Morgunblaðið - 15.06.2001, Blaðsíða 40

Morgunblaðið - 15.06.2001, Blaðsíða 40
UMRÆÐAN 40 FÖSTUDAGUR 15. JÚNÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ S em rétthugsandi, frjálslyndum og for- dómalausum Evr- ópubúa ber manni að fordæma dauðarefs- ingar í Bandaríkjunum skilyrð- islaust. Líka þegar tekinn er af lífi maður sem myrti 168 sam- borgara sína, þar á meðal fjórtán börn. Samt vill maður passa sig á því að fordæmingin á dauðarefs- ingum sé ekki bara eins og hverjir aðrir fordómar Evr- ópubúa gagnvart Bandaríkj- unum. (Því að ef maður er frjáls- lyndur Evrópubúi þá náttúrulega hefur maður enga fordóma.) Yfirleitt á maður ekki í mikl- um erfiðleikum með að rökstyðja þá skoðun að dauðarefsingar í Bandaríkj- unum séu sví- virðilegur blettur á vest- rænu sam- félagi. En þegar Tim- othy McVeigh var tekinn af lífi núna um daginn var málið ekki eins einfalt. Hefðbundin rök frjálslynda Evrópubúans hrukku ekki til. Í fyrsta lagi var enginn vafi á sekt. McVeigh hafði beinlínis ját- að að hafa framið glæpinn sem hann var dæmdur fyrir. Þess vegna dugðu ekki í þessu tilviki þau rök gegn dauðarefsingum að hætta sé á að saklaust fólk sé tekið af lífi. En það eru annars harla sterk rök, og vitað er um dæmi þess í Bandaríkjunum að í ljós hefur komið eftir á, að fólk sem hefur hlotið dauðarefsingu var saklaust. En Timothy McVeigh var ekki saklaus. Hann var fjöldamorðingi. Í öðru lagi virtist ekki um að ræða mann sem var vanheill. Ekki var annað vitað en að McVeigh væri á sinn hátt full- komlega rökvís og gerði sér að öllu leyti grein fyrir því hvað hann var að gera. Þess vegna dugðu heldur ekki þau rök, sem oft eiga við þegar menn eru teknir af lífi í Banda- ríkjunum, að um sé að ræða veikt fólk, fólk sem hafi andlegan þroska á við börn. Í þriðja lagi var aftaka McVeighs ekki gerð til þess að verða öðrum víti til varnaðar. Henni var ekki ætlað að senda þau skilaboð til þeirra sem kynnu að hafa illt í huga að þeir skyldu ekki halda að þeir kæm- ust upp með að drepa á annað hundrað manns. Hún var til þess gerð að refsa McVeigh. Þess vegna eiga ekki við þau hefðbundnu rök gegn dauðarefs- ingum að það sé rangt að þær dragi úr glæpum, að það hafi verið sýnt fram á með rann- sóknum að dauðarefsingar hafa ekki þau fyrirbyggjandi áhrif sem fylgjendur þeirra segja þær hafa. Það er rétt, að það hefur verið rannsakað hvort dauðarefsingar dragi úr glæpum, og niðurstaðan úr þeim rannsóknum hefur orðið sú, að dauðarefsingar dragi ekki úr glæpum. En þótt þetta sé rétt á þetta ekki við í tilfelli McVeighs vegna þess að því hef- ur í þessu tilviki ekki verið hald- ið fram að taka bæri McVeigh af lífi til að kenna öðrum lexíu. Auk alls þessa hlýtur það að hafa eitthvað að segja að eftirlif- endur sprengjutilræðisins í Okla- hóma – sem er versta hryðjuverk sem framið hefur verið í Banda- ríkjunum – og aðstandendur þeirra sem fórust, kváðust marg- ir finna til léttis þegar McVeigh var allur, þá fyrst fannst þeim málinu lokið. Eða hvað? Er þetta fólk bara ekki nógu vel upplýst af evrópsku