Morgunblaðið - 12.01.2001, Blaðsíða 36

36 FÖSTUDAGUR 12. JANÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
GRÍÐARLEGIRhagsmunir eru íhúfi þegar trygg-ingar eru annars
vegar; hvort sem um er að
ræða einstaklinga, fyrir-
tæki eða stofnanir. Þetta á
bæði við um iðgjöld og bóta-
kröfur, ekki síður fyrir
bótaþega en tjónvalda.
Þannig var heildarkostnað-
ur vegna vátrygginga
Reykjavíkurborgar, undirstofnana
hennar og fyrirtækja, ríflega 891
milljón kr. á árunum 1993–1997.
Eigin áhætta í þessum tjónum nam
alls um 40 milljónum kr. og útgjöld-
in því rösklega 930 milljónum. Það
er því ef til vill ekki að undra að
borgaryfirvöld hafi látið gera úttekt
á þessum málaflokki með hagræð-
ingu í huga.
Gestur Pétursson, sérfræðingur í
áhættustjórnun hjá Íslenska ál-
félaginu, var annar ábyrgðarmanna
verkefnisins en hann starfaði áður
hjá Eldvarnaeftirliti Reykjavíkur-
borgar. Hann segir að þessi góði ár-
angur hafi náðst með markvissri
skipulagningu og vinnu við áhættu-
greiningu.
„Tryggingar snúast um lögmál
hinna stóru talna. Lykilatriði er að
hugsa til lengri tíma, en ekki aðeins
eins árs í senn. Eitt ár getur nefni-
lega verið slæmt en það næsta mjög
gott. Mestu skiptir hvernig málin
þróast á lengra tímabili og þá jafn-
ast einstaka sveiflur út,“ segir hann.
Áður skipt milli
þriggja tryggingafélaga
Tryggingamálum Reykjavíkur-
borgar var áður skipt milli þriggja
tryggingafélaga. Þar var hlutur Sjó-
vár-Almennra stærstur en Vátrygg-
ingafélag Íslands kom þar á eftir.
Þriðja félagið var Trygging hf., en
það hafði undir sínum hatti trygg-
ingar Strætisvagna Reykjavíkur.
Tryggingamiðstöðin tók síðar yfir
rekstur Tryggingar. Í marsmánuði
1999 var í fyrsta sinn efnt til útboðs
um vátryggingar fyrirtækja og
stofnana borgarinnar. Í kjölfar þess
var gengið til samninga við Sjóvá-
Almennar tryggingar hf. um samn-
ing sem tekur til allra vátrygginga.
Er gert ráð fyrir að á samningstím-
anum verði vátryggingar skoðaðar
reglulega og lagaðar að þörfum á
hverjum tíma.
Samkvæmt áætlun sem byggist á
hagræðingu vegna hinnar nýju
stefnu borgarinnar í tryggingamál-
um er gert ráð fyrir að heildar-
kostnaður vegna vátrygginga á ár-
unum 1999–2003 verði ríflega 555
milljónir króna. Það er 375 milljón-
um lægra en fyrir samsvarandi
þjónustu á árunum 1993–1997 og
þýðir að ríflega 411 milljónir kr. eru
áætlaðar vegna greiðslu iðgjalda og
opinberra gjalda á sama árabili.
Hagræðingu þessari er náð með
aukinni samkeppni vegna útboðs,
aukinni eigin áhættu, aukinni sjálfs-
áhættu og breytingu á eðli vátrygg-
ingaverndar.
Gengið var til útboðs um vátrygg-
ingar borgarinnar eftir úttekt nokk-
urra lykilstarfsmanna hennar á
tryggingamálunum sem fram fór
síðari hluta árs 1998. Í henni fólst að
greina allar vátryggingar, hvað
væri tryggt og hvað ekki, í hvaða til-
vikum væri sjálfsábyrgð og hver
væri fjöldi tjóna í hverjum flokki.
Með öðrum orðum; í hvaða flokkum
væri hagkvæmt að tryggja og hverj-
um ekki. Hvar væri vantryggt og
hvar oftryggt.
