Morgunblaðið - 10.03.2001, Blaðsíða 43
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 10. MARS 2001 43
ðun um hvenær eða hvort sett verði á
núna. Lítil ástæða sé til að setja á veiði-
meðan á verkfalli stendur en tímasetning
efur verið í umræðunni er 1.–15. apríl nk.
nar Sigurmundsson segir að verði verk-
mjög langt geti það valdið því að einhver
æki hætti starfsemi. „Það er reynsla fyrir
ð í langvinnu verkfalli hætta einfaldlega
fyrirtæki starfsemi. Það skiptir því gíf-
u máli fyrir fiskvinnsluna og sjávarútveg-
heild að menn geri kjarasamninga nú og
ki sátt í kjölfarið,“ segir Arnar.
nn segir að óhætt sé að reikna með því að
00 útlendingar séu í fiskvinnslu hér á
og meirihluti þeirra er frá löndum utan
ska efnahagssvæðisins. Þeir eiga ekki
atvinnuleysisbótum nema þeir hafi unnið
ndis í þrjú ár eða lengur. Útlendingar frá
m innan evrópska efnahagssvæðisins
ins vegar sama rétt og Íslendingar til at-
leysisbóta. Arnar telur líklegt að stór
þessa fólks hverfi af landi brott verði
allið langvinnt.
nnar Örn Kristjánsson, forstjóri Sam-
íslenskra fiskframleiðenda, SÍF, segir
r lítist vægast sagt illa á stöðuna. Mark-
aðir séu í heild sinni afar góðir í dag og verk-
fallið hefði veruleg áhrif á þá stöðu. „Það er
góð eftirspurn á öllum mörkuðum, verðið er
hærra og verkfall setti þetta allt í uppnám.
Eftirspurn er mun meiri, sérstaklega í Bret-
landi og Þýskalandi, og staðan er góð á Spáni,
Ítalíu, Grikklandi og Frakklandi. Ameríka hef-
ur farið vel af stað og mun betur en í fyrra. Þar
er salan 20% meiri í janúar en á sama tíma í
fyrra og yfir 70% söluaukning er í Þýskalandi
tvo fyrstu mánuðina. Við tengjum þetta annars
vegar við dýrasjúkdóma sem hafa komið upp
og við breytingar á áherslum í starfseminni,“
segir Gunnar Örn.
Hann segir að Íslendingar hafi verið ráðandi
aðili á saltfiskmörkuðum í stórum fiski. Verið
sé að setja stöðu þeirra í verulegt uppnám ef til
verkfalls kemur.
„Við erum í stanslausri samkeppni við alla
aðra á matvörumarkaði og það er alveg ljóst að
viðskiptavinir snúa sér að annarri matvöru fái
þeir ekki sína vöru. Við erum líka að setja okk-
ar viðskiptasambönd í mikla hættu. Í mínum
huga er það stórkostlegt ábyrgðarleysi hjá út-
gerð og sjómönnum að beina sínum málum út í
verkfall einmitt á þessum tíma. Verkfall í ágúst
fram í miðjan október skiptir sáralitlu máli í
samanburði við þau áhrif sem það hefði í dag,“
segir Gunnar Örn.
Þokkaleg birgðastaða hjá SH
Gunnar Svavarsson, forstjóri Sölumiðstöðv-
ar hraðfrystihúsanna, segir að birgðastaða sé
mismunandi eftir mörkuðum. Hún sé þó
þokkaleg á stærstu mörkuðunum, eins og í
Bandaríkjunum, þar sem nauðsynlegt er að
hafa vöruna á boðstólum. Þar hafi menn
nokkrar vikur upp á að hlaupa. Hann óttast að
verkfallið komi niður á vertíðum, t.d. hrogna-
vertíð og hugsanlega geti það einnig haft áhrif
á úthafskarfavertíð sem yrði mjög slæmt.