frjálslyndi? Bush Bandaríkjaforseti sagði þegar McVeigh hafði verið tek- inn af lífi að aftakan hefði ekki verið hefnd (eins og Amnesty International hélt fram), heldur hefði með henni réttlætinu verið fullnægt. McVeigh hefði sjálfur skapað sér þau örlög sem hann hlaut, er hann framdi tilræðið í Oklahóma. (Kaldhæðnislegt að forsetinn var þarna sammála McVeigh sjálfum, sem endaði líf sitt með því að vitna í ljóð sem endar svona: „Ég er meistari örlaga minna, ég er kapteinn sálar minnar.“) Bush sagði ennfremur að sam- kvæmt landslögum í Bandaríkj- unum hefðu endalok McVeighs verið hin réttu. Þetta er kjarni málsins. Það verður ekki séð að með aftöku McVeighs hafi rétt- arbrot verið framið. En þá á frjálslyndi Evr- ópubúinn eftir þann möguleika að fordæma aftökuna á þeim for- sendum að bandarísk löggjöf sé meingölluð einmitt að því leyti að hún leyfi dauðarefsingar. Það er að segja, sem frjálslyndur Evr- ópubúi getur maður beitt þeim rökum gegn aftöku McVeighs að lögin sem lágu til grundvallar dómnum séu hin verstu ólög og það sé siðferðislega rangt að fara eftir þeim. Þess vegna hlýtur sú sannfær- ing manns, sem frjálslynds og fordómalauss Evrópubúa, að það hafi verið rangt að taka McVeigh af lífi, á endanum að vera byggð á algildu siðalögmáli. Það er að segja lögmáli sem maður vill að gildi um alla menn allstaðar í heiminum. En þetta virðist aftur á móti koma manni í dálítinn vanda. Því að sem frjálslyndur og for- dómalaus Evrópubúi er maður náttúrulega fyrst og fremst víð- sýnn og hlynntur hvers kyns fjölmenningarhyggjum. Og að vera fjölmenningarhyggjusinn- aður felur í sér að maður efast um algild lögmál sem skulu eiga við alla skilyrðislaust. Trú á al- gild lögmál lyktar nefnilega illa af gamaldags nýlenduhyggju. Það eru tvær leiðir mögulegar út úr þessar klemmu. Ann- arsvegar að maður sættist á að kannski hafi verið réttlætanlegt, ef þannig sé á málin litið, að taka manninn af lífi. Hinsvegar að maður viðurkenni að það, að vera „frjálslyndur og víðsýnn Evrópubúi“ feli í rauninni í sér trú á tiltekin siðalögmál sem maður vill að allur heimurinn fari eftir. Eins og einhver orðaði það, að vera „frjálslyndur“ er bara það að hafa tiltekna fordóma. Og ætli sá kostur sé ekki öllu skárri. Aftaka í Ameríku Þess vegna hlýtur sú sannfæring manns, sem frjálslynds og fordómalauss Evr- ópubúa, að það hafi verið rangt að taka McVeigh af lífi, á endanum að vera byggð á algildu siðalögmáli. VIÐHORF Eftir Kristján G. Arngrímsson kga@mbl.is Í dag er síðasti dagurinn sem lands- menn vinna fyrir út- gjöldum ríkis og sveitarfélaga. Það þýðir að sá hluti landsframleiðslu okk- ar, sem fer í að borga opinber útgjöld, er að baki. Eftir þennan dag er hægt að segja að við hættum að vinna fyrir hið opin- bera og byrjum að vinna fyrir sjálf okk- ur. Til hamingju, við skulum halda þennan dag hátíðlegan. En bíðum samt að- eins áður en lengra er haldið í fögnuðinum. Í dag er 166. dagur ársins. Við höfum eytt 166 dögum í að vinna fyrir þessum útgjöldum! Er það eitthvert fagnaðarefni? Hvað ef ég segi ykkur