Gestur segir að komið hafi í ljós
að á fimm ára tímabili hafi orðið um
2.000 tjón hjá Reykjavíkurborg og
undirstofnunum hennar, eða um 400
á ári hverju. Af þeim voru 35% tjón-
anna vegna sk. frjálsrar ábyrgðar-
tryggingar, t.d. vegna lausafjár-
muna. Í flestum tilfellum hafi gilt
flöt sjálfsábyrgð, sem kölluð er, og
iðgjöld af þessum tryggingum hafi
verið mjög háar fjárhæðir. Sem
dæmi má nefna að árið 1999 voru
um 60 af hundraði allra tjóna hjá
Reykjavíkurborg undir 100 þúsund
krónum. Gestur segir að þetta sýni
að skynsamlegt hafi verið að hækka
sjálfsábyrgð mjög ríflega eins og
gert var í flestum tilvikum, upp í
eina til fimm milljónir kr.
„Flest tjónin falla innan sjálfs-
ábyrgðarinnar og eru því ekki
tryggð sem slík. Þrátt fyrir þetta
kemur betur út fyrir borgina að
greiða bætur vegna þeirra og nýta
tryggingar fremur fyrir stærri tjón.
Þá þurfa menn í reynd á þeim að
halda,“ bætir hann við.
Við úttektina kom í ljós að í mörg-
um tilvikum virtist sem gengið væri
út frá sömu sjónarmiðum um trygg-
ingar í stofnunum og fyrirtækjum
og á heimilum. Þannig voru smá-
hlutir á borð við fartölvur tryggðar
að fullu í sumum fyrirtækjum, enda
þótt tjónatíðni væri næsta lítil en ið-
gjöld hlutfallslega fremur há.
„Þetta er einfalt mál. Stofnun eða
fyrirtæki sem veltir hundruðum eða
jafnvel milljörðum króna á ári
tryggir ekki hvern einasta smáhlut.
Slíkt gengur bara ekki upp,“ bendir
Gestur á og segir að vissulega ætli
yfirmenn í flestum tilfellum aðeins
að gera vel og rækja sínar skyldur.
Þá skorti hins vegar heildarsýn yfir
allar tryggingar borgarinnar og af
þessu stafi ósamræmið.
Undir þetta tekur Berglind Söe-
bech, sviðsstjóri tryggingamála hjá
Reykjavíkurborg. Hún segir að sér
hafi komið mest á óvart hversu mjög
tryggingum stórra stofnana og fyr-
irtækja hafi svipað til trygginga ein-
staklinga á híbýlum sínum og
lausafé.
„Iðgjöld af vátryggingum lausa-
fjár voru gríðarstór hluti heildarið-
gjalda borgarinnar, enda þótt tjón í
þessum málaflokki væru ekki óeðli-
lega há. Þetta fyrirkomulag var því
mjög óhagstætt,“ s
Niðurstaðan var
leggja út í alútboð
vátryggingum bor
Slíkt varð lögum sa
að gera á hinu
efnahagssvæði, en
ekkert erlent tr
félag bauð í trygg
og samið var við
mennar um þessa þ
Sveinn Segatta,
stjóri fyrirtækjaþjónustu
Almennum, segir að rey
samstarfinu við Reykjavík
góð. Hann segir að Sjóvá-A
hafi sótt í sig veðrið í try
sveitarfélaga eftir að fre
bundnum brunatryggingu
á 1995 og liður í því hafi ve
samningar fyrst við Akurey
ar Reykjavík. Í báðum tilf
um útboð að ræða og seg
að ein helsta forsenda þe
takist sé sameiginlegt
samningsaðila um fækku
jafnt smárra sem stórra
þannig sé síðar unnt að
gjöldin.
Telja samstarfið
fara vel af stað
„Reynsla okkar af vátry
hjá jafnstóru sveitarfé
Reykjavík nýtist vel í al
starfsemi. Samstarfið við b
fyrirtæki hennar og stofna
enda verið með ágætum
eina og hálfa ári frá því s
tókust,“ segir hann.
Að sögn Sveins var forse
að Sjóvá-Almennar vo
lægsta tilboðið í allan tr
pakkann sú að um langtím
var að ræða. „Á fimm ár
frávik nokkurn veginn að j
En helsti ávinningur sam
felst ekki aðeins í lægri
kostnaði og hagstæðari ið
Margs konar önnur þjónus
þar til, til dæmis fræðslum
ingarstarf og almennar for
Berglind Söebech segir
reynsla að komast á nýtt fy
lag, en óhætt sé að segja a
vel af stað. Fólk innan bo
isins sé almennt jákvætt,
séu einhverjir sem óttist br
Hún segir þó að á fyrst
um samningstímabilsins h
svo vel að lítið hafi verið
tjón. Enn hafi ekki verið g
leg samantekt á fyrsta heil
nýja fyrirkomulags, en ekk
neinn vafi á að um mikla
ingu sé að ræða.
