Morgunblaðið - 20.06.2001, Blaðsíða 30

30 MIÐVIKUDAGUR 20. JÚNÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
MÁLÞING um þjóðernis-vitund Íslendinga oginnflytjenda var haldiðlaugardaginn 16. júní á
vegum ReykjavíkurAkademíunn-
ar. Tók þar til máls fjöldi fyrirles-
ara, jafnt íslenskra sem erlendra
og var tekið á hinum ýmsu hliðum
íslenskrar þjóðernisvitundar og
málefnum innflytjenda. Fundi
stýrði Melkorka Óskarsdóttir, for-
maður Heimsþorps, samtaka gegn
kynþáttafordómum. Ávarpaði hún
viðstadda bæði á íslensku og ensku
vegna hins blandaða áheyrenda-
hóps sem málþingið sótti. Greindi
Melkorka frá mikilvægi þess að Ís-
lendingar tileinkuðu sér lífið í fjöl-
menningarlegu samfélagi vegna
breyttra aðstæðna í heiminum.
Þjóðhátíð hverra?
Guðfríður Lilja Grétarsdóttir
sagnfræðingur sagði í erindi sínu
hræðilegt þegar þjóðerni væri not-
að sem tæki útilokunar og misrétt-
is. Einnig sagði hún þögnina vera
eitt sterkasta vopn kynþáttafor-
dóma, því þögn jafngilti samþykki.
Guðfríður benti á það að auðveld-
ara væri að sjá flísina í auga náung-
ans en bjálkann í sínu eigin og átti
þar við hina algengu skoðun Ís-
lendinga að aðrar þjóðir eigi við
kynþáttafordóma að stríða. Íslend-
ingar verði að gera sér grein fyrir
eigin fordómum og opna augun fyr-
ir því sem aðrir menningarheimar
geta kennt okkur.
Ana Isorena Atlason stjórnmála-
fræðingur fjallaði um reynslu sína
af því að flytja til Íslands frá Fil-
ippseyjum. Ana sagði hina sterku
íslensku þjóðerniskennd hafa vald-
ið sér vissu áfalli.
Hún brýndi fyrir
fundarmönnum að
sjálfsmynd eins
mætti ekki byggjast
á fyrirlitningu á öðr-
um. „Íslendingar eiga svo margt til
að styrkja sína sjálfsmynd. Það er
engin ástæða til að óttast þá sem
koma annars staðar að, við erum í
raun alveg eins og þið. Það er
miklu fleira sem við eigum öll sam-
eiginlegt heldur en það sem greinir
okkur að.“ Ana lagði áherslu á að
hún væri bæði Íslendingur og Fil-
ippseyingur vegna þess að hún
gæti ekki afneitað rótum sínum.
„Uppruna minn og menningu vil ég
ekki skilja við mig en ég vil gjarnan
tileinka mér nýja hluti, öðlast nýja
sýn og halda áfram að þroskast
sem manneskja.“
Hreinleiki og þjóðerni
Unnur Birna Karlsdóttir sagn-
fræðingur fjallaði um birtingar-
form kynþáttafordóma í samtím-
anum og óvild í garð innflytjenda.
Hún skipti óvild í fjóra megin-
flokka. Í fyrsta lagi hreina kyn-
þáttafordóma, þar sem innflytj-
endur mæta fjandsamlegu
viðmóti, tortryggni eða meiðandi
ummælum sem skírskota til hör-
undslitar eða annarra útlitsþátta.
Í öðru lagi birtist óvildin í formi
neikvæðni eða andúðar gagnvart
trú, menningu, tungumáli eða
uppruna. Í þriðja lagi sagði hún
kynþáttafordóma birtast í óöryggi
vegna eigin lífsskilyrða. Í fjórða
lagi sagði hún frá hinu hlutlausa
afskiptaleysi eða skeytingarleysi
heimamanna. Sagði Unnur Birna
þessi viðhorf vera helstu orsakir
mismununar við innflytjendur.
Toshiki Toma, prestur innflytj-
enda á Íslandi, sagði í erindi sínu
frá eðli þjóðarsjálfsmynda og bar
saman hinar íslensku og banda-
rísku þjóðarsjálfsmyndir. Hin ís-
lenska er byggð á tungumálinu og
hugmyndinni um sameiginlega
sögu. Hin bandaríska byggist á
hugmyndinni um land hinna
frjálsu. Þessi grund-
vallarmunur gerir það
mun auðveldara fyrir
innflytjanda að verða
viðurkenndur Banda-
ríkjamaður en Íslend-
ingur. Toshiki taldi skorta sjálfs-
mynd borgaralegs samfélags svo
auðveldara yrði fyrir innflytjend-
ur að teljast til Íslendinga og
njóta heilbrigðrar þjóðernissjálfs-
myndar.
