Vísir - 24.01.1979, Blaðsíða 16

LÍF OG LIST
Miövikudagur 24. janúar 1979.
VÍSIR
LÍF OG LIST LÍF OG LIST LÍF OG LIST LÍF OG LIST
Sinf ónfuhl júms veit
islands.
Tónleikar I Háskóiabiói,
fimmtudaginn 25. jan.
Stjórnandi: Páll P. Páls-
son
Einsöngvari: Sigrföur E.
Magnúsdóttir
Ef nisskrá:
Johann Christian Bach:
Sinfónfa i E-dúr
Orff /Monteverdi:
Harmljóð Ariönnu
Gustav Mahler: Fimm
Ruckert ljóö
Olaf Anton Thommessen:
Opp-Ned
Dagskrá þessara
tónleika er óneitanlega
fjölbreytileg, þvi þar
veröa flutt verk eftir f jög-
ur tónskáld frá fjórum
mismunandi tfmabilum.
Eitt verkanna flokkast
undir þaö sem venjulega
er kallaö niítimatónlist,
þegar nýir straumar voru
aö ryöja sér til rúms.
Stundum er sagt aö
stef nu b rey tinga r i
tónlistarsögu eigi sér staö
meö vissu millibili, má
eiginlega segja sem svo,
aö dagskrá þessara
tónleika styöji þá kenn-
ingu nokkuö.
Monteverdi starfaöi,
sem fyrrsegir, um og upp
úr aldamótunum 1600, eöa
þegar barokk-tónlist var
aö taka viö og þróast frá
endurreisnartimabilinu
(renaissance).
Monteverdi lagöi margt
nýtt til málanna og var sá
sem lagöi homsteininn aö
óerpumenningu þeirri,
sem blómgaöist á Itallu
næstu altíir. Þvf miöur
hafa aöeins þrjár óperur
hans varöveist i heild, og
úr einniþeirra „Arianna”
er aöeins harmljóöiö til.
J.C. Bach var hins
Sigriður Ella, sinfóniuhljómsveitin og Páll á æfingu i
Háskólabíói i gær. Visism: JA
Eftir einn hljóm frá slag-
hljóðfærum hefst verkiö
einfaldlega á tónaröö f
fiölum, sem fer fyrst
niður, siðan upp aftur.
Jafiiframt heyrist einn
langur hár tónn, einnig í
fiölum. Hlustandinn getur
siöan skemmt sér viö aö
fylgjast meö, hvernig
unnið er úr þessum hug-
myndum. Stundum er
tónaröðin löng og hæg,
stundum hröð, stundum í
bakgrunni, þegar aörir
hlutir eru meira áber-
andi. Lengi framan af er
þessi hugmynd mest
áberandi i strengjum, er
færist siöan til tréblás-
ara, þá i hröðum, stuttum
hlaupum. Til aö gera
langt mál stutt, þá eru
þessar hugmyndir ásamt
fleirum unnar i hápunkt,
og undir lokin er
upp/niður tónarööin oröin
þannig, að strengjahljóö-
##
NÚTÍMATÓNLIST" FRÁ ÝMSUM TÍMUM
er það eftir Norömanninn
Olaf Anton Thommessen,
sem fæddur er 1946. Sá
elsti i hópnum er hins
vegar Italinn Claudio
Monteverdi, sem fæddist
áriö 1567 ogléteinna mest
að sér kveöa upp úr
aldamótunum 1600 og á
fyrri hluta 17. aldar.
Ef viö lltum fyrst á þrjú
eldri tónskáldin, þá eiga
þau það sameiginlegt aö
vera aö einhverju leyti
boðberar nýrrar stefnu á
sinum tíma. öll störfuöu
þau á tfmum breytinga,
Tónlist
Karólfna
Eirlks-
dóttir
skrifar
vegar uppá sitt besta um
150 árum siöar, eöa um
miöja 18. öld, þ.e.a.s. i
byrjun klassíska tima-
bilsins. Framlag hans til
þróunar sinfóniunnar,
eins og viö þekkjum hana
i meðförum t.d. Mozarts
og Beethovens, mjög
mikilvægt. Sem sagt
annar brautryöjandi.
