Morgunblaðið - 12.05.2001, Blaðsíða 53

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 12. MAÍ 2001 53
ÞÓTT langt sé liðið á krókusa-
vertíðina get ég ekki stillt mig um
að halda áfram umfjöllun minni
um þessi skemmtilegu vorblóm.
Ég var rétt að komast á skrið í
síðustu grein og svo fjölmargt sem
ég átti ósagt um
krókusa, þegar
plássið var búið.
Sjálfsagt verður
margt sem ekki
hefur verið
minnst á þegar
þessu greinar-
korni lýkur, en
það fær þá að bíða
betri tíma.
Það er stór-
kostlegt að fylgj-
ast með krókus-
unum alveg frá
því að þeir láta á
sér kræla
snemma vors. Það
fyrsta sem kemur
í dagsljósið er silf-
urhvítur broddur
sem gægist upp úr moldinni og á
eftir fylgja örlitlir gulgrænir blað-
broddar. Þessi silfurhvíti broddur
er blómið, sem er umlukið hlífð-
arhimnu meðan það er að bora sig
upp í gegnum moldina. Ef gerir
kuldakast bíður krókusinn bara á
þessu stigi uns hlýnar en þá tekur
hann líka ærlega við sér, hlífð-
arhimnan hverfur og blómið ljóm-
ar í gulum, hvítum eða fjólubláum
lit – ótal tilbrigði af fjólubláu.
Krókusblómið er hreint furðu-
verk, en það er aðeins hluti þess
sem kemur upp á yfirborðið, þótt
það sé fullþroskað. Við sjáum að-
eins blómblöðin sex, fræflana og
efsta hluta frævunnar, frævan
sjálf er á 3-5 sm dýpi. Krókusar
frjóvgast með skordýrum, það eru
ákveðnar tegundir af býflugum
sem sjá um vinnuna. Það er nú
trúlega lítið af þessum flugum hér
á landi, en samt þroska krókus-
blómin fræ, það sjáum við þegar
líður lengra fram á vorið. Fræin
þroskast neðanjarðar í frævunni,
en þegar þau eru fullþroskuð vex
hún upp á yfirborðið þar sem fræ-
in dreifast.
Við notum þó ekki
sáningu til að fjölga
krókusum heldur smá-
lauka, sem við setjum
niður á haustin. Nú verð
ég að biðjast afsökunar,
þetta eru alls ekki lauk-
ar heldur rótarhnýði.
Við þekkjum öll lauk –
þennan sem við notum í
matargerð. Ef við velt-
um örlítið vöngum yfir
uppbyggingu hans, þá
er greinilegt að hann er
lagskiptur, það má fletta
honum í sundur. Neðst
á lauknum er flöt skífa,
rótarkakan, og upp af
henni hafa vaxið „blöð“
með forðanæringu og
inni í lauknum miðjum er svo vísir
að nýju blómi. Svona uppbyggingu
hafa fjölmargir aðrir laukar aðrir
en laukurinn. Þetta fer nú að
verða hálfruglingslegt, en það sem
ég vildi sagt hafa er að þótt við
tölum í belg og biðu um lauka,
haustlauka eða vorlauka, eigum
við stundum við eiginlega lauka,
stundum stöngulhnýði og stundum
rótarhnýði. Ef við skerum krókus-
„laukinn“ í sundur er hann gegn-
heilt rótarhnýði. Hvert hnýði lifir
ekki nema eitt sumar, það
blómstrar og síðan myndast smá-
hnýði ofan á því gamla, sem visnar
smám saman, eftir því sem forða-
næring þess hverfur. Þannig
fjölga krókusarnir sér og fljótlega
hefur myndast góður brúskur af
krókusum, þar sem örfá hnýði
voru sett upphaflega.
Krókushnýðin eru sett niður á
haustin. Þumalputtareglan er að
hafa moldarlagið ofan á lauk eða
hnýði a.m.k. tvöfalda hæð þess.