Þorgerður Þorvaldsdóttir sagn-
og kynjafræðingur gagnrýndi
hugmyndina um hreinleika sem
grundvöll íslenskrar þjóðernis-
kenndar. Þessi ofuráhersla á
hreinleika veldur því að Íslend-
ingar eiga gjarnan erfitt með að
þola fólk af öðrum litarhætti. Í því
samhengi á erindi Þorg
margt skylt við lokaverkefn
Þóru Sigurðardóttur gr
hönnuðar frá Listaháskó
lands, þar sem hún setti hör
dökka konu í búning fjallko
ar.
Samskipti ólíkra
menningarheima
Godson U.A. Anufuro
skiptafræðingur frá Nígeríu
í erindi sínu á mikilvægi me
arlegrar samræðu. Eina lei
að menning geti þróast er a
samskipti við aðra menn
heima.
Kennsla innflytjendabarn
umfjöllunarefni Önnu Guð
Júlíusdóttur. Hún fjallað
framfarir í kennsluaðferðu
samstarf við kanadíska skó
sem mjög vel gengi að taka á
vandamálum sem upp kæ
fylgd með Önnu voru tvær s
frá Júgóslavíu, Natalij
Nataša Stankovic sem flutt
á serbó-króatísku og s
áheyrendum frá efni þeirra
lensku.
Antoinette Naysaa G
Adomako félagsfræðingur,
um möguleika Íslendinga
koma á fjölmenningarlegu
félagi og var bjartsýn á þá
ingu sem nú stendur
yfir. Hún sagði einn-
ig að mikilvægt væri
að leyfa fólki að
blómstra og hafa
sína eigin opnu
sjálfsmynd en ekki einhver
ar fastmótaða og skorðaða
ernissjálfsmynd.
Endurskoðun
þjóðerniskenndar
Að lokum fjallaði Viðar H
son bókmenntafræðingur um
þjóðlega mannúð í verkum S
ans G. Stephanssonar sem
til Kanada 1873. Í áranna rá
Íslendingar litið á hann sem
sem horfir með trega aft
heimalandsins. Þessa sýn
Áhugasamir gestir taka þátt í pallborðsumræðum í ReykjavíkurAkad
Þjóðernisvitund
menningarsam
ReykjavíkurAkademían stóð fyrir m
þingi um þjóðernisvitund Íslendinga
innflytjenda. Svavar Knútur Kristins
hlýddi á erindi og pallborðsumræðu
Þ
st
kyn
Skipan mála nið-
urlægjandi fyrir
innflytjendur
RÁÐSTEFNUR UM KONUR OG LÝÐRÆÐI
VERJUMST VERÐBÓLGUNNI
Endurskoðuð þjóðhagsspá, semÞjóðhagsstofnun kynnti í fyrra-dag, sýnir glögglega að horfur í
efnahagsmálum þjóðarinnar fara
versnandi og ýmis hættumerki eru
framundan. Útlitið hefur dökknað held-
ur frá síðustu spá stofnunarinnar, eink-
um vegna lækkunar á gengi krónunnar
og ákvörðunar um að draga úr fiskveið-
um á komandi fiskveiðiári.
Hæst ber spá Þjóðhagsstofnunar um
vaxandi verðbólgu. Stofnunin telur nú
að verðbólgan geti orðið 9,1% frá upp-
hafi til loka þessa árs. Hins vegar muni
draga úr henni á nýjan leik og verð
muni hækka um 6,5% milli áranna 2001
og 2002. Verðbólgan er skelfilegur
skaðvaldur í efnahagslífinu, eins og við
þekkjum frá fyrri tíð. Hún gerir að
engu áætlanir fyrirtækja og einstak-
linga og rýrir lífskjör, ekki eingöngu
með því að neyzluvörur hækka í verði
umfram laun, heldur með því að
greiðslubyrði verðtryggðra lána þyng-
ist stórum. Slíkt kemur ekki sízt niður á
ungum, skuldsettum fjölskyldum – sem
margar hverjar þekkja ekki verðbólgu-
tíma af eigin raun.
Þjóðhagsstofnun gerir ráð fyrir að
enn dragi úr hagvexti og hann verði
ekki nema 1,5% á næsta ári. Þá gerir
stofnunin ráð fyrir að þrátt fyrir lækk-
un gengisins muni viðskiptahallinn
áfram verða mikill á þessu ári, eða um
10% af landsframleiðslu, en að á næsta
ári geti farið að draga úr honum.
Vegna vaxandi verðbólgu telur stofn-
unin að kaupmáttur launa muni ekki
aukast frekar á næsta ári og minnki á
milli áranna 2001 og 2002, enda verði
ekki gerðar breytingar á launalið kjara-
samninga á næsta ári. Þá muni atvinnu-
leysi fara vaxandi og verða um 2% á
árinu 2002.