Gustav Mahler var einn
af „siörómantfkerum”
19. aldar (dó 1911). Hann
var óhræddur viö aö
reyna nýungar, notaöi
t.d. hljóðfæri, sem áöur
höföu ekki veriö notuö i
sinfóniuhljómsveitum,
svo sem gítara og
mandólin. Hljómar þeir,
sem hann notaöi voru
mjög „krómatiskir”
— á Sinfóníuhljómleikunum á morgun
(fleiri tónar notaöir en
tiökast i heföbundinni
hljómfræði) ) og höföu
mikil áhrif og voru meðal
annars kveikjan að þróun
þeirri, sem orðiö hefur á
20. öld, þegar fariö var aö
skrifa tónlist, sem var al-
gjörlega laus úr viðjum
heföbundinnar hljóm-
fræði.
Þá er komiö aö sföasta
„nútimatónskáldinu” í
hópnum, Olav Anton
Thommessen. í verkinu
Upp — Niöur er hljóm-
sveitinni skipt í þrjá hópa
(má til samanburðar
benda á, aö i verki J.C.
Bachs er hljómsveitinni
skipt I tvo hópa), meö
þessu móti nær tónskáldiö
nokkurs konar stereo
áhrifum, t.d. er samspil
slagverkshópanna
tveggja mjög skemmti-
legt. 1 þessu tilviki hefur
tónskáldiö valiö nafn,
sem lýsir vel einni
aöalhugmynd verksins.
færin renna sér upp og
niður eftir strengjunum
(glissando), þangaö til
þau staönæmast i einum
löngum hljómi, sem dofn-
ar og vex á vixl til loka
verksins. Er þá langa
nótan, sem var f bak-
grunninum i byrjun
verksins búin að bæta
utan á sig smám saman,
þangaö til hún er oröin aö
þessum volduga hljómi,
sem verkiö endar á.
—KE
„StyÓLAKERFIÐ HEFUR EKKI SINNT
TONMENNT SEM SKYLDI"
— segir Karólíno Eiríksdóttir sem í dag byrjar að skrifa um tónlist fyrir Vísi
Lifi og list bætist nýr liös-
maður i dag eins og sést
hér á siðunni, þar sem er
pistill Karólfnu Eirlksdótt-
ur um tónieika Sinfóniu-
hljómsveitarinnar á morg-
un. Karóifna mun á næst-
unni skrifa reglulega um
sigilda tónlist og nútima-
tónlist og tónlistarlff al-
mennt fyrir Visi.
Karolina hefúr nýlokiö
fjögurra ára námi viö
Michiganháskóla þar sem
hún tók meistaragráður i
tónlistarsögu og tónvisind-
um (músikólógfu) annars
vegar og hins vegar i
tónsmiöum.
„Ég hef haft áhuga á
tónlist frá þvi ég var litil”,
sagöi Karólina f stuttu
spjalli viö VIsi, „og læröi á
pianóf Tónlistarskólanum i
Reykjavik frá þvf ég var
tiu ára. Þegarég útskrifaö-
ist þaöan var þetta nám i
Bandarikjunum eölilegt
framhald”.
Var þetta góöur skóli?
„Já, mjög góöur. Þeir
hafa þá stefnu I tónsmföa-
náminu aö leyfa hverjum
einstaklingi aö njóta sín.
Nemendur koma til kenn-
ara einu sinni f viku, en
þeim er ekki sett fyrir held-
ur er reynt aö laöa fram
hjá hverjum einstaklingi
þaö sem i honum býr.”
Og hvaö tekur svo viö hjá
manneskju sem kemur
heim til Islands meö svona
nám I farangrinum?
„Þaö er auövitaö
kennsla. Ég kenni núna I
þremur skólum, —
Tónlistarskólanum i
Reykjavik, Tónlistarskóla
Kópavogs og Fjölbrauta-
skólanum I Breiöholti. Er
þar meö ólika hópa sem eg
kenni teoretiskar greinar
tónlistar. Og svo ætla ég aö
reyna aö hafa einhvern
tima til aö semja sjálf
tónlist.”
Hvernig tónlist sem-
uröu?