Krókushnýðin eru lítil, 1-2 sm í
þvermál, villikrókusar minni en
garðakrókusar. Því setjum við þá
gjarnan á 5 sm dýpi. Ef við hins
vegar ætlum að grafa upp krók-
usabrúsk til að dreifa dálítið úr
hnýðunum, finnum við þau ekki
þar sem við settum þau niður, en
þurfum að grafa niður á 10-15 sm
dýpi. Krókusinn sér nefnilega um
sig sjálfur. Hann hefur furðulegar
rætur, sem vaxa niður úr rótar-
hnýðinu. Þegar þær hafa náð
ákveðinni lengd, dragast þær sam-
an um allt að helming og toga
hnýðið niður á við. Ef moldin er
þokkalega laus er hnýðið komið
niður á hæfilegt dýpi á örfáum ár-
um.
Það er þó eins og sumir af mín-
um krókusum viti þetta með
„teygjuræturnar“. Á hverju vori
þarf ég að skoða einn laukabrúsk,
sem vex alveg við gangstéttina.
Hnýðin liggja stundum alveg í yf-
irborðinu, jafnvel ofan á moldinni.
Ég veit að þarna er jarðvegurinn
mjög þéttur og samanþjappaður,
þannig að aðstæður neðanjarðar
eru ekki sem bestar. Eins hef ég
vængjaða hjálparkokka í garðin-
um, sem toga og tæta í krókusana
um leið og blómin sýna sig. Þeir
eru sólgnir í sætuefnið, hunangs-
vökvann, sem frævan gefur frá
sér, og leggja hart að sér við að
toga laukana upp á yfirborðið.
21. maí kl. 20 heldur Garðyrkju-
félag Íslands fræðslufund í Nor-
ræna húsinu. Þar verður fjallað
um vorblómstrandi lauka og
hnýði, fjölmargar aðrar tegundir
en krókusa. Garðyrkjufélagið er
opið öllu áhugafólki um ræktun og
allir velkomnir á fundi þess hvort
sem þeir eru skráðir félagar eða
ekki. – S.Hj.
DVERGLILJUR
VIKUNNAR
BLÓM
Um s j ó n S i g r í ð u r
H j a r t a r
453. þáttur
(crocus – annað vers)
Njálsgötu 86,
s. 552 0978
Bómullar-satín
og silki-damask
rúmfatnaður
INNLENT
NORÐURLANDARÁÐ hefur aug-
lýst til umsóknar nokkra styrki til
fréttamanna á Norðurlöndum.
Styrkjunum er ætlað að efla áhuga
fréttamanna á norrænni samvinnu
og auka möguleika þeirra á að
skrifa um málefni annarra Norð-
urlanda með því að gera þeim
kleift að fjármagna ferðalög tengd
greinaskrifum.
Styrkurinn er veittur einum eða
fleiri fréttamönnum dagblaðs,
tímarits, útvarps eða sjónvarps og
nemur fjárhæðin til íslensku
styrkþeganna 90 þúsund dönskum
krónum í ár.
Krafist er að styrkþeginn hafi
ríkan áhuga á norrænni samvinnu
og Norðurlöndum og skal umsækj-
andi gera grein fyrir því til hvers
og hvernig hann hyggst nota
styrkinn en hann skal nota innan
árs frá styrkveitingunni.
Norðurlandaráði skal svo senda
stutta skýrslu um notkun styrks-
ins og það efni sem unnið var á
styrktímanum. Skilyrði er að sú
skýrsla sé í greinaformi og fer í
gagnabanka norræna tímaritsins
Politik i Norden, sem gefið er út af
Norðurlandaráði og Norrænu
ráðherranefndinni, og áskilur blað-
ið sér rétt til birtingar greinarinn-
ar.
Fréttamannastyrk-
ir Norðurlandaráðs
FORELDRAFÉLAG misþroska
barna hefur nú opnað heimasíðu
sína á vefsetri Öryrkjabandalags
Íslands, www.obi.is.
Á síðunni er að finna ýmsar
upplýsingar um félagið og starf-
semi þess, tilkynningar um starf-
semi og slóðir á aðrar áhugaverðar
vefsíður, þ.m.t. á kynningar- og
fræðslubækling félagsins sem ligg-
ur inni á netdoktor.is.
Foreldrafélag misþroska barna
hvetur alla sem áhuga hafa til að
kynna sér heimasíðuna en slóðin
þangað er www.obi.is/ADHD.htm.
Um þessar mundir er að koma
úr prentun nýtt upplag af kynn-
ingar- og fræðslubæklingi félags-
ins og er hægt að nálgast hann
með því að hafa samband við upp-
lýsinga- og fræðsluþjónustu
félagsins að Laugavegi 178. Hún
er opin alla virka daga kl. 14 til
16.