Gunnar segir að gerðir séu samningar um
afhendingu fram í tímann og einnig sé verið að
selja stöðugt út af lager. Viðskiptavinirnir
gangi að því vísu að geta keypt út af lagernum
einu sinni í viku eða oftar. „Þegar búið er að
byggja upp þjónustu á markaði og menn búast
við að geta alltaf fengið vöruna, getur farið
mjög illa ef skyndilega er ekki hægt að útvega
hana. Viðskiptavinir geta slitið viðskiptunum
eða hreinlega hætt að kaupa fisk og snúið sér
að annarri matvöru. Það er versta langtíma-
áhættan ef verkfallið dregst svo lengi að mark-
aðurinn fær ekki það sem hann er reiðubúinn
að kaupa. Það getur tekið mörg ár að vinna
markaðinn aftur með ærnum tilkostnaði og
vinnu,“ segir Gunnar. Hann segir að einungis
það að verkfall skuli vera í vændum hafi nú
þegar sett óróleika á markaðinn.
Þórður Jónsson, forstjóri SR-mjöls, segir að
það ráðist mest af veðri og hve langt þarf að
sækja loðnuna hvort unnt verði að ná útgefn-
um kvóta. Spáð sé vondu veðri fyrir Vestfjörð-
um þannig að erfitt verður að sigla norður fyr-
ir land a.m.k. næstu tvo sólarhringa. „Það má
búast við því að verksmiðjurnar hér fyrir norð-
an stöðvist. Það yrði mikið áfall fyrir greinina
ef kemur til verkfalls og það verða eftir 100.000
tonn sem er 12% af því sem mátti veiða í heild-
ina,“ segir Þórður.
Hann segir að búast megi við að síldarvertíð
hefjist í lok apríl en verkfall gæti sett strik í
hana ef það reynist langvinnt.
Þórður segir að markaðir í Evrópu séu
„hálfdasaðir“ í kjölfar kúariðu og gin- og
klaufaveikifaraldurs. Mjölverð er svipað og
það hefur verið á fyrri hluta vertíðarinnar en
meiri óvissa sé um lýsisverð.
rði frá vinnu komi til sjómannaverkfalls
í blóma
rkfalls
yfir
ðum er íslenskum fyr-
ð fæst fyrir afurðir og
er 20% í janúar og 70%
ina. Á sama tíma vofir
vegna boðaðs verkfalls
Guðjón Guðmundsson
formann samtaka sjó-
vinnslu og útflutningi.
Morgunblaðið/Jón Svavarsson
g aurum áhrifin á út-
arleg ef menn verða
tapa fyrir vikið mörk-
Þórður.
knum og greiningu hjá
þau fimm fyrirtæki á
ra hagsmuna að gæta
þau eru Haraldur Böð-
darvinnslan, Samherji
ari áhrifa fari að gæta
rjað í apríl undanfarin
sérstaklega fyrir fyr-
on, Útgerðarfélag Ak-
veiðistjórnunarkerfið
a fyrirtæki t.d. flutt
igt frá sér aflamark.
u fiskiskipa sinna gætu
ta þegar verkfall leys-
rif á leiguverð kvóta.
tíðarbundin og verður
verkfall þýtt verulega
ig orðið þau að Íslend-
ri sem liggja í breyttu
n eftir sjávarafurðum
hefur verið að aukast í Evrópu í kjölfar neikvæðrar umræðu
um kjötvörur,“ segir Guðmundur.
Hann bendir á að almennt eiga sjávarútvegsfyrirtæki nú erf-
itt ár að baki en ýmis jákvæð teikn eru á lofti varðandi yf-
irstandandi rekstrarár. Olíuverð hefur lækkað, afurðaverð hef-
ur farið hækkandi, ástand fiskistofna er nokkuð gott og mikil
hagræðing hefur átt sér stað í greininni. Ekki má heldur
gleyma því að náist kjarasamningar án verkfalls geta þeir
mögulega leitt til aukinnar hagræðingar í greininni, t.d. að út-
gerðir geti farið í vinnusparandi fjárfestingar.
Hann segir að langt verkfall hafi að sjálfsögðu mjög neikvæð
áhrif á tekjur sjávarútvegsfyrirtækja með tilheyrandi áhrifum
á hagnað þeirra og verðmæti. Fyrirtækin séu flest mjög skuld-
sett og því geti þau einnig lent í lausafjárvandræðum. Þetta
hafi að sjálfsögðu áhrif á verðbréfamarkaðinn.
„Vísitala sjávarútvegsfyrirtækja hefur lækkað um 33% frá
því í janúar 2000, og hefur fallið mest allra atvinnugreina-
vísitalna á Verðbréfaþingi á því tímabili. Lítil viðskipti hafa hins
vegar verið með bréf sjávarútvegsfyrirtæka á síðustu mán-
uðum og bendir margt til þess að bréfin séu komin í hendur
fjárfesta sem hafa ekki í huga að selja að svo komnu. Þegar á
heildina er litið tel ég því ólíklegt að verkfall, allt að fjórum vik-
um, hafi afgerandi áhrif á verð hlutabréfa í sjávarútvegsfyr-
irtækjum. Hins vegar er líklegt að neikvæð áhrif verkfalls tefji
fyrir því að hreyfing komist á viðskipti með hlutabréf í sjáv-
arútvegsfyrirtækjum og að gengi bréfa þeirra hækki í takt við
bættar horfur í greininni,“ segir Guðmundur.
löngu verkfalli
HUGMYNDIR hafa veriðuppi innan forystubænda hvort samtökþeirra ættu að selja hót-
elin sem þau eiga; Hótel Sögu og
Hótel Ísland. Samkvæmt upplýsing-
um Morgunblaðsins er áhugi fyrir
því innan stjórnar Bændasamtaka
Íslands að kanna sölu en engar
ákvarðanir hafa verið teknar í þeim
efnum. Ýmsir kostir hafa verið skoð-
aðir, að því er fram kemur í skýrslu
framkvæmdastjóra Bændasamtak-
anna sem lögð var fyrir Búnaðarþing
á Hótel Sögu í vikunni. Samtökin
keyptu Hótel Ísland fyrir fáum árum
af Búnaðarbankanum en Hótel Sögu
í Bændahöllinni hafa bændur átt í
fjóra áratugi.
Fyrst var ályktað á Búnaðarþingi
um „bændahús“ í Reykjavík árið
1941, að því er fram kemur í bókinni
„Búnaðarsamtök á Íslandi 150 ára,
1837–1987“, en fyrstu hugmyndir um
slíkt hús komu fram á Búnaðarþingi
1939. Ályktunin frá 1941 er svohljóð-
andi:
„Búnaðarþingið ákveður, að svo
fljótt sem fært þykir vegna núver-
andi dýrtíðar, þá komi Búnaðarfélag
Íslands upp byggingu í Reykjavík
fyrir skrifstofur sínar, Búnaðarþing
og aðra nauðsynlega starfsemi. Fáist
nægur stuðningur annars staðar að,
skal í bygging þessari halda uppi
ódýru gistiheimilli fyrir sveitamenn
með 40–60 rúmum, aðstöðu til mat-
sölu og húsrúm til fundahalda.“
Sex árum síðar, eða árið 1947,
kaus Búnaðarþing fyrstu byggingar-
nefndina. Búnaðarfélagshúsið við
Lækjargötu, eins og það var kallað
fyrrum, sem nú hýsir m.a. Tjarnar-
skóla, hafði þá verið í notkun frá
árinu 1906 og var orðið of lítið undir
starfsemina. Árið 1948 veitti þáver-
andi borgarstjóri Reykjavíkur,
Gunnar Thoroddsen, lóðarleyfi við
Hagatorg fyrir Bændahöllina og
1953 gerðist Stéttarsamband bænda
aðili að byggingunni. Fram að þeim
tíma hafði frumkvæðið verið í hönd-
um Búnaðarfélagsins.
Framkvæmdir við byggingu
Bændahallarinnar hófust síðan í júlí
1956 þegar fyrsta skóflustungan var
tekin og fyrstu hæðir byggingarinn-
ar voru teknar í notkun árið 1962
undir hótelstarfsemina. Tveimur ár-
um síðar voru búnaðarsamtökin
komin með skrifstofuaðstöðu í hús-
inu. Eldri bygging Bændahallarinn-
ar er á sjö hæðum, auk Grillsins á 8.
hæð og kjallara, og 9.500 fermetrar
að flatarmáli. Á áttunda áratugnum
var ákveðið að byggja við og fram-
kvæmdir við viðbyggingu að norðan-
verðu hófust árið 1982 og þeim lauk
árið 1985 þegar sjö hæða bygging
var tekin í notkun, alls 9.300 fermetr-
ar að flatarmáli.
Stærð Bændahallarinnar nú er því
tæpir 20 þúsund fermetrar og rúmin
eru nokkuð fleiri en 40–60, eins og
upphaflegar hugmyndir reiknuðu
með fyrir 60 árum, því herbergin
eru alls 216 og rúmin 410.
Bændahöllin þótti mikið og
kostnaðarsamt mannvirki á sínum
tíma og stærsta hótelið sem byggt
var frá því að Hótel Borg var tekið í
notkun árið1930. Til að fjármagna
bygginguna voru tekin innlend og
erlend bankalán og búnaðarsamtök-
in seldu ýmsar eignir sínar og jarð-
ir, auk þess sem samþykkt var á
Búnaðarþingi árið 1958 að greitt
yrði 0,5% viðbótargjald í búnaðar-
málasjóð af sölu búvara, svokallað
„Bændahallargjald“.
Gjaldið rann til Búnaðarfélagsins
og Stéttarsambands bænda vegna
byggingar Bændahallarinnar og
átti í fyrstu að gilda til ársins 1961.
Það var síðan framlengt nokkrum
sinnum sökum aukins kostnaðar við
bygginguna og gilti til ársins 1970,
að gjaldið var þá aflagt. Enda hafði
gætt óánægju hjá sumum bændum
með þessa gjaldtöku og eimir enn
eftir af þeirri óánægju í dag. Síðan
þá hafa búnaðarsamtökin, og síðar
Bændasamtök Íslands, fjármagnað
bygginguna og átt hana að öllu leyti.
Formlegur eigandi er Hótel Saga
ehf. sem einnig er eigandi að Hótel
Íslandi.
Eins og kom fram í Morgun-
blaðinu í vikunni varð 36 milljóna
króna tap af rekstri hótelanna á síð-
asta ári. Munar þar mest um óhag-
stæða gengisþróun þar sem rekst-
urinn að öðru leyti skilaði auknum
hagnaði frá árinu 1999. Bókfært
verð fæst ekki uppgefið en talið er
að verðmæti hótelanna geti numið
um 3 milljörðum króna.
Þess má geta að öll 3. hæð
Bændahallarinnar er sérskráð eign
Bændasamtakanna sem leyst hefur
verið undan veðböndum og tilheyrir
ekki lengur Hótel Sögu ehf., en þar
eru skrifstofur og fundaherbergi á
vegum samtakanna.
Jákvæð reynsla af samstarfinu
við Radisson SAS-hótelkeðjuna
Síðustu tvö ár árin hefur samstarf
verið við hótelkeðjuna Radisson
SAS og bæði Hótel Saga og Hótel
Ísland markaðssett erlendis með
þeim nöfnum. Um þessar mundir er
verið að taka fyrstu hæð Hótels
Sögu í notkun eftir veigamiklar
breytingar þar sem gestamóttakan,
veitingastaðurinn Skrúður og Mím-
isbar hafa verið endurnýjuð. Veit-
ingaaðstaða hefur stækkað til muna
og svæðið opnara en áður. Tilgang-
urinn er sá m.a. að gera kleift að
hafa morgunverð á fyrstu hæðinni
en að því er fram kemur í skýrslu
framkvæmdastjóra Bændasamtak-
anna, Sigurgeirs Þorgeirssonar,
fyrir árið 2000 lagði Radisson SAS
mikla áherslu á þessar breytingar
og taldi þær forgangsverkefni í við-
haldi. Síðan segir í skýrslu fram-
kvæmdastjóra:
„Á Búnaðarþingi [2000] og í
stjórn Bændasamtakanna áttu sér
stað umræður um mögulega sölu á
hótelunum eða breytta eignaraðild.
Í því sambandi lét stjórn Hótels
Sögu meta verðmæti hótelanna og
viðræður hafa átt sér stað við sér-
fróða aðila um mismunandi valkosti.
Það sem máli skiptir í þessu samb-
andi er að vega og meta rekstrar-
horfurnar á næstu árum með tilliti
til þess hve ör eignamyndun er lík-
leg með hótelrekstrinum, borið
saman við það fé sem losna mundi
við sölu. Mat á þessum kostum hlýt-
ur að halda áfram.“
Sigurgeir sagði í samtali við
Morgunblaðið að Bændasamtökin
væru að velta því alvarlega fyrir sér
hvernig gera mætti mest úr þeim
fjármunum sem væru bundnir í
þessum hótelum. Hann sagði það
ekki markmið samtakanna í sjálfu
sér að standa í hótelrekstri. Þetta
væri fyrst og fremst spurning um
hvernig ávaxta mætti best þá fjár-
muni í framtíðinni sem bundnir
væru í hótelrekstrinum.
„Menn velta því fyrir sér hvort
halda eigi rekstrinum áfram eða
selja hótelin og ávaxta fjármunina á
annan hátt. Staðan í dag er ekki
ljósari en þetta. Ef að sýnt verður
fram á gróða af því að eiga hótelin
þá hygg ég að allir verði sammála
um það en ef að eignarhaldið þykir
hæpið, eftir ítarlega könnun, þá
verða menn áhugasamir um að drífa
í sölunni,“ sagði Sigurgeir en hann
minnti á að rekstur hótelanna hefði
farið batnandi, ef gengistap væri
undanskilið, og reynslan af sam-
starfinu við Radisson SAS væri
mjög góð.
Ekki tilkall
til sölugróða
Spurður um óánægju sumra
bænda á sínum tíma með „Bænda-
hallargjaldið“, og hvort bændur
ættu tilkall til söluhagnaðar ef Hót-
el Saga yrði seld, sagði Sigurgeir
lagalegu hlið málsins klára. Gjaldið
hefði verið innheimt sem skattur á
sínum tíma til Búnaðarfélags Ís-
lands og Stéttarsambands bænda.
Ári áður en Bændasamtökin urðu til
við sameiningu fyrrnendra félaga,
eða árið 1994, var Bændahöllin gerð
að einkahlutafélagi og Hótel Saga
ehf. varð til.
„Ég tel engan vafa leika á um
eignarhald samtakanna sem slíkra.
Þetta gjald var innheimt með lögum
á sínum tíma og slík innheimta veit-
ir mönnum aldrei einstaklingsbund-
inn rétt, frekar en tekjuskattsinn-
heimta, hvað sem mönnum finnst
svo um réttlætið í þeim efnum,“
sagði Sigurgeir.
„Ódýrt gistiheimili
fyrir sveitamenn“
Bygging Bændahall-
arinnar og Hótels Sögu
á sjötta og sjöunda ára-
tugnum var kostnaðar-
söm og sett var
svokallað „Bændahall-
argjald“ á sölu
búvara. Gjaldið var af-
lagt og er hótelið, ásamt
Hótel Íslandi, alfarið í
eigu Bændasamtak-
anna. Björn Jóhann
Björnsson stiklar
hér á stóru í
byggingarsögu
Bændahallarinnar.
Morgunblaðið/Golli
Þessa dagana er verið að taka í notkun endurbætta veitingaaðstöðu
og gestamóttöku á fyrstu hæð Hótels Sögu.
Bændahöllin og Hótel Saga hafa verið í notkun frá árinu 1962. Nú
veltir bændaforystan því fyrir sér hvort selja eigi húseignina og fara
alfarið úr hótelrekstrinum.
Hugmyndir um sölu Bændahallarinnar til skoðunar