Morgunblaðið - 04.04.2001, Blaðsíða 10

FRÉTTIR
10 MIÐVIKUDAGUR 4. APRÍL 2001 MORGUNBLAÐIÐ
MIKLAR annir hafa verið hjá emb-
ætti ríkissáttasemjara frá því að
samningar urðu fyrst lausir á al-
mennum vinnumarkaði um miðjan
febrúar árið 2000. Embættinu hefur
borist afrit af um 120 samningum
sem gerðir hafa verið á tímabilinu en í
heild má ætla að samningarnir séu
hátt í 150. Ekki eru líkur á að þeirri
törn ljúki í bráð þar sem enn er eftir
að gera rúmlega 100 samninga, að-
allega við starfsmenn ríkis og sveit-
arfélaga, en einnig á almenna mark-
aðnum, samanber sjómennina.
Það sem af er þessu ári hafa verið
haldnir um 650 samningafundir í
húsakynnum sáttasemjara í Höfða-
borg við Borgartún 21 sem er algjört
met. Þannig voru fundirnir 277 í
marsmánuði einum, eða um 12 fundir
á hverjum virkum degi til jafnaðar.
Til samanburðar voru fundirnir um
1000 allt árið í fyrra.
Þegar stund gafst milli stríða, og
hlé var t.d. á sjómannadeilunni, tóku
starfsmenn embættisins á móti
Morgunblaðsmönnum, þau Þórir
Einarsson ríkissáttasemjari og Elísa-
bet S. Ólafsdóttir skrifstofustjóri, til
að fræða þá um starfsemina og törn-
ina á samningatímabilinu. Einhverjir
kynnu að halda að fastir starfsmenn
embættisins væru fleiri en svo er
ekki. Ritari er í hálfu starfi, Sesselja
Magnea Matthíasdóttir, og hefur ver-
ið það frá árinu 1996, og vararíkis-
sáttasemjari, Geir Gunnarsson, er í
hlutastarfi.
Þórir hefur verið ríkissáttasemjari
frá árinu 1995 og tók við af Guðlaugi
Þorvaldssyni, sem hafði gegnt emb-
ættinu frá því að það var gert að fullu
starfi árið 1980. Þórir var áður pró-
fessor við viðskipta- og hagfræðideild
Háskóla Íslands og kenndi þar m.a.
stjórnun og samningatækni í mörg
ár.
Sáttaþjónusta í boði
Hann segir í upphafi samtals okkar
að embættið hafi tekið nokkrum
breytingum á síðustu árum og megi
nú skilgreina það sem samningamið-
stöð kjaraviðræðna í landinu þar sem
boðið sé upp á sáttaþjónustu. Breyt-
ingin hafi verið byrjuð áður en flutt
var í nýtt húsnæði í febrúar í fyrra.
„Áður vorum við í minna og óhent-
ugra húsnæði þar sem við gátum að-
allega tekið þau deilumál sem vísað
var til okkar. Við fórum að taka fleiri
mál til okkar, sérstaklega af almenn-
um vinnumarkaði frá félögum sem
vildu hittast á hlutlausum stað, en
með nýjum húsakynnum gátum við
fyrst farið að bjóða þessa þjónustu
fyrir alvöru. Hér eru 12 salir og nokk-
ur aukaherbergi, allt á einni hæð, en í
gamla Karphúsinu vorum við komin
með tvær hæðir undir okkur sem var
oft óhentugt. Við vorum einnig með
einn stóran sal sem nýttist okkur
illa,“ segir Þórir en embættið fékk að
koma að hönnun húsnæðisins í
Höfðaborg.
Þegar annríkið er sem mest segist
Þórir stundum sakna þess að hafa
ekki meiri mannafla. En þar sem
annríkið sé tímabundið, og álagið
snarminnki milli samningatímabila,
hafi til dæmis ekki verið talin þörf á
sérfræðingi í fullu starfi á vegum
embættisins.
„Þegar slaki gefst þá náum við að
vinna úr málum og þessi hópur hefur
alveg dugað. Hópurinn þarf að vera
samhæfður og menn þurfa að hafa
sama skilning á hlutunum. Yfirsýnin
þarf að vera mikil, við erum ekki að
miðla málum eða sætta í einni deilu
án þess að vita hvað sé að gerast í
þeirri næstu,“ segir Þórir.
Vitum meira hvað er að gerast
Þórir segir það mikinn kost að hafa
starfsemi sem þessa á einum stað þar
sem þá sé hægt að vita hvað sé að
gerast í hverjum hópi fyrir sig. Áður
hafi menn bankað allt í einu upp á
með vísun eftir fundahöld út í bæ.
„Nú vitum við meira um það sem er
að gerast og hvaða mál séu til dæmis
líkleg til að koma til okkar í formlega
sáttameðferð. Við getum þá verið bú-
in að setja okkur inn í þau áður. Þetta
er einn meginkosturinn við að hafa
samningamiðstöð eins og þessa.