að árið 1998 eyddum við 149 dögum í að vinna fyrir þessum útgjöldum? Við vinnum samkvæmt þessu 17 dögum leng- ur en fyrir þremur ár- um. Þetta gerist þrátt fyrir að skatttekjur ríkis og sveitarfélaga hafi vaxið gríðarlega vegna mikilla umsvifa í hagkerfinu undan- farin ár. Við höfum tekið til hendinni og unnið vel. Hvernig er okkur launað? Jú, rík- isútgjöld eingöngu hafa aukist um 10% á ári frá árinu 1998. Það eru ekki góð verðlaun. Ekki lækkar reikningurinn sem ríkið sendir okkur á næsta ári. Nýjustu fjárlög mæla fyrir um 26 milljarða útgjaldaaukningu sem er rúmlega 13% aukning frá árinu 2000. Hversu marga daga í viðbót ætlast hið opinbera til að við vinnum fyrir það? Við eigum sjálf að halda eftir mestum hluta launa okkar. Við vitum best hvernig á að ráðstafa þeim til að tryggja velferð okkar og fjölskyldu okkar. Heimdellingar ætla að fagna í dag en eins og í Himinbjörgum þreytumst við seint á að vara fólk við stjórnmálamönnum og öðrum bergrisum og sofnum aldrei á verðinum. Hættum að vinna fyrir ríkið Björgvin Guðmundsson Við eigum sjálf, segir Björgvin Guðmundsson, að halda eftir mestum hluta launa okkar. Höfundur er formaður Heimdallar, FUS í Reykjavík. Skattadagur Í VIÐTALI við Mbl. 24. maí sl. segir Þorsteinn Vilhelms- son, sem áður var einn af eigendum Samherja hf. á Akur- eyri: „Hugmyndir Kristins H. Gunnars- sonar, þingmanns og stjórnarformanns Byggðastofnunar, um byggðakvóta og svæð- isbundinn kvóta eru með ólíkindum“ og bætir svo við: „Ég bið Guð að hjálpa mér ef stjórnmálamenn ætla að fara að úthluta kvóta. Það yrði tómur hringlandaháttur og vitleysa. Stjórnmálamenn geta aldrei út- hlutað kvóta nema með skít og skömm.“ Þetta eru miklar yfirlýsingar. Spurningin er þessi: hafa stjórn- málamenn ekki áður komið að út- hlutun kvóta og hver er reynsla Þorsteins Vilhelmssonar af afskipt- um þeirra? Akureyrin EA 10 – tvö þús- und milljónir kr. Þeir Samherjafrændur keyptu togarann Akureyrina árið 1983 og þegar ákveðið var að setja á kvóta- kerfið kom í ljós að veiðireynsla toganars var lítil og kvótinn sem skipið átti að fá árið 1984 var ekki nema 673 tonn, þar af 98 tonn af þorski og 333 tonn af karfa. Það þótti ekki sanngjarnt og í febrúar 1984 var kvótinn aukinn í 1.769 tonn og mánuði seinna kom til svo- nefndur skipstjórakvóti og nú var kvótinn kominn í 4.445 tonn, þar af 1.512 tonn af þorski og 1.146 tonn af karfa. Grálúðukvótinn jókst úr 40 tonnum í 1.180 tonn. Verðmæti kvótans sem þannig var færður á skipið, og er sannkallaður gjafa- kvóti, nemur liðlega 2.000 millj- ónum króna á verðlagi í dag. Þetta er býsna góður byggðakvóti sem að sjálfsögðu var af öðrum tekinn. Oddeyrin EA 210 – ellefu hundruð milljónir kr. Árið 1986 keypti Samherji rað- smíðaskipið Oddeyrina. Af rað- smíðaskipunum fjórum er mikil saga sem rakin er í sérstakri skýrslu fjármálaráð- herra sem lögð var fyrir Alþingi á lög- gjafarþinginu 1997– 98. Auk þess hefur Ríkisendurskoðun gert grein fyrir ýms- um þáttum málsins í nokkrum skýrslum sínum. Skipið fékk út- hlutað kvóta 200 þíg. þótt engin