Ein helsta breytingin
komulagi meðhöndlunar bó
felst í því að tjónþolar sæk
til tryggingafélagsins, enda
bæti ekki viðkomandi tjón
innar. Ekki var einhugur
fyrirkomulag, en þau rök þ
þyngra að með þessu vær
veg fyrir óþægilegt álag in
arkerfisins og ójafnræð
greiðslu. Ástæða sé til þes
fremur þá fagþekkingu s
staðar hjá tryggingafélagi
uð eyðublöð og þess háttar
til að gæta jafnræðis borga
úrlausn sinna mála.
Heildarkostnaður vegna vátrygginga Reykjavíkurb
Greiðslur iðgjald
lækka um 411
milljónir króna
Hagræðing vegna nýrrar stefnu í tryggingamálum hefur lei
þess að gert er ráð fyrir að Reykjavíkurborg greiði mun min
iðgjöld vegna trygginga á árunum 1999–2003 en næstu fimm
þar á undan. Í grein Björns Inga Hrafnssonar er varpað ljó
ástæður þessa og því velt upp hvort önnur sveitarfélög eða
inberar stofnanir geti einnig skorið niður í þessum útgjalda
Berglind
Söebech
Sveinn
Segatta
Gestur
PéturssonMENGUN HAFSINS
ÁHRIF DÓMSINS
Morgunblaðið hefur hvatt tiltekjutengingar í almanna-tryggingakerfinu með þeim
rökum, að ástæðulaust sé að greiða fé
úr almannasjóðum til þeirra, sem
ekki þurfi á því að halda. Meiri
ástæða væri til að nota þá fjármuni,
sem þannig sparast, til þess að hækka
bætur til hinna, sem minnst hafa.
Þessi stefna er í mikilli hættu í
kjölfar dóms Hæstaréttar í máli Ör-
yrkjabandalagsins eins og bent var á
í Reykjavíkurbréfi Morgunblaðsins á
Þorláksmessu.
Á blaðamannafundi, sem ríkis-
stjórnin efndi til í fyrradag, skýrði
Davíð Oddsson, forsætisráðherra,
áhrif dómsins með þessum orðum:
„...þessi dómur snýr bara að þeim ör-
yrkjum, sem búa við hæstar heimilis-
tekjur. Það eru bara þeir öryrkjar,
þar sem heimilistekjur eru á bilinu
200–300 þúsund kr. á mánuði, sem
hafa hagsbót af þessum dómi, aðrir
ekki. Það var hvorki stefnt né kveð-
inn upp dómur í þeim tilgangi að
hækka þá, sem minna höfðu, heldur
eru það eingöngu þeir öryrkjar, sem
hafa hæstar heimilistekjur, sem fá
bætur skv. þessum dómi.“
Þetta er rétt hjá Davíð Oddssyni.
Kannski verða þessi áhrif dómsins til
þess að menn hugsi sig um tvisvar áð-
ur en tekjutenging í almannatrygg-
ingakerfinu verður endanlega afnum-
in.
Niðurstaða fyrstu umhverfis-skýrslunnar um ástand Norð-
austur-Atlantshafsins hlýtur að telj-
ast góðs viti fyrir Íslendinga. Í
skýrslunni er NA-Atlantshafi skipt í
fimm hluta og kemur fram að ástand
hafsvæðisins, sem Ísland er á, er al-
mennt gott og mengun lítil samanbor-
ið við hin svæðin fjögur. Í skýrslunni,
sem unnin er á grundvelli OSPAR-
samningsins, sem varð til 1992 á
grundvelli tveggja samninga sem
undirritaðir voru í Ósló og París á átt-
unda áratugnum, segir að engu að
síður sé ástæða til að hafa áhyggjur af
ástandinu á hafsvæðinu umhverfis Ís-
land vegna nokkurra atriða. Kemur
fram að mestu sjáanlegu áhrifin á
umhverfi svæðisins séu vegna fisk-
veiða, en umhverfisráðuneytið bendir
þó á að áhrifin séu fjarri því að vera
jafnmikil og á flestum öðrum svæðum
á NA-Atlantshafi.
Upplýsingar frá Alþjóðahafrann-
sóknastofnuninni sýna að nokkrir
fiskistofnar á hafsvæðinu umhverfis
Ísland, sem nær suður fyrir landið,
allt vestur til Grænlands, norður á
Norðurpólinn og austur fyrir Kóla-
skaga, séu nýttir umfram viðmiðun-
armörk og upplýsingar vanti um
marga stofna.
