Morgunblaðið - 04.04.2001, Blaðsíða 21

ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 4. APRÍL 2001 21
STAFRÆNAR
M Y N D A V É L A R
RÚ
N
A
49.900.-
Kodakumboðið á Íslandi, Hans Petersen, www.hanspetersen.is, sími 570 7500
FERMINGAR
TILBOÐ
KODAK DC 3800 lætur myndirnar lifna við!
Upplausn 2,1 milljónir pixla
Lítil og nett, aðeins 160 grömm
8 MB minniskort fylgir
USB kortalesari
2x stafrænt zoom
Ljósop 2,8
DEILAN vegna áreksturs banda-
rískrar njósnavélar og kínverskrar
herflugvélar í Suður-Kínahafi á
sunnudag er aðeins síðasti atburð-
urinn í röð deilumála milli Kínverja
og Bandaríkjamanna á undanförn-
um vikum. Tónninn hefur farið
harðnandi í samskiptum ríkjanna
og margir óttast jafnvel að valda-
barátta í anda kalda stríðsins sé í
uppsiglingu í Asíu.
„Það er mikil hætta á kreppu í
samskiptum Bandaríkjanna og
Kína,“ hafði The Washington Post í
gær eftir Shen Dingli, sérfræðingi
í öryggismálum við Fudan-háskóla
í Shanghai. „Það er ekki unnt að
ofmeta hve ástandið er viðkvæmt
þessa stundina.“
Að mati sérfræðinga beggja
vegna Kyrrahafsins hafa deiluefni
þjóðanna orðið bæði fleiri og alvar-
legri á síðustu mánuðum. Nefna
má handtöku Kínverja á tveimur
kínversk-bandarískum mennta-
mönnum, liðhlaup yfirmanns í kín-
verska hernum til Bandaríkjanna,
áform Bandaríkjastjórnar um að
koma upp eldflaugavarnakerfi og
hugsanlega sölu á vopnum til Taív-
ans.
Breytt viðhorf
Með heimsókn Richards Nixons
Bandaríkjaforseta til Kína árið
1971 hófst tveggja áratuga skeið
þýðu í samskiptum ríkjanna.
Bandaríkjastjórn sleit stjórnmála-
sambandi við Taívan árið 1979 og
kom á formlegum tengslum við
Kína og ríkin tóku upp samvinnu á
sviði öryggismála. Bandaríkja-
menn seldu Kínverjum vopn og
veittu þeim tækniaðstoð, ríkin
studdu skæruliða sem börðust
gegn Sovéthernum í Afghanistan
og Kínverjar veittu bandarísku
leyniþjónustunni leyfi til að koma
upp eftirlitsstöðvum í norðvestur-
hluta landsins til að fylgjast með
herflutningum og kjarnorkutil-
raunum í Rússlandi.
En með falli Berlínarmúrsins
dró úr mikilvægi þessarar sam-
vinnu og eftir fjöldamorðin á stúd-
entum á Torgi hins himneska frið-
ar í Peking árið 1991 hljóp snurða
á þráðinn. Í augum Bandaríkja-
manna var Kína ekki lengur upp-
rennandi markaðsþjóðfélag heldur
harðstjórnarríki þar sem mann-
réttindi voru fótum troðin.
Svipuð viðhorfsbreyting gagn-
vart Bandaríkjunum hefur átt sér
stað í Kína á undanförnum tveimur
árum. Í síðustu stefnuyfirlýsingu
Pekingstjórnarinnar um varnar-
mál, sem gefin var út á síðasta ári,
var Bandaríkjunum nánast lýst
sem helstu hindruninni í vegi auk-
inna áhrifa Kínverja í Asíu. Ýmsir
atburðir hafa orðið til að auka á
andúð gegn Bandaríkjunum í Kína,
til dæmis ásakanir á hendur Kín-
verjum um njósnir og ólögleg
framlög í kosningasjóði, bandarísk
sprengja sem hafnaði fyrir mistök
á kínverska sendiráðinu í Belgrað í
Kosovo-deilunni og tilraunir
Bandaríkjastjórnar til að koma í
veg fyrir sölu Ísraela á háþróuðum
ratsjárbúnaði til Kína.
Yfirlýsingar George W. Bush í
kosningabaráttunni og síðan hann
tók við embætti forseta Bandaríkj-
anna í janúar, þar sem hann hefur
gefið til kynna að hann muni fylgja
harðari stefnu gagnvart Kína en
forveri hans, hafa síðan enn aukið á
stirðleikann í samskiptum ríkj-
anna.
Taívan eitt eld-
fimasta deiluefnið
Eitt eldfimasta deiluefnið milli
Bandaríkjanna og Kína á undan-
förnum árum hefur verið staða
Taívans, sem Kínverjar gera tilkall
til og vilja sameina meginlandinu.
Bill Clinton fylgdi í forsetatíð
sinni svonefndri „þriggja neitana
stefnu“ varðandi eyjuna, sem mið-
aði að því að halda frið við Kín-
verja. Fól hún í sér að Bandaríkja-
stjórn myndi hvorki styðja
sjálfstæði Taívans, viðurkenna rík-
isstjórn landsins né samþykkja að-
ild þess að alþjóðastofnunum.
Bandaríska utanríkisráðuneytið