veiði- reynsla væri fyrir hendi, auk þess leyfi til rækjuveiða og 500 tonna kvóta þegar rækjan var sett í kvóta ári seinna. Þessi kvóti er að verðmæti um 340 m.kr. En opinber stuðn- ingur við kaup á Oddeyrinni var meiri. Söluverðið var miklu lægra en smíðaverðið eða sem nemur um 120 m.kr. á verðlagi í dag. Þar að auki neituðu kaupendurnir að und- irrita skuldabréfin fyrir þeim hluta kaupverðsins sem var lánað þegar til kom, en það var reyndar nánast allt kaupverðið, og báru því við að þeir væru óánægðir með þann afla- kvóta sem skipinu var úthlutað. Komu þeir sér hjá því að undirrita skuldabréfin og þurfti ríkið að höfða mál á hendur kaupendunum og biðja um uppboð. Var ekki gengið frá skuldabréfum fyrr en 10 árum seinna. Í því uppgjöri var bókfærð skuld verulega lægri en verið hefði ef skuldin væri fram- reiknuð með lánskjaravísitölu og reiknaðir 6% raunvextir og allir dráttarvextir voru felldir niður. Samtals nam þessi eftirgjöf skuld- arinnar um 640 m.kr. á verðlagi í dag. Eftirgjöf ríkisins er alls um 760 m.kr. þegar tekinn er með af- slátturinn á smíðaverðinu og um 1.100 m.kr. þegar kvótinn er reikn- aður með. Í Mbl.viðtalinu segir Þorsteinn að það sé ekki hægt að reka sjávarútveginn sem einhvers konar félagsmálastofnun. Einhver orðhvatur gæti sagt að þarna væri um félagsmálaaðstoð að ræða til handa Samherja hf. Þorsteinn EA 610 – tvö hundruð milljónir kr. Togarinn Þorsteinn varð fyrir miklu tjóni 1988 og lá frá þeim tíma við bryggju á Akureyri og var ekki gert út framar. Þegar kvótinn kemur árið 1991 fær Þorsteinn EA kvóta, sem er merkilegt í ljósi þess að skipið hafði ekki veitt svo lengi. A.m.k. missa skip sinn kvóta ef ekki er veitt tvö ár í röð. Kvótinn skipsins nam 1.163 þíg fyrsta heila kvótaárið svo það eru miklir pen- ingar í því að halda kvótanum. En þessu til viðbótar fékk Þorsteinn EA sóknarmarksuppbætur. Þessar uppbætur hækkuðu síðan aflahlut- deild skipsins. Þetta þýddi t.d. að aflamark í þorski varð 981 tonn í stað 858 tonna fyrsta fiskveiðaárið, sem reyndar var einungis 8 mán- uðir. Verðmæti uppbótakvótans er líklega um 200 m.kr. Það er góður afrakstur af sóknarmarki um ára- bil við bryggju á Akureyri. Það mætti kalla bryggjumark. Samandregið nemur verðmæti byggðakvótans til Samherja hf. um 2.540 m.kr. og eftirgjöf ríkisins vegna raðsmíðaskipsins, „félags- málaaðstoðin“ um 760 m.kr. eða alls um 3.300 m.kr. Þetta er af- rakstur af byggðasjónarmiðum og afskiptum stjórnmálamanna og mér finnst eiginlega óþarfi af Þor- steini að biðja Guð að hjálpa sér ef stjórnmálamenn eigi að fara að út- hluta kvóta. Frekar ætti Guð að hjálpa þeim sem frá var tekið til að færa Samherja hf. Samherji og byggðakvótinn Kristinn H. Gunnarsson Kvótinn Samandregið nemur verðmæti byggðakvót- ans til Samherja hf. um 2.540 m.kr. segir Krist- inn H. Gunnarsson, og eftirgjöf ríkisins vegna raðsmíðaskipsins, „félagsmálaaðstoðin“ um 760 m.kr. eða alls um 3.300 m.kr. Höfundur er alþingismaður og for- maður þingflokks framsókn- armanna.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.