Meðal markmiða, sem aðildarríki
OSPAR-samningsins settu árið 1998,
er að losun geislavirkra efna verði
ekki yfir settum viðmiðunarmörkum
árið 2020. Geislamengun er ekki talin
vandamál á hafsvæðinu umhverfis Ís-
land um þessar mundir, en á blaða-
mannafundi, sem haldinn var til að
kynna skýrsluna á mánudag, kom
fram í máli Sivjar Friðleifsdóttur um-
hverfisráðherra að illa gæti farið í
þeim efnum ef til dæmis geislavirkur
úrgangur bærist frá Kólaskaga. Þar
er á ferð hætta, sem ekki nægir að
ræða, heldur krefst aðgerða. Hingað
til hafa Norðmenn verið hvað ötulast-
ir að benda á þá hættu, sem stafar af
kjarnorkukafbátum og öðrum kjarn-
orkuknúnum skipakosti, sem nú
grotnar niður í grennd við Múr-
mansk. Rússar hafa ekki efni á að
bregðast við og Bandaríkjamenn hafa
haft tilhneigingu til að leiða vandann
hjá sér.
Íslendingar eiga stóran þátt í gerð
umhverfisskýrslunnar og ritstýrði
Helgi Jensson, sérfræðingur hjá
Hollustuvernd og nýráðinn forstöðu-
maður mengunarvarnasviðs hennar,
hluta hennar. Á blaðamannafundin-
um kom fram að síðastliðinn áratug
hefði 200 milljónum króna verið varið
til rannsókna á mengun í sjó. Sagði
Siv að framlög til mengunarrann-
sókna á hafinu yrðu væntanlega auk-
in á næstu árum og nefndi sérstak-
lega díoxín-mengun.
Íslenskir vísindamenn hafa ekki
aðeins átt þátt í að kanna ástand
Norðaustur-Atlantshafsins, heldur
hafa Íslendingar einnig verið í farar-
broddi í átaki til að vernda lífríki
kaldari svæða. Ávöxtur þeirrar vinnu
leit dagsins ljós í desember þegar
undirritaður var alþjóðlegur samn-
ingur um takmörkun á losun þrá-
virkra lífrænna efna í Jóhannesar-
borg. Davíð Egilson, nýráðinn
forstjóri Hollustuverndar ríkisins,
vann ásamt öðrum að undirbúningi
samningsins og lýsti gerð hans og
þætti Íslendinga í viðtali, sem birtist í
áramótablaði Morgunblaðsins. Af
ferli þrávirku efnanna í umhverfinu
má glöggt sjá að mengun þekkir ekki
landamæri. Sum þessara efna festast
við agnir og flytjast í einni lotu með
loftstraumum norður á bóginn, en
önnur gufa upp, berast til kaldari
svæða þar sem þau þéttast og falla til
jarðar og geta síðan gufað upp að
nýju á heitum degi og haldið áfram
ferðalaginu í nokkrum þrepum.
Davíð segir í viðtalinu að á Íslandi
hafi hlutfall þrávirkra lífrænna efna
mælst vel undir hættumörkum í líf-
ríkinu. Reyndar sé það ívið hærra en
á meginlandi Evrópu, en lægra en á
Grænlandi og meðal Inúíta í Kanada.
Þrávirku efnin tengist hins vegar
helsta hagsmunamáli Íslendinga í
nánustu framtíð, ímynd íslenskra
sjávarafurða á alþjóðavettvangi.
„Við megum ekki gleyma því að Ís-
lendingar eru matvælaframleiðendur
og mega ekki við því að ferskar ís-
lenskar sjávarafurðir verði í huga al-
mennings tengdar mengandi efnum,“
segir Davíð. „Kúariðufár eins og hef-
ur riðið yfir Evrópu gæti haft alvar-
legar afleiðingar fyrir íslenskan sjáv-
arútveg. Þess vegna skiptir svo miklu
máli að bregðast við áður en í óefni er
komið.“
Frumkvæði Íslendinga að gerð al-
þjóðlegs samnings um losun þrá-
virkra efna og drjúgur hlutur í gerð
skýrslunnar um ástand NA-Atlants-
hafsins sýna að hér gera menn sér
grein fyrir mikilvægi þess að taka á
þessum málum og er brýnt að ekki
verði slakað á í þeim efnum.