Vísir - 16.12.1978, Blaðsíða 8

8
Laugardagur 16. desember 1978 VISIR
THORVAlDSíN VIÐ
KÓNGSINS NÝJATORG
- Helgarblaðið
birtir brot
úr bók sem
Setberg gefur
út fyrir jólin
Thorvaldsen við Kóngs-
ins nýjatorg, endurminn-
ingar um daglegt Uf Al-
berts Thorvaldsens eftir
einkaþjón hans Carl
Frederik Wilckens, heitir
bók sem bókaútgáfan Set-
berg gefur út fyrir jólin.
Björn Th. Björnsson
annast útgáfuna, þýðing-
una og myndaval.
A bókarkápu segir m.a.
að bak við hina glæstu
framhlið hins fræga lista-
manns Thorvaldsens var
„hann enn Berti Gott-
skálksson úr Grænugötu,
skapstór eins og forfeður
hans, kvenhollur, kenjótt-
ur, nýtinn á smáhluti og
kunni alls ekki að gera
greinarmun á fólki eftir
stéttum. Meðan hann sat á
spjalii við islenskan
erfiðismann, lét hann visa
tignargestum frá, og
smurði með bleki í rif-
urnará skóm sínum, þegar
hann var kvaddur i kon-
ungsveislur. En kæmi til
hans fátæklingur í nauð
sinni eða ungt listamanns-
efni, var fé hans ómælt til
reiðu".
Um þessa hlið Thorvald-
sens er bók einkaþjónsins
sem skrifuð var 1874.
Helgarblaðið birtir hér
með leyfi útgefanda og
þýðanda tvö brot úr bók-
inni ásamt nokkrum
myndum.
Nokkru eftir aB þetta geröist
spuröi Thorvaldsen mig hvort
ég heföi ti'ma til aö ganga meö
sér smáspöl um göturnar. „Mig
gæti langaö til”, sagði hann,
„aö sjá hilsin þar sem foreldrar
minir hafa biiiö.” Ég svaraöi:
„Hafi konferensráöið löngun til
einhvers, þá er minn timi hon-
um ævinlega frjáls.”. Þegar viö
komum yfir aö Hestinum á
Kóngsins nýjatorgi, þar sem
litiö varðhýsi stóö fyrir framan
Höfuövaktina og vopnaöur
vöröur hjá sagöi Thorvaldsen:
„Hér hef ég einu sinni verið tek-
inn fastur. Þaö var eitthvert
sinn aö viö strákarnir lékum
okkur aö þvi aö hlaupa einn á
eftir öörum inn i varöhýsiö og
siöan út aftur, þar sem hinir
tókuviöhonum ogsneru Ihring.
Þá hittist einmitt svo óheppi-
lega á, aö þegar aö mér kom aö
hlaupa inn, sá varömaöurinn til
min og gat náö aö króa mig af
þar inni. Út af þessu varö heil-
mikið uppistand. Varödeild var
send frá Höfuövaktinni til þess
aö athuga hvaö væri á seyöi, og
siöan fór hún meö mig sem
fanga upp i aöalbygginguna.
Þar var tekin af mér skýrsla og
sent eftir foreldrum minum,
sem bjuggu þá i Litlu Grænu-
götu rétt hjá. Móöir mín kom
grátandi inn i Vaktina til þess aö
heyra hvað Bertel hennar heföi
brotiö af sér, og þegar henni
haföi verið skýrt frá þvi, var
hún áminnt um af hafa betri
hemil á mér framvegis: siöan
mátti hún fara meö mig heim.
Áminningin var aldeilis óþörf,
Konferensráöiö i fullum skrúöa,
málaö eftir konunglegri pöntun!
Máiverkiö geröi Christian Jensen
áriö 1839, og var þvi frá upphafi
ætiaöur staöur í hinu opinbera
mannamyndasafni i Friörikssioti
I Hiiieröd, þar sem þaö er enn.
Thorvaldsen er hér klæddur viö-
hafnarbúningi Franska listahá-
skólans i Róm, sem enn er tii
varöveittur á Thorvaldsenssafni.
Hann ber biáa stórkrossboröann
og koröa viö hliö, en aö auk fjór-
tán dönsk og erlend heiöurs-
merki. Svo sem allstaöar kemur
fram, var Thorvaldsen frábitinn
hverskonar heiöurstiidri, en sem
sá safnari er hann var, haföi hann
gaman af medalium sem hverju
ööru dýrmætu fágæti, og sýndi
þær gjarnan gestum, ásamt forn-
um gullmyntum og ööru skjald-
gæti i eigu sinni.
þvl upp frá þeim degi var ég
skjálfandi skithræddur aö koma
nokkursstaöar nálægt Vaktinni
framar.”
