Morgunblaðið - 10.03.2001, Blaðsíða 56

UMRÆÐAN
56 LAUGARDAGUR 10. MARS 2001 MORGUNBLAÐIÐ
STÆRSTA skipu-
lagsmál sem Reykvík-
ingar hafa staðið
frammi fyrir er framtíð
Vatnsmýrarinnar. Nú
höfum við tækifæri til
að hafa áhrif á borgina
okkar með því að taka
þátt í kosningunum
hinn 17. mars nk.
og nýta þannig lýð-
ræðislegan rétt okkar
til að hafa áhrif á þetta
mikilvæga skipulags-
mál. Allt tal um að
hundsa kosningarnar
eða að þær séu óþarfar
er óábyrgt og með ólík-
indum að kjörnir
fulltrúar skuli vera með slíkan boð-
skap við kjósendur.
Reykjavíkurflugvöllur stendur á
miklu landrými í miðborg Reykja-
víkur og er nauðsynlegt að huga
strax að framtíðarnotkun og þeim
tækifærum sem svæðið felur í sér.
Skipulagi borga þarf að huga að með
löngum fyrirvara og eru einn til tveir
áratugir stuttur tími í skipulagsmál-
um. Ef langtímasjónarmið hefðu
alltaf fengið að ráða í skipulagsmál-
um borgarinnar ættum við örugg-
lega miklu heildstæðari og fallegri
borg með öfluga miðborg. Það er
verið að vinna að framtíðarskipulagi
alls höfuðborgarsvæðisins, sem á að
gilda til ársins 2024, og með því vilja
sveitarfélögin móta stefnu um þróun
byggðar, nýtingu lands, megin um-
ferðaræða og atvinnustarfsemi svo
eitthvað sé nefnt.
Við þurfum að efla
miðborgina svo um
munar bæði með íbúð-
arbyggð og ýmiss kon-
ar atvinnustarfsemi og
ekki síst að efla há-
skólasvæðið. Miðborg-
in er eins og er allt of
lítil og þarf að stækka
til að geta sinnt höfuð-
borgarhlutverki sínu í
framtíðinni. Við þurf-
um að vera miðstöð
stjórnsýslu og menn-
ingar með öflugan há-
skóla sem miðlar þekk-
ingu út í samfélagið og
stuðlar að nýrri starf-
semi. Við það skapast ný tækifæri
sem gerir okkur samkeppnisfær í al-
þjóðlegu samhengi. Það þýðir ekki
að loka augunum fyrir því að við er-
um á fleygiferð inn í framtíðina og
ekkert getur orðið eins og áður. Við
megum ekki festast í sjónarmiðum
gærdagsins.
Háskólinn er að hefja meistara- og
doktorsnám í flestum greinum og við
það eykst nemendafjöldinn og þar
með er aukin þörf á húsnæði fyrir
skólann og háskólatengda starfs-
semi, sem er mjög ábótavant í dag.
Íslensk erfðagreining er að byggja
stórt hús við Nönnugötu og þarfnast
stærra húsnæðis í framtíðinni. Eins
má gera ráð fyrir að með auknu
rannsóknarstarfi verði til ný fyrir-
tæki á ýmsum sviðum og mörg gætu
nýst sem rannsóknarvettvangur fyr-
ir háskólastúdenta. Landsspítalinn –
Háskólasjúkrahús fengi tækifæri til
að stækka til suðurs. Þekkingarsam-
félagið á eftir að vaxa og dafna í
framtíðinni og verða mjög öflugt
sem er til hagsbóta fyrir alla lands-
menn.
Það eru margir kostir í stöðunni
um framtíðarstaðsetningu flugvall-
arins og alrangt að það komi bara
tvennt til greina. Það er samgöngu-
yfirvalda að ákveða hvert flugvöllur-
inn fer, en þá er það okkar lands-
manna að hafa áhrif þar á, þannig að
það verði tekið tillit til allra sjónar-
miða.
Með því að kjósa flugvöllinn burt
úr Vatnsmýrinni höfum við framtíð-
ina að leiðarljósi og sjáum Reykjavík
sem öfluga borg á sviði þekkingar og
menningar. Þannig yrði Reykjavík
höfuðborg sem stæði undir nafni og
Ísland eftirsóknarverður staður að
búa á og heimsækja.
Vatnsmýrin – stefnu-
mörkun til framtíðar
Anna
Geirsdóttir
Flugvöllur
Með því að kjósa flug-
völlinn burt úr Vatns-
mýrinni, segir Anna
Geirsdóttir, höfum við
framtíðina að leiðarljósi.