Það er full ástæða til að taka mark á
þeim hættumerkjum, sem nú sjást í
þjóðarbúskapnum og staðfest eru með
þessari spá Þjóðhagsstofnunar. Ljóst
er að ekki eru allir sammála spá stofn-
unarinnar í einstökum atriðum. Samtök
atvinnulífsins telja t.d. að of miklum
viðskiptahalla sé spáð og að líklegt sé að
hraðar dragi úr þjóðarútgjöldum og þar
með viðskiptahalla og að gengi krón-
unnar styrkist, en hækkun gengisins er
líkleg til að draga úr verðbólgunni. Hins
vegar telja SA líka líklegt að kaupmátt-
ur ráðstöfunartekna á mann verði enn
minni en Þjóðhagsstofnun spáir, vegna
styttri vinnutíma, minni atvinnuþátt-
töku og meira atvinnuleysis. Alþýðu-
sambandið telur að efnahagslegar for-
sendur séu fyrir sterkara gengi en
stofnunin geri ráð fyrir og þess vegna
geti verðlagshækkanir orðið minni en
spáð er. Geir H. Haarde fjármálaráð-
herra hefur bent á að erlend fjárfesting
í nýrri stóriðju og vegna einkavæðingar
ríkisfyrirtækja geti aukið fjárstreymi
til landsins og styrkt gengi krónunnar.
Ekkert af þessu breytir því að spá
Þjóðhagsstofnunar sendir skýr viðvör-
unarmerki til okkar allra, sem við get-
um ekki annað en tekið mark á. Ljóst er
að allir verða að leggjast á eitt til að
verjast þeim vágesti, sem verðbólgan
er. Eðlileg viðbrögð fyrirtækja eru að
leita hagræðingar í rekstri og auka
framleiðni, en nokkuð hefur slaknað á
framleiðniaukningu hér á landi í þensl-
unni undanfarin ár. Sama á við um
heimilin; þau hljóta að leitast við að
draga úr útgjöldum og losa sig við
skuldir. Þáttur opinberra aðila er ekki
síður mikilvægur; við aðstæður sem
þessar er brýnt að draga úr útgjöldum
ríkis og sveitarfélaga og fylgja aðhalds-
samri efnahagsstefnu. Líkt og margir
hafa orðið til að benda á, er það ekki sízt
undir okkur sjálfum komið hvort tekst
að vinna bug á verðbólgunni og endur-
heimta stöðugleikann í efnahagsmálum.
Í gær, 19. júní, en þann dag árið 1915fengu íslenskar konur fyrst kosn-
ingarétt, birtist hér í Morgunblaðinu
frásögn af fjölmennri kvennaráðstefnu
í Vilníus. Ráðstefnan, sem haldin var
undir yfirskriftinni Konur og lýðræði,
var í raun framhald samnefndrar ráð-
stefnu í Reykjavík sem efnt var til síðla
árs 1999.
Af frásögnum þeirra sem ráðstefn-
una sóttu nú má ráða að töluverður ár-
angur hefur náðst í kjölfar þeirrar um-
ræðu sem hófst hér fyrir tveimur árum.
Fyrir utan þá mikilvægu staðreynd að
augu alheimsins beindust að Reykjavík
sem leiðandi afli í alþjóðlegu samhengi,
hefur fjölmörgum brýnum verkefnum
er varða konur verið ýtt úr vör hér á
landi, í Eystrasaltsríkjunum og Rúss-
landi. Verkefnin eru af ýmsu tagi en
miða þó öll að því að þekking, hæfileikar
og kraftar kvenna séu metnir að verð-
leikum á opinberum vettvangi þannig
að samfélagið gefi raunsanna mynd af
atgervi allra þeirra sem það byggja.
Einnig hefur umræða um vændi og
verslun með konur, sem hófst á kvenna-
ráðstefnunni í Reykjavík, orðið tilefni
aðgerða og upplýsingar af ýmsu tagi um
þennan alvarlega og sívaxandi vanda.
Ástæða er til að taka undir orð Sólveig-
ar Pétursdóttur dómsmálaráðherra,
sem sagði á ráðstefnunni í Vilníus að öll
nauðsynleg tæki væru þegar til staðar í
baráttunni gegn verslun með fólk og
„það sé kominn tími til að nota þau“.
Í opnunarræðu sinni í Vilníus sagði
Vaira-Vike Freiberga, forseti Lett-
lands, að árangur Reykjavíkurráð-
stefnunnar fælist meðal annars í því að
þar voru „vandamál er tengjast ójafn-
rétti kynjanna skