá-
nægðir með þau áform.
Frumvarpið bíður nú af-
greiðslu efri deildar þingsins.
Áætlað er að skaðabæturnar
samkvæmt frumvarpinu nemi
andvirði 920 milljarða króna.
STUTT
Mitterr-
and
leystur
úr haldi
Jean-
Christophe
Mitterrand
BILJANA Plavsic, fyrrverandi for-
seti lýðveldis Bosníu-Serba, kom í
gær í fyrsta sinn fyrir stríðsglæpa-
dómstól Sameinuðu þjóðanna í Haag,
þar sem henni var birt ákæra í níu lið-
um fyrir alla þá glæpi sem eru á vald-
sviði dómstólsins, meðal annars þjóð-
armorð, stríðsglæpi og glæpi gegn
mannkyninu.
Plavsic er ásamt Radovan Karad-
zic, fyrrverandi leiðtoga Bosníu-
Serba, og Momcilo Krajisnik, nánum
ráðgjafa Karadzic, ákærð fyrir að
leggja á ráðin um „hreinsun“ mús-
lima og Króata úr borgum og bæjum í
norður- og vesturhluta Bosníu.
Hreinsanirnar hófust árið 1991, eftir
að Serbar í Bosníu risu upp gegn yf-
irlýsingu um sjálfstæði Bosníu frá
Júgóslavíu. Í ákærunni eru talin upp
42 sveitarfélög, þar sem þúsundir
manna voru myrtar og enn fleiri
hraktir á flótta.
Á meðan á Bosníustríðinu stóð var
Plavsic næstráðandi Karadzic. Í
skjali sem stríðsglæpadómstóllinn
sendi frá sér segir að þremenning-
arnir hafi „haft frumkvæði að og
framkvæmt athæfi, sem meðal ann-
ars fól í sér að skapa fólki ómöguleg
lífsskilyrði með ofsóknum og
grimmdarverkum, með það fyrir aug-
um að neyða fólk af öðru þjóðerni en
serbnesku til að leggja á flótta, flytja
þá burt með valdi sem vildu ekki flýja
og útrýma öðrum.“
Gæti orðið lykilvitni
Í ákærunni á hendur Plavsic eru af-
leiðingar grimmdarverka Serba út-
listaðar og raktar eru frásagnir af af-
tökum, pyndingum og fangelsunum
við ómannúðlegar aðstæður. Tekið er
fram að þó Plavsic hafi framið glæp-
ina í samvinnu við aðra, sé hún „sjálf
ábyrg fyrir þeim óhæfuverkum sem
hún er ákærð fyrir“. Fjallað verður
um mál Plavsic um leið og mál Kraj-
isniks, þar sem þau eru að mati dóm-
stólsins nátengd. Krajisnik var hand-
tekinn af frönskum friðargæsluliðum
á síðasta ári. Karadzic er hins vegar í
felum og dómstóllinn leggur mikla
áherslu á að hafa hendur í hári hans.
Plavsic gæti orðið lykilvitni í rétt-
arhöldum gegn Karadzic og fleiri leið-
togum Serba. „Ég tel að [koma Plav-
sic fyrir dómstólinn] sé enn eitt merki
þess að Karadzic sé að falla á tíma.
Hún býr yfir mikilli vitneskju sem
hún mun skýra frá,“ sagði Richard
Holbrooke, sendiherra Bandaríkj-
anna hjá Sameinuðu þjóðunum, í við-
tali á miðvikudag. Einnig mun vera
stirt á milli Plavsic og bæði Krajis-
niks og Slobodans Milosevic, fyrrver-
andi forseta Júgóslavíu.
Í ljósi þess að Plavsic gaf sig sjálf-
viljug fram hafa ýmsir leitt getum að
því að hún hafi samið um mildari refs-
ingu gegn samvinnu við stríðsglæpa-
dómstólinn, en aðalsaksóknari dóm-
stólsins, Carla del Ponte, neitar því
staðfastlega. Biljana Plavsic er sjötug
að aldri og var áður prófessor í líf-
fræði við Sarajevó-háskóla. Hún varð
alræmd fyrir yfirlýsingar sem ein-
kenndust af stækri þjóðernishyggju,
og lét til dæmis þau ummæli falla að
Serbar væru erfðafræðilega æðri öðr-
um þjóðernishópum í Bosníu. Hún
var einnig harðlega gagnrýnd fyrir að
hafa opinberlega faðmað og kysst
skæruliðaforingjann Zeljko Raznato-
vic, öðru nafni Arkan, eftir að sveitir
hans höfðu lagt bæinn Bijeljina í aust-
urhluta Bosníu í rúst árið 1992.
Plavsic var um langt skeið stuðn-
ingsmaður róttækra þjóðernissinna,
en snerist gegn harðlínumönnum árið
1995, þegar Serbar eygðu ekki lengur
von um sigur í Bosníustríðinu. Karad-
zic og Krajsnik reyndu að standa í
veginum fyrir því að skilmálum
Dayton-friðarsamkomulagsins væri
framfylgt, en Plavsic taldi að sam-
vinna við Bandaríkin og bandamenn
þeirra kæmi sér best fyrir Bosníu.
Samkvæmt Dayton-samkomulag-
inu var Bosníu skipt í svæði Serba,
múslima og Króata, og tekið var upp
þrískipt forsetaembætti. Plavsic tók
við embætti forseta lýðveldis Bosníu-
Serba af Karadzic árið 1996, eftir að
hann sagði af sér vegna þrýstings frá
vestrænum ríkjum. Ári síðar sagði
hún skilið við flokk Karadzic, Serb-
neska demókrataflokkinn, og sakaði
fyrrum félaga sína um spillingu. Hún
stofnaði síðan eigin flokk, Þjóðfylk-
ingu Serba.
Plavsic beið ósigur fyrir þjóðern-
issinnanum Nikola Poplasen í for-
setakosningum árið 1998. Hún átti þó
áfram sæti á þingi Bosníu-Serba, en
lét af þingmennsku í desember síð-
astliðnum.
Biljana Plavsic gengur inn í
réttarsalinn í Haag í gær.
„Járnfrúin á Balk-
anskaga“ fyrir rétt
Haag. AFP, AP.
AP
MEÐ bros á vör hélt frambjóðandinn
Ariel Sharon á litlu barni og leit helst
út fyrir að vera blíður afi. Svona kom
hann ísraelskum sjónvarpsáhorfend-
um fyrir sjónir í auglýsingu er sýnd
var á miðvikudagskvöldið. Er þetta
hluti af því sem bæði stuðningsmenn
og andstæðingar Sharons kalla nýja
mjúka ímynd af herforingjanum
harðsnúna og einarða stjórnmála-
manninum.
Forskot Sharons, sem er leiðtogi
Likud-bandalagsins, á Ehud Barak
forsætisráðherra og leiðtoga Verka-
mannaflokksins er samkvæmt skoð-
anakönnunum yfir tíu prósent en
kosið verður um forsætisráðherra 6.
febrúar nk. Sharon hóf kosningabar-
áttu sína formlega á fjöldafundi í
Jerúsalem á miðvikudagskvöld.
„Það verður enginn friður án til-
slakana. Friðurinn sem við munum
koma á mun komast á vegna mála-
miðlana,“ sagði Sharon við stuðnings-
menn sína áður en hann taldi upp
málamiðlanir sem hann hafnaði
hverri af annarri.
Breytt framkoma
en óbreyttur boðskapur
Sharon er einn harðsnúnasti leið-
toginn í ísraelskum stjórnmálum en
framkoma hans er breytt – að því er
virðist til samræmis við löngun
flestra Ísraela til að komast að ein-
hvers konar samkomulagi við Palest-
ínumenn. Sharon hefur hingað til
forðast að útskýra hvernig hann
myndi haga friðarviðræðum – og bar-
dögum – við Palestínumenn.
En boðskapur hans er í samræmi
við harðlínustefnuna sem hann áður
fylgdi. Hann segir Barak hafa veitt
Palestínumönnum of mikið á Vestur-
bakkanum, Gazasvæðinu og Jerúsal-
em, sýnt veikleikamerki sem hafi
kallað á þau átök sem hafa geisað
undanfarið og verið of hikandi við að
berjast á móti.
Í kosningabaráttunni hingað til
hefur hann ekki mætt miklum and-
mælum vegna fortíðar sinnar en sem
varnarmálaráðherra 1982 stjórnaði
hann innrás Ísraela í Líbanon og ári
síðar komst rannsóknarnefnd að
þeirri niðurstöðu að hann bæri óbeint
ábyrgð á morðum sem kristnir vara-
liðsmenn, hliðhollir Ísraelum, frömdu
á mörg hundruð palestínskum flótta-
mönnum í Líbanon. Sharon fullyrti í
síðustu viku að hann hefði aldrei get-
að ímyndað sér að varaliðsmennirnir
væru færir um slíkan verknað en aðr-
ir embættismenn hafa fullyrt að við-
vörun hafi borist.
Skilti og fánar sem blöktu á sam-
komunni á miðvikudagskvöldið voru í
samræmi við nýju áherslurnar hjá
honum. „Sharon leiðir til friðar“ sagði
á fánanum yfir sviðinu. Í kosninga-
lagi hans, sem kvennakór söng þíð-
lega, heyrist orðið „friður“ aftur og
aftur.
Skilaboðin merkja að friður sé
fólginn í vernd og er beint til kjós-
enda sem hafa orðið vitni að átökum
Ísraela og Palestínumanna undan-
farna fjóra mánuði og hafa 364 fallið,
flestir þeirra Palestínumenn.
Sharon hefur sagt að Óslóarsam-
komulagið svonefnda, milli Palestínu-
manna og Ísraela, frá 1993 sé „ekki
lengur til – punktur.“ Hafi átökin
undanfarna mánuði í raun gert það að
engu. Það var heimsókn Sharons til
umdeilds helgistaðar í Jerúsalem 28.
september sl. sem kveikti ófriðarbál-
ið sem logað hefur síðan.
Þá kveðst Sharon ekki munu taka
aftur land sem Palestínumenn hafa
nú yfirráð yfir samkvæmt bráða-
birgðasamkomulagi, um það bil 40%
af Vesturbakkanum og tvo þriðju af
Gazasvæðinu. En hann hefur ekki
gefið Palestínumönnum miklar vonir
um að hann myndi láta þeim eftir
meira land.
Á fjöldafundinum sagði Sharon að
hann myndi aldrei láta af hendi hluta
af Jerúsalem og ekki heldur gefa eftir
Jórdandalinn „og svæði sem eru
nauðsynleg vegna öryggis Ísraela og
landnemabyggðir (gyðinga) á þeim.“
Palestínumenn vilja stofna sjálfstætt
ríki á Vesturbakkanum og Gaza og
krefjast þess að Austur-Jerúsalem,
sem Ísraelar hertóku í sexdaga-
stríðinu 1967, verði höfuðborg þess.
Sharon viðurkenndi að friður
krefðist málamiðlana og sagði að eftir
að ofbeldinu linnti yrðu friðarviðræð-
ur hafnar aftur á nýjum grundvelli
sem myndi leiða til „raunverulegs
friðar“. Hann útskýrði ekki hver
þessi nýi grundvöllur væri. Fullyrti
hann að koma mætti á friði með því
að draga úr væntingum Palestínu-
manna.
Friður meginstefið í
kosningabaráttu Sharons
Jerúsalem. AP.
AP
„Enginn nema Sharon getur stillt til friðar,“ segir á skiltinu sem þessi
ungi stuðningsmaður formanns Likud-bandalagsins hélt á lofti á fjölda-
fundi Sharons, sem sést á myndinni að baki drengnum.
FJÓRIR norskir útflytjendur
hafa samið um sölu á hvala-
furðum til Japans fyrir tæp-
lega 80 milljónir íslenskra
króna. Vandinn er hins vegar
sá, að útflutningurinn er
bannaður.
Með samningnum eru út-
flytjendurnir í raun að herða
á ríkisstjórninni með að af-
nema bann við útflutningi
hvalafurða en hún hefur haft
það til athugunar um nokkurt
skeið.
Samningurinn við Japani er
um 130 tonn af rengi og kjöti,
aðallega rengi, sem er óselj-
anlegt í Noregi. Þar fást rúm-
lega fimm hundruð ísl. kr.
fyrir kílóið af kjötinu en í
Japan hátt í 1.500 kr. fyrir
hvort tveggja, kjöt og rengi.
Otto Gregussen sjávarút-
vegsráðherra og Thorbjørn
Jagland utanríkisráðherra
ætla að ræða þessi mál á
fundi með fulltrúum sjávarút-
vegsins í Ósló 16. janúar
næstkomandi en Framfara-
flokkurinn hefur lagt fram til-
lögu um, að útflutningur á
hvalafurðum verði leyfður
aftur. Verður hún líklega tek-
in fyrir í Stórþinginu í næsta
mánuði. Þá hefur hvalveiði-
maðurinn og þingmaðurinn
Steinar Bastesen höfðað mál
gegn ríkinu og heldur hann
því fram, að útflutningsbann-
ið hafi enga lagastoð. Verður
málið tekið fyrir í borgardómi
Óslóar 13. og 14. mars nk.
Samið
um sölu
á hvala-
furðum
Ósló. Morgunblaðið.