Höfundur er læknir og
borgarfulltrúi.
FYRIR stuttu var
haldin ráðstefna um
stöðu og réttindi lang-
veikra barna og fjöl-
skyldna þeirra. Þar
kom fram að þó ýmis-
legt hafi áunnist í rétt-
indabaráttu þessara
barna og fjölskyldna
þeirra, þá er mikið
verk óunnið ef við ætl-
um að standa jafnfætis
nágrannaþjóðum okk-
ar. Þar nægir að nefna
rétt foreldra til þess að
vera frá vinnu vegna
veikinda barna. Þann
árangur sem náðst hef-
ur má fyrst og fremst
þakka þrotlausri baráttu ýmissa
félagasamtaka, t.d. styrktarfélagi
krabbameinsveikra barna, samtök-
unum Umhyggju. Of langt mál væri
að telja upp öll þau félög eða samtök
sem lagt hafa þessari baráttu lið, en
þau eiga svo sannarlega þakklæti
skilið.
Samkvæmt lögum nr. 118/1993 um
félagslega aðstoð er heimilt að
greiða „bætur“ til foreldra barna
sem þurfa mikla umönnun vegna
langvarandi veikinda eða fötlunar.
Hér er ekki um að ræða háar upp-
hæðir. Frekar viðurkenningu á því
að foreldrar langveikra barna eða
fatlaðra hafa mjög takmarkaða
möguleika á að stunda vinnu utan
heimilis og til að koma til móts við
þann kostnað sem af veikindunum
hlýst.
Tekjumöguleikar skerðast því oft
verulega um leið og útgjöld aukast
vegna veikindanna eða fötlunarinn-
ar. Þó umönnunargreiðslur hafi
hækkað lítillega á undanförnum ár-
um, er nauðsynlegt að fram fari end-
urskoðun á þessum greiðslum og
þeim forsendum sem þær byggjast
á.
Eftir hverju er farið
Hér hefur verið nefnt að þeir sem
eiga rétt á umönnunargreiðslum eru
foreldrar þeirra barna og unglinga
sem þurfa mikla umönnun vegna
veikinda eða fötlunar. Þetta nær þó
alls ekki til allra foreldra, sem dæmi
má nefna foreldra barna eða ung-
menna sem háð eru neyslu eiturlyfja.
Þó viðurkenna líklega flestir að börn
sem eru í eiturlyfjaneyslu eru fár-
veikir einstaklingar meðan á neyslu
stendur og einnig lengi eftir að henni
lýkur.
Í orði ekki í verki
Langt er síðan hverskonar eitur-
lyfjafíkn var viðurkennd sem sjúk-
dómur. Töluverðum fjármunum hef-
ur verið varið úr sameiginlegum
sjóðum landsmanna til stofnana og
heimila sem veita meðferð við þess-
um sjúkdómi. Þó er það svo að sjúk-
dómurinn er ekki að fullu viður-
kenndur, í það minnsta ekki þegar
um er að ræða að sjúklingurinn er
barn eða unglingur í umsjón for-
eldra. Réttur foreldra þessara ein-
staklinga, sem oftar en ekki eiga við
langvarandi alvarleg veikindi að
stríða, er afar takmarkaður. Þau
eiga til dæmis ekki rétt á umönn-
unargreiðslum. Það er auðvitað með
ólíkindum, þar sem allir sem að þess-
um málum koma, sérfræðingar sem
aðrir, leggja áherslu á nauðsyn þess
að foreldrar taki þátt í meðferðar-
starfi barns eða unglings sem ánetj-
ast hefur eiturlyfjum og vita hvaða
kostnað það hefur í för með sér.
Það er einnig ljóst að í nær öllum
tilvikum hefur neysla fíkniefna stað-
ið yfir í langan tíma áður en til með-
ferðar kemur. Oft líður langur tími
áður en veikindin eru viðurkennd
eða einkennin verða fjölskyldunni
ljós. Þá tekur við bið-
tími eftir meðferð. Sjálf
meðferðin tekur langan
tíma og nauðsynlegt að
foreldrar og jafnvel
aðrir fjölskyldumeð-
limir taki virkan þátt í
henni með unga sjúk-
lingnum. Þegar dvöl á
sjúkrastofnun eða með-
ferðarheimili lýkur,
þarf fjölskyldan að
fylgja henni eftir, oft
um langan tíma.
Langtíma
sjúkdómur
Það er því án nokk-
urs vafa um að ræða
langvarandi alvarleg veikindi þegar
barn eða unglingur ánetjast eitur-
lyfjum. Þrátt fyrir þá staðreynd hafa
stjórnvöld ekki verið tilbúin til þess
að taka foreldra þessara ungu sjúk-
linga í hóp þeirra sem fá umönnunar-
greiðslur. Þrisvar sinnum höfum við
þingmenn Samfylkingarinnar lagt
fram frumvarp sem felur í sér til-
lögur til úrbóta. Meirihluti Sjálf-
stæðisflokks og Framsóknarflokks á
Alþingi hefur ekki sýnt málinu neinn
áhuga. Það sama er því miður hægt
að segja um tvær stofnanir sem fjalla
sérstaklega um málefni ungra fíkni-
efnaneytenda.
Í umsögnum þeirra um málið kom
fram að þær teldu þeim fjármunum
sem varið er til baráttunnar gegn
fíkniefnaneyslu betur varið til þess
að fjölga meðferðarúrræðum. Það er
vissulega nauðsynlegt. Enginn efast
um að við þurfum öflugar meðferð-
arstofnanir og heimili. Það dregur
hinsvegar ekki úr þörfinni á umönn-
un foreldra, þátttöku þeirra í með-
ferðarstarfseminni, þeim kostnaði
sem í þessu felst og möguleikum til
að annast barnið eða unglinginn að
meðferð lokinni.
Hefur nokkrum dottið í hug að
skerða umönnunargreiðslur til for-
eldra langveikra barna eða fatlaðra
vegna þess að það er verið að byggja
barnaspítala eða sambýli fyrir fatl-
aða? Þvert á móti, þá er ríkari
ástæða til þess að styðja foreldra til
þess að geta sinnt veikum ungum
einstaklingum í fjölskyldunni í
heimahúsum.
Það er ekki, verður ekki og á ekki
að horfa eingöngu á félagslegar úr-
lausnir eins og sjúkrastofnanir og
meðferðarheimili. Þær eru nauðsyn-
legur þáttur í baráttunni fyrir bata
ungs eiturlyfjaneytenda, en foreldr-
arnir, fjölskyldan og heimilið eru það
ekki síður.
Við í Samfylkingunni skorum á
alla, sem láta sig þessi mál varða, að
veita fjölskyldum allra þeirra barna
og unglinga sem glíma við langvar-
andi erfiða sjúkdóma og/eða fötlun
liðsinni sitt í réttindabaráttu þeirra.
Það á einnig við um foreldra barna
eða unglinga sem ánetjast hafa eit-
urlyfjum.
Hvenær telst
barn haldið
langvarandi
sjúkdómi?
Margrét
Frímannsdóttir
Höfundur er þingmaður
Samfylkingarinnar.
Börn
Þrisvar sinnum höfum
við þingmenn Samfylk-
ingarinnar, segir
Margrét Frímanns-
dóttir, lagt fram frum-
varp sem felur í sér
tillögur til úrbóta.
ÞANN 29. júní 1999
voru opnuð tilboð í
slökkvibíla en eignar-
haldsfélagið Bruna-
bótafélag Íslands stóð
fyrir útboðinu í sam-
vinnu við Samtök ís-
lenskra sveitarfélaga en
bílarnir voru ætlaðir
sveitarfélögum. Til að
meta tilboðin var skipuð
5 manna nefnd sem átti
að gæta þess að sér-
hvert tilboð væri vegið
og metið á sömu for-
sendum. Um tvenns
konar bíla var að ræða,
annars vegar stóran bíl
og hins vegar minni bíl.
Samtals bárust 14 tilboð í stærri bíl-
inn og eitt til vara en 10 tilboð í minni
bílinn og 2 til vara. Í september það
sama ár ákvað nefndin að hætta við
kaup á minni bílunum. Ástæðan var
sögð sú að mjög erfitt væri að bera
bílana saman vegna mismunandi
byggingar og búnaðar.
Hver tilboðsgjafi hefur lagt á sig
mikla vinnu og umstang, að baki
hverju tilboði er mikil og ströng vinna
í samráði við erlenda framleiðendur.
Við opnun tilboða kom í ljós að
Ólafur Gíslason og Co h.f. – Eldvarna-
miðstöðin bauð lægsta verð á stórum
slökkvibíl með tvöföldu húsi, rúmar
11 milljónir kr. án vsk fyrir MAN-
slökkvibíl. Næstlægsta tilboðið á
sams konar bíl var frá IB innflutn-
ingsmiðlun ehf. á Selfossi, kr. 14,5
milljónir án vsk.
Ekki er allt sem sýnist
Lægsta tilboðinu, rúmum 11 millj-
ónum var tekið. Einn þessara bíla
fékk Slökkvilið Hveragerðis. En það
merkilega við bílinn er að hann kost-
aði ekki 11,3 milljónir eins og tilboðið
hljóðaði upp á heldur tæpar 17 millj-
ónir kr. eins og kemur
fram í frétt Sunnlenska
fréttablaðsins, föstu-
daginn 9. janúar síðast-
liðinn, sem jafnframt er
viðtal við slökkviliðs-
stjórann í Hveragerði,
Snorra Baldursson. Og
hver skyldi vera skýr-
ingin á því að bíllinn,
sem keyptur var af Ólafi
Gíslasyni og Co hf. –
Eldvarnamiðstöðinni,
reyndist um 6 milljón-
um kr. dýrari þegar til
kastanna kom en verðið
í tilboði fyrirtækisins.
Svarið er ofur einfalt;
það hlýtur að hafa vant-
að svo margt í bílinn sem keyptur var
frá Noregi!
Þetta þýðir einfaldlega að þeir sem
yfirfóru tilboðin á sínum tíma hafa
ekki borið þau saman með sömu
grundvallarkröfur í huga; tilboðsgjaf-
ar sátu sem sagt ekki allir við sama
borð – þeim var mismunað af ein-
hverjum orsökum sem mér finnst að
skattgreiðendur, þeir sem greiða fyr-
ir brunavarnir, eigi heimtingu á að fá
að vita.
Og ekki nóg með það ...
En þar með er ekki lokið sögunni:
Svo skemmtilega vill til að í áður-
nefndu viðtali við slökkviliðsstjóra
Hveragerðisbæjar kemur fram að nýi
slökkvibíllinn mun leysa þann gamla
af hólmi en sá er framleiddur 1976 og
því löggiltur fornbíll. En nýi bíllinn,
sem leysir þann gamla af hólmi, er lík-
legur til að eldast fremur hratt vegna
þess að í honum er ýmis búnaður sem
þykir nú þegar úreltur, t.d. í Banda-
ríkjunum og þýskalandi.
Það sem slökkviliðsmaður spyr
fyrst um varðandi nýjan slökkvibíl er
án efa afköst brunadælu, því þau af-
köst ráða oft úrslitum um hvort
slökkva megi eld og forða frá frekara
tjóni. Í nýja slökkviliðsbílnum í
Hveragerði, sem ekki kostaði rúmar
11 milljónir heldur tæpar 17, er að-
aldæla sem er tæknilega ófullkomnari
og afkastaminni en aðaldæla bílsins í
næstlægsta tilboðinu, reyndar munar
svo miklu á tæknilegum kostum og af-
köstum dælnanna að næstlægsta til-
boðið var hagstæðara fyrir slökkvilið-
ið í Hveragerði. Eflaust hefur nefndin
sem skoðaði og mat tilboðin ekki
spurt Hvergerðinga um álit. En þeg-
ar vinnubrögðin eru með þessum
hætti sem hér hefur verið lýst er
vandséð hvaða tilgangi útboð á vegum
samtaka sveitarfélaga þjóni – þetta
útboð varð greinilega ekki til þess að
Hvergerðingar fengju besta slökkvi-
bílinn á hagstæðasta verði. Hér mætti
setja inn töflu yfir afköst þeirra
brunadælna sem um ræðir en ég læt
það bíða betri tíma.
Þegar tilboð eru afgreidd á þennan
hátt, af einhverjum orsökum, er verið
að hafa venjulegt fólk að fíflum, það
er látið leggja út í ómældan kostnað
og fyrirhöfn sem fyrir fram er dauða-
dæmt – því úrslitin eru þegar ráðin á
bak við tjöldin.
Til hvers eru kaup á
slökkvibílum sveitar-
félaga boðin út?
Ingimar
Baldvinsson
Slökkvibílar
Þeir sem yfirfóru til-
boðin á sínum tíma, seg-
ir Ingimar Baldvinsson,
hafa ekki borið þau sam-
an með sömu grundvall-
arkröfur í huga.
Höfundur er framkvæmdastjóri
IB ehf., Selfossi.