A meöan Thorvaldsen sagöi
mér þetta höfðum viö náö upp i
Grænugötu, og þegar hann benti
mér á húsiö, sagöi hann: „Hér,
á þriöju hæð i bakhúsinu, er ég
fæddur. Mig gæti langaö til aö
sjá hvernig nú er umhorfs þar
niöri i portinu.”
Viö gengum niöur i bakgarö-
inn, en stiginn niöur var svo
þröngur aö við ætluöum varla
aö komast. Þegar niöur aö bak-
húsinu kom var þar enn
þrengra, svo aö viö sáum aö
Thorvaldsen yröi ógerningur að
komast upp i Ibúöina þar sem
foreldrar hans bjuggu forðum
tiö. Viö snerum þvi viö og fórum
ut.
Úti á götunni sagöi hann viö
mig: „Jæja, Wilckens. Fyrst viö
erum nú hvort sem er i pila-
grimsferB um bernskustöövar
minar, látum okkur þá lika
„Dagstofa Thorvaldsens” isafnihans. Barónsfrú Stampe geröi ekki endaleppt I umhyggju sinni, heldur
efndi til söfnunar meöal nokkurra heldrikvenna um aö kaupa húsgögn í dagstofu Thorvaldsens. Eld-
snemma morguns þann 8. marz 1840 —á rómverska afmælisdaginn — komu þær húsgögnunum fyrir 11-
búö hans á Charlottenborg, honum til mikillar undrunar og ánægju þegar hann kom ofan og leit bau
augum.Til hægristendur útskorna klukkan sem Wilckens segir frá, en á veggjum hanga nokkrar manna-
myndir, m.a. af barónsfrú Stampe, Bindesböll, yfir bekknum, Friörik konungi 6. og lengst t.h. af ævi-
söguritara hans og mesta fræöimanni um verk hans, Just Mathias Thiele.
Thorvaldsen var ævinlega
mjög gjafmildur, ef honum
fannstsllk góögerðasemi réttlát
og gagnleg, og gjafmildi hans
fylgdu alltaf bliö og elskuleg
orö. En um hvaö eina sem aö
sjálfun honum sneri var hann
sparsemin og nýtnin sjálf, og
einkum I þvi sem viökom klæön-
aöi hans, svo sem eftirfarandi
dæmi sýna.
Þegar hann haföi heyrt það
suöur á Nysö aö hægt væri aö
venda fötum, sagöi hann viö
mig, eftir aö hann kom heim
aftur aö ég ætti aö láta venda
gömlu frökkunum sinum.
„Konferensráöiö getur alls
ekki veriö þekkt fyrir slfkt”,
sagöiég. „Þaögera engir nemá
þeir sem ekki hafa ráö á nýjum
fllkum”.
„Af hverju skyldi ég fara aö
fleygja fötunum minum? Þau
eru stráheíl og hvergi á þeim
gat”, svaraöi Thorvaldsen.
Og hvernig sem ég maldaöi i
móinn, þá varö honum ekki um
þokaö. Ég varö aö sækjaklæö-
skerann, sem ég bað um aö taka
minn málstaö og reyna aö ráða
Thorvaldsen til þess aö láta
heldur sauma sér ný föt. Þegar
skraddárinn kom inn til
Thorvaldsens og frakkarnir
voru lagöir fram, reyndi hann
aö sýna Thorvaldsen fram á, aö
efniöværimiklu grófara á röng-
unni, og enda þótt þaö yröi ló-
skoriö, næöist aldrei á þaö
fallegur blær.
En allt kom fyrir ekki. Þegar
Thorvaldsen haföi tekiö eitt-
hvaö I sig, varö honum ekki um
haggað, og hann svaraöi:
„Ég hlusta ekki á neitt múö-
ur. Takiö frakkana og vendiö
þeim”.
„Ef herra konferensráðinu er
þetta svo mikiö i mun, þá skal
ég gera þaö”, svaraöi skreöar-
inn, „en hræddur er ég um aö
yður muni ekki lika þaö".
Eftir nokkurn tima kom
skreöarinn meö frakkana.
Thorvaldsen mátaði þá og var
mjög ánægöur. Þar næst baö
hann skreöarann um aö koma
meö reikninginn til sin, sem
hann og geröi nokkrum dögum
siöar. Þegar Thorvaldsen tók
viö reikningnum, virtist skreö-
aranum hann veröa æöi þykkju-
þungur, og þvi sagöi hann: „Ég
sagöi yöur, herra konferensráö,
aö þaö yröi æöi dýrt aö venda
þessum tveim frökkum, og aö
þaömyndikosta nærri jafn mik-
iö og aö fá saumaöa nýja”.
Viö þessi orö æsti
Thorvaldsen sig upp og sagði:
„Ég hlýt aöhafa veriö brjálaður
aö ætla aö gefa jafn mikiö fyrir
aö venda tveim gömlum frökk-
um og fýrir tvo nýja. Þetta eru
ekkert annað en bölvaöir prett-
ir!”