Einnig höfum við getað veitt aðstoð í
málum sem ekki hefur verið vísað til
okkar og náð að miðla málum. Þetta
geta verið ósætti milli manna eða
ágreiningur um afmörkuð mál,“ segir
Þórir.
Stórir aðilar eins og launanefnd
sveitarfélaganna, Samtök atvinnu-
lífsins, samninganefnd ríkisins og
Reykjavíkurborg hafa fengið fasta
aðstöðu í húsakynnum sáttasemjara
og Þórir segir þetta hafa liðkað fyrir
samningaferlinu í heild sinni. Um-
ræddir aðilar hafi getað hitt marga
viðræðuhópa sama daginn og náð að
skipuleggja starf sitt betur.
Flugfreyjur á gólfinu
Eins og fyrr segir hefur annríkið
verið mikið hjá embættinu og Þórir
ekki getað tekið sér frí frá störfum,
frekar en aðrir starfsmenn hans.
Hann vonast til að geta komist í frí á
næsta ári. „Ég á orðið eitthvað upp-
safnað,“ segir Þórir og brosir. Fríið
verður þó ekki mjög langt hjá Þóri og
hans fólki. Úrvinnsla samninga og
samningagagna tekur við og fyrstu
samningar sem gerðir voru í fyrra
verða lausir um haustið 2003. Síðan
má vænta enn meira annríkis árin
2004 og 2005 þegar flestir samningar
renna út.
Þórir viðurkennir að álagið sé oft á
tíðum mikið, vinnudagurinn langur
og margsinnis fram á nótt. Þó hafi
orðið sú breyting að fundir alla nótt-
ina og jafnvel fleiri sólarhringa séu
sjaldnar nú en áður. Ekki verði und-
an vökunóttum vikist stöku sinnum
„og þá kastar maður sér niður í
nokkrar mínútur,“ segir Þórir. Svefn-
aðstaða í húsinu er af skornum
skammti og segir Þórir það meðvit-
aða ákvörðun svo ekki sé verið að ýta
undir svefnlúra í miðjum samningum.
Í þessu sambandi rifjar hann upp
næturfund í gamla Karphúsinu er
hann opnaði sal um miðja nótt og við
honum blöstu flugfreyjur steinsof-
andi um allt gólfið!
Þórir segir það mikilvægt að halda
samningaviðræðum gangandi sem
lengst. Erfitt geti verið að ná upp
dampi að nýju ef viðræðum er slitið í
erfiðum málum. „Upphitunarkostn-
aðurinn“ geti verið töluverður. Þórir
segir samningalotur um helgar hafa
reynst oft vel, þá sé vinnufriður góður
og deiluaðilar oft í öðrum gír. Sem
dæmi um þetta nefnir hann sjó-
mannadeiluna. Þrátt fyrir yfirvofandi
verkfall hafi náðst ágætur árangur á
ýmsum sviðum þótt ekki væri hann
áþreifanlegur.
Ánægjan oft skammvinn
Þórir segist oft vera spurður að því
af hverju hann „standi í þessu“. Hann
svarar því til að einhver þurfi að sinna
starfinu. En auðvitað sé forsendan sú
að njóta góðs skilnings frá eiginkon-
unni. Þar að auki felist í starfinu
ákveðin ögrun.
„Í upphafi erfiðrar deilu finnst
okkur við oft standa frammi fyrir
óleysanlegum vandamálum. Ögrunin
felst í því að greina vandamál og taka
þátt í að leysa þau. Vinnan er mikið
fólgin í þessu. Það er ánægjulegt þeg-
ar samningar nást en af biturri
reynslu hef ég lært að sú ánægja er
oft skammvinn. Þegar búið er að
leggja sig mikið fram vill maður geta
notið ánægjutilfinningarinnar en þá
hverfur hún því ný kjaradeila bíður
manns á næsta leiti,“ segir Þórir.
Samningaviðræður og kjaradeilur
þykja jafnan fréttaefni fjölmiðla og
þeir hafa sýnt Karphúsinu mikinn
áhuga í gegnum tíðina. Þórir segist í
grófum dráttum vera sáttur við sam-
skiptin við fjölmiðla þótt stundum
hafi fréttaflutningur spillt fyrir lausn
deilna.
„Í vissum málum er hagsmuna-
árekstur greinilegur á milli mín og
sumra fjölmiðla sem gjarnan vilja fá
sterkar fullyrðingar frá deiluaðilum.
Slíkar fullyrðingar eða beinlínis rang-
ar fréttir geta skemmt fyrir og kostað
bið á lausn í einhverja daga. Þetta
hefur gert það að verkum að til þess
að ég sé ekki að vinna fyrir gýg þá hef
ég beðið menn um að tjá sig ekki um
það sem gerist inni á fundunum,“ seg-
ir Þórir og vitnar þar til „fréttabanns-
ins“ sem hann hefur þurft að grípa til
í erfiðum kjaradeilum. Hann minnir á
að hann hafi góða heimild fyrir þessu
banni í lögum um embætti sáttasemj-
ara.
Eins og kemur fram í upphafi hafa
650 samningafundir verið haldnir á
árinu og segir Þórir það lýsa vel álag-
inu hjá embættinu. „Stundum þegar
maður kemur fram á gang þá er þetta
Húsakynni ríkissáttasemjara á efstu hæð nýbyggingar við Borgartún 21, Höfðaborg, er sannkölluð samninga-
miðstöð kjaraviðræðna í landinu þar sem fundað er stíft frá morgni til kvölds. Samningafundir hafa aldrei verið
fleiri, eða um 650 frá áramótum. Björn Jóhann Björnsson heimsótti nýja Karphúsið og ræddi við tvo fasta starfs-
menn embættisins, sáttasemjara og skrifstofustjórann.
Morgunblaðið/Jón Svavarsson
Þórir Einarsson ríkissáttasemjari fer yfir verkefni dagsins ásamt Sesselju Magneu Matthíasdóttur ritara (t.v.)
og Elísabetu S. Ólafsdóttur skrifstofustjóra.
Ríflega 100 kjara-
samningar enn ógerðir
ÍBÚÐALÁNASJÓÐUR mun verða
áfram í viðskiptum við Reiknistofu
bankanna eftir að nýtt fjármála-
hugbúnaðarkerfi sjóðsins verður
tekið í notkun því sjóðurinn hefur
óskað eftir vinnslu í öðru kerfi
Reiknistofunnar eða svokölluðu
innheimtukröfukerfi.
Helgi H. Steingrímsson, forstjóri
Reiknistofu bankanna, undirstrikar
að öll viðskipti Íbúðalánasjóðs og
forvera hans, Húsnæðisstofnunar
ríkisins, við Reiknistofu hafi verið í
gegnum viðskiptabanka sjóðsins.
Fyrst Landsbanka, síðan Búnaðar-
banka og nú síðast Sparisjóð Hóla-
hrepps á Sauðárkróki. Hann segir
það löngu hafa verið vitað að
vinnslan á skuldabréfunum færi frá
Reiknistofunni.
„Það var útboð í ágúst ’99 þar
sem fram kom að það var skilyrt
að skuldabréfakerfið, sem notað er
til þessarar innheimtu, yrði eign
Íbúðalánasjóðs að samningstíman-
um liðnum. Það skilyrði gátu bank-
ar og sparisjóðir ekki undirgengist
hvað varðar vinnslukerfi Reikni-
stofunnar. Tilboði Fjárvaka á
Sauðárkróki var hins vegar tekið,
en það byggir á indverskum, að-
keyptum hugbúnaði.“
Hann segir að Íbúðalánasjóður
muni þó halda áfram að sækja
tölvuþjónustu til Reiknistofu bank-
anna. „Það liggur fyrir skrifleg ósk
sjóðsins með bréfi til okkar í des-
ember síðastliðnum þar sem óskað
er eftir vinnslu í öðru kerfi sem við
rekum sem er svokallað innheimtu-
kröfukerfi. Því verður Íbúðalána-
sjóður áfram í viðskiptum við okk-
ur.“ Hann segir þó eftirsjá að þeim
viðskiptum sem nú munu færast
frá Reiknistofunni til sjóðsins sjálfs
en vill ekki gefa upp hversu við-
skiptalegt tap fyrirtækisins er mik-
ið. „Auðvitað er alltaf eftirsjá að
góðum viðskiptum en að öðru leyti
vil ég ekki tjá mig um það. Við get-
um ekki gefið upp neinar upplýs-
ingar varðandi viðskipti einstakra
aðila.“
Samstarfið
verið farsælt
Í Morgunblaðinu á laugardag
sagði Gunnar Björnsson, formaður
stjórnar Íbúðalánasjóðs, að gamla
kerfið hefði verið mjög seinvirkt.
Helgi telur að þarna sé vísað í al-
mennt upplýsingakerfi fyrir sjóð-
inn sem hafi verið rekið þar innan-
dyra. „Reiknistofa bankanna hefur
þjónað Íbúðalánasjóði og forvera
hans um áratuga skeið og frá sjón-
arhóli okkar hefur samstarfið verið
farsælt,“ segir Helgi. „Starfsfólk
Reiknistofu bankanna hefur lagt
sig verulega fram um að veita
sjóðnum góða þjónustu, oft við erf-
iðar aðstæður, t.d. við úrlausn ým-
issa stjórnvaldsákvarðana sem oft
hafa borist okkur með mjög
skömmum fyrirvara.“
Hann segist hefðu kosið að
skuldabréfavinnslan yrði áfram hjá
Reiknistofunni. „Reiknistofan telur
að það skipti mjög miklu fyrir alla
hlutaðeigandi að hið nýja kerfi
Íbúðalánasjóðs verði þrautprófað
áður en flutningurinn á skuldabréf-
unum milli tölvukerfa fer fram.“
Óska eftir vinnslu í inn-
heimtukröfukerfinu
Forstjóri Reiknistofu bankanna segir Íbúðalánasjóð ekki hættan viðskiptum