Foreldrafélag misþroska
barna opnar heimasíðu
NÁMSKEIÐIÐ „Áskorun hugljóm-
unar“ verður haldið í Bláfjöllum 17.
til 20. maí næstkomandi.
Guðfinna Svavarsdóttir er leið-
beinandi, og verður hún með kynn-
ingu á því á mánudagskvöldið, 14.
maí, kl. 20 í sal Lífssýnar að Bolholti
4.
Námskeið sem þetta hafa verið
haldin víða um heim sl. 30 ár. Í
fréttatilkynningu kemur fram að á
námskeiðinu hugleiði fólk grunn-
spurningar lífsins og geti öðlast
þekkingu á sjálfu sér, lífinu, öðrum
og kærleikanum.
Kynning á
námskeiði
,,OPIÐ HÚS“ verður í leikskólanum
Hlaðhömrum frá kl. 11–14 í dag,
laugardaginn 12. maí, og í leikskól-
anum Hlíð frá kl. 11–13.
Listsýning á verkum leikskóla-
barna og verkefni vetrarins verða
kynnt.
Foreldrafélög leikskólanna verða
með kaffisölu. Allir Mosfellingar og
aðrir gestir eru hjartanlega vel-
komnir.
Leikskóli
með opið hús
EKIÐ var á bifreiðina BI-608
fimmtudaginn 10. maí sl. og farið af
vettvangi. Bifreiðin er Toyota Cor-
olla, fólksbifreið, rauð að lit.
Atvikið átti sér stað á bifreiðastæði
við verslunarmiðstöðina Hólagarða v/
Lóuhóla, Suðurhólamegin, á bilinu kl.
18:30–19:00. Vitni að atvikinu, svo og
tjónvaldur, eru beðin um að hafa
samband við lögregluna í Reykjavík.
Vitni vantar
♦ ♦ ♦
♦ ♦ ♦
♦ ♦ ♦
DAGANA 15. maí til 22. maí næst-
komandi ætla lögregluembættin á
suðvesturlandi að skoða sérstaklega
notkun reiðhjólahjálma og hvernig
börnin bera sig að á reiðhjólum. Enn
fremur verður gert átak í eftirliti
með dekkjabúnað ökutækja og eft-
irvögnum, þar sem kannað verður
sérstaklega skráning þeirra og hlið-
arspeglar bifreiða er draga eftir-
vagna.
Sérstakt
eftirlit með
reiðhjólum
og hjálmumLANDGRÆÐSLA ríkisins og
Rannsóknastofnun landbúnaðarins
verða með námskeið í samvinnu
við Garðyrkjuskóla ríkisins sem
ber yfirskriftina „Hesturinn í góð-
um haga“, fáist næg þátttaka.
Námskeiðið verður miðvikudag-
inn 23. maí 2001, frá kl. 10:00 til
16:00, í húsakynnum Rannsókna-
stofnunar landbúnaðarins (RALA)
á Keldnaholti. Á námskeiðinu
fjallar Ingimar Sveinsson um beit
hrossa og skipulag beitar með til-
liti til fóðurþarfa reiðhesta, stóð-
hrossa og ungviðis, Bjarni P. Mar-
onsson frá Landgræðslu ríkisins
um landnýtingu og beitarskipulag
og Borgþór Magnússon frá Rann-
sóknastofnun landbúnaðarins um
mat á ástandi beitilands og nið-
urstöður beitarrannsókna. Hluti
námskeiðsins felst í skoðunarferð
þar sem áhersla er lögð á mat á
ástandi og meðferð beitilands.
Hlífðarföt og stígvél eru því nauð-
synleg. Námskeiðið er ætlað
hestaeigendum, búfjáreftirlits-
mönnum og öðrum starfsmönnum
sveitarfélaga sem sinna landnýt-
ingarmálum.
Skráning og nánari upplýsingar
fást á skrifstofu Garðyrkjuskólans
eða í gegnum netfangið mhh-
@reykir.is.
Námskeið
um hesta
og beit
LEIÐRÉTT
Tónleikar í Seltjarnarneskirkju
Það skal áréttað að vortónleikar
Vox Academica í Seltjarnarnes-
kirkju eru á morgun, sunnudag, kl.
17.
♦ ♦ ♦