Og nú var komiö aö klæösker-
anum aö reiöast. „Þvilikt og
annaö eins getur konferensráöiö
ekki sagt! Enda þótt ég sé bara
skraddari, þá situr hjartaö i
mér á sama staö og i yður”-.
Thorvaldsen flýtti sér aö taka
upp peningana ogtelja,þá fram,
en klæöskerinn sagöi: „Nei,
takk. Ég tek ekki viö neinum
peningum fyrir þaö sem þér
kalliö pretti. „Og meö þaö rauk
hann út úr dyrunum.
Ég hraöaöi mér á eftir honum
til þess aö reyna aö sættast við
hann og fá hann til aö taka viö
peningunum, en ásökunin um
prettina haföi hrednt ært hann,
svo hann hljóp áfram og tók
engum sönsum viö fortölur mln-
ar. Þegar ég kom aftur inn til
Thorvaldsens, haföi gremja
hans enn ekki jafnaö sig, svo ég
bað hann um að mega útskýra
máliö fyrir honum. Ég benti
honum á, aö fyrst þyrfti aö
spretta frökkunum upp og ló-
skera efniö. „Þaö er meira verk
heldur en þegar um nýtt efni er
aö ræöa, og auk þess hefur
konf erensráðiö sennilega
gleymt þvi, hvaö nýtt efni i tvo
frakka kostar”.
Þegar Thorvaldsen haföi
hugsaö sig dálitiö um, sagöi
hann:
„En hvernig I ósköpunum gat
skraddarinn oröiö svona reiður,
aö hann hlypi burt?”
„Jú, sjáiö þér til, herra kon-
ferensráö, þér kölluöuö hann
svikahrapp”, svaraði ég.
„Já, Wilckens, nú loksins skil
ég þetta allt, ég hef gert mann-
inumrangttil. Þér veröiö þegar
aö fylgja mér til hans, eöa býr
hann ekki hér nálægt?”
„Rétt handan viö torgiö, I
Litlu Grænugötu”.
„Hjálpiö mér þá aö klæöa
mig, svo ég geti bætt fyrir yfir-
sjón mína”. Þegar viö gengum
út um hliöiö á Charlottenborg
hittist einmitt þannig á, aö
skraddarinn kom á móti okkur,
en þóttist ekki sjá okk.ur. Þegar
ég benti Thorvaldsen á hann,
hrópaöi hann: „Möller,
Möller!”, og þegar hann kom til
okkar, greip Thorvaldsen hönd
hans og sagði:
„Ég veröaðbiöja yður marg-
faldlega aö fyrirgefa mér aö ég
hefsærtyður. Eftiraö þérvoruö
farnir, útskýröi Wilckens allt
máliö fyrir mér, og nú veröiö
þér strax aö koma meö mér
heim”.
Thorvaldsen borgaöi klæö-
skeranum peninga sina og pant-
aöi auk þess nokkra nýja klæön-
aöi, svo aö þeir skildust hinir
beztu vinir. Um leið og ég
hleypti honum út, sá ég að hann
var meö tár i augum. Þegar ég
kom aftur inn til Thorvaldsens,
sagöi hann: „Þetta hlýtur aö
vera ærlegur maöur, þar sem
honum gátu runniö orö min svo
tilrifja, ogégerþvi mjög feginn
aö viö höfum sætzt”.
Hattur sá sem Thorvaldsen
hafðihaft meösérfrá Italiu var
oröinn mjög fyrirgengiiegur, og
ég tók oft eftir þvi hvernig döm-
urnarbrostuaö honum, ogeinn-
ig heyröi ég marga sproksetja
gamla, rauöa hattinn á bak.
Dag nokkurn þegar við gengum
i fögru veöri ofan Strikiö og ég
haföi séö marga kima og yppa
öxlum yfir honum, spurði ég,
þegar heim var komið, hvort ég
mætti ekki panta handa honum
nýjan hatt.
„Og af hvaöa veraldarinnar
ástæðu ætti þaö nú aö vera,
Wilckens?”, spuröi
Thorvaldsen I vinnustofu sinni á Charlottenborg. Vinnustofan var á
lágálmunni með hvolfþakinu, sem aöskiidi þá hallargaröinn frá
Fjölurtagaröinum, þar sem sýningarbyggingin var sföar reist. A
mynd þessari, sem Ferdinand Richardt málaöi áriö 1840, situr
Thorvaldsen i venjulegum vinnukiæönaöi sinum fyrir framan tvær
Hebustyttur, en á mótunarstalli viö vegginn til vinstri er frumkastiö
aö.sjálfsmynd hans. Á bak viö Hebustytturnar má sjá tröppur sem
liggja upp aö hálfopnum dyrum, en um þær var gengiö upp I Ibúö
hans.