kunngerði hins vegar 19. mars sl.
að stjórn George W. Bush hygðist
ekki fylgja þessari stefnu Clintons,
Kínverjum til mikillar gremju.
Nokkrum dögum áður hafði ver-
ið mælt með því í skýrslu, sem unn-
in var fyrir öldungadeild Banda-
ríkjaþings, að Bandaríkjastjórn
yrði við óskum yfirvalda á Taívan
um að selja þeim hátæknivopn til
að verjast vaxandi ógn frá Kína.
Kínverjar beina hundruðum eld-
flauga að eyjunni en þeir eru sagð-
ir óttast mjög að Taívanar fái að
kaupa bandaríska tundurspilla af
gerðinni Arleigh Burke sem eru
búnir Aegis-eldflaugavarnabúnaði.
Sendinefnd frá Taívan er vænt-
anleg til Washington síðar í þess-
um mánuði til viðræðna um vopna-
kaupin en talið er að ákvörðun
Bush þar að lútandi gefi tóninn um
hvaða langtímastefnu hann hyggist
fylgja gagnvart Kína.
Andstaða við áform um
eldflaugavarnakerfi
En áform Bandaríkjastjórnar
um að koma upp eldflaugavarna-
kerfi hafa ekki síður vakið hörð
viðbrögð Kínverja á undanförnum
mánuðum. Fullyrðir Peking-
stjórnin að slíkt kerfi myndi raska
valdajafnvægi í heiminum en hún
óttast að kínverska kjarnorku-
vopnabúrið missi með því fæling-
armátt sinn.
Þrátt fyrir mislukkaðar eld-
flaugavarnatilraunir á síðasta ári
og hörð mótmæli Kínverja, Rússa
og fleiri ríkja hefur Bush lýst því
yfir að tilraunum með kerfið verði
haldið áfram.
Aðstoðarforsætisráðherra Kína,
Qian Qichen, hefur lýst deilunni
um eldflaugavarnakerfið sem við-
kvæmasta málinu í samskiptum
Kína og Bandaríkjanna. Qichen
átti í síðasta mánuði fund með
Bandaríkjaforseta og utanríkisráð-
herranum Colin Powell í Wash-
ington og lét þar í ljós harða and-
stöðu við eldflaugavarnaáformin og
hugsanlega vopnasölu til Taívans.
Málið ekki afdrifaríkt eitt og
sér en tímabær áminning
Stjórnmálaskýrendur virðast
hallast að því að atvikið yfir Suður-
Kínahafi muni ekki hafa varanleg
áhrif á samskipti Bandaríkjanna og
Kína eitt og sér en binda vonir við
að það hafi vakið menn til nauðsyn-
legrar umhugsunar.
„Allir aðilar ættu að taka þessu
máli sem tímabærri áminningu.
Átök við Kína eru ekki óumflýj-
anleg en ef ekki verður lagt allt
kapp á að leysa ágreiningsmálin
geta lítil atvik stigmagnast í hættu-
ástand,“ hafði The Washington
Post í gær eftir Bates Gill, sér-
fræðingi um kínversk öryggismál
við Brookings-stofnunina í Banda-
ríkjunum.
Bent hefur verið á að Kínverjar
vilji líklega forðast ónauðsynlegar
illdeilur við Bandaríkjastjórn á
næstu mánuðum, þar sem það gæti
meðal annars tafið fyrir inngöngu
þeirra í Heimsviðskiptastofnunina
(WTO). Bandaríkjaþing samþykkti
á síðasta ári löggjöf, er Bush
studdi, sem veitti Kínverjum eðli-
lega viðskiptastöðu til langframa
og var þá einni hindrun rutt úr
vegi fyrir aðild þeirra að stofnun-
inni.
Með löggjöfinni var reyndar eitt
af hinum stærri deilumálum
ríkjanna úr sögunni en áður hafði
Bandaríkjastjórn notað árlega end-
urnýjun viðskiptaskilmála til að
þrýsta á Kínverja að bæta ástand
mannréttindamála, stjórnvöldum í
Peking til lítillar ánægju.
Harðnandi tónn í
samskiptum Banda-
ríkjanna og Kína
Árekstur bandarískrar
njósnavélar og kín-
verskrar herflugvélar
yfir Suður-Kínahafi
á sunnudag hefur
orðið til þess að auka
á spennuna milli Banda-
ríkjanna og Kína, segir
í grein Aðalheiðar Ingu
Þorsteinsdóttur, en
tónninn hefur farið
harðnandi í samskiptum
ríkjanna að undanförnu.
AP
Neal Sealock, varnarmálafulltrúi í bandaríska sendiráðinu í Peking, fékk í gær að ræða við áhöfn bandarísku
njósnavélarinnar, sem nauðlenti á Hainan-eyju í Kína eftir árekstur við kínverska herflugvél yfir S-Kínahafi á
sunnudag. Hér sést honum fylgt út í bifreið á leið til fundar við áhöfnina, sem er í haldi í herstöð á Hainan.

 

   
 




 
  

 !




  



  
   




!"

 !
    
 #
$ %
& 








 


  


Eftirmál áreksturs bandarískrar njósnaflugvélar og kínverskrar herflugvélar á sunnudag