„Þessa illa liönu
nútimatónlist. Hún er þaö
form sem mér þykir eðli-
legast til tjáningar.
Tónskáld gerir þaö sama
og maöur sem skrifar sögu
og leikrit: Hann velur sér
þaö form sem honum hent-
ar til aö tjá þaö sem inni
fyrir býr, hugsun eða
tilfinningu”.
Er ekki erfitt aö koma
þessari tjáningu áleiöis til
fólks meö nútimatónlist?
„Jú, þaöermjög erfitt og
þaö stafar fyrst og fremst
af þvi aö skólakerfiö hefur
ekki sinnt tónmennteins og
skyldi.”
Hafa tónverk þin veriö
flutt opinberlega?
„Já, f Noregi og
Bandaríkjunum, og nú
stendur einnig til flutning-
ur I Sviþjóö og sennilega
fleiri Noröurlöndum, auk
Bandarikjanna. Hins vegar
hefur aldrei veriö flutt eftir
mig verk á Islandi nema 1
útvarp”.
Hvernig listþér svo á aö
starfa hér aö tónlistarmál-
um?
„Bara vel. Hér er mjög
mikiö aö gerast 1 tónlistar-
lifi. Hins vegar vantar
margt. Til dæmis skortir
tónlistarskóla, húsnæöi,
vinnuaöstöðu, bóka- og
plötusöfn, hlustunarað-
stööu, æfingaherbergi, og
svo framvegis. En það hef-
ur margt gott verið gert og
hér er mikiö af hæfu fólki
sem vinnur ágætt starf viö
erfiö skilyröi. En mér list
sem sagt vel á þetta. Þaö er
i mörg hom aö lita og nóg
aö gera”. —AÞ.
Einar Laxness, forseti Sögufélags, Björn Þorsteinsson
prófessor, hvatamaður að verkinu og ólafur Halldórs-
son sem sá um útgáfuna. Vlsismynd: JA.
Ný bók um Grœnland í miðaldaritum:
VAR ÁRATUG í
UNDIRBÚNINGI
Grænland I miðaldaritum
heitir bók sem Sögu-
félagið hefur nýlega sent
frá sér. Ólafur Halldórs-
son handritafræðingur sá
um útgáfuna. Undirbún-
ingur að útgtffu ritsins
hófst fyrirum það bii ára-
tug. Helsti hvatamaöur
þess að Ólafur Halldórs-
son tók aö vinna aö verk-
inu var dr. Björn Þor-
steinsson prófessor, sem
þá var forseti Sögufélags.
„I stuttu máli má
segja, aö þaö sem ritiö
hafi aö geyma sé
Grænlandsannáll (annál-
ar), sem eignaöur hefur
veriö Birni á Skarösá, og
er hér i fyrsta sinn gefinn
út I heild eftir öllum
varöveittum handritum.
Auk þess eru I ritinu kafl-
ar úr íslendingabók,
Landnámu, Flateyjar-
bók, Hákonar sögu,
annálum og fornbréfum,
einnig Grænlendinga
saga, Grænlendinga þátt-
ur og Grænlandskafli úr
Konungsskuggsjá, — allt
boriö saman viö handrit,
en prentaö meö nútima-
stafsetningu. Ritinu fylg-
ir ýtarleg og vönduö
visindaleg greinargerö
útgefanda um gerö og
uppruna allra helstu
heimilda aö sögu
Grænlendinga hinna
fornu. Þessu mikla efni
hafa ekki veriö gerö skil
meö slikum hætti áöur,
þar sem miöað er viö
fyllstu nútimakröfur I
handritaútgáfu” segir
m.a. í frétt um bókina.
Grænland i miöaldarit-
um er stór bók, 453 bls. aö
stærö, prýdd fjölmörgum
myndum og kortum,
prentuð i Isafoldarprent-
smiöju.
Sögufélag og höfundur
hafa hlotiö styrk til út-
gáfu bókarinnar úr
Vísindasjóöi, Gjöf Jóns
Sigurössonar og Þjóö-
hátiðarsjóöi.
LÍF OG LIST LlF OG LIST
LÍF OG LIST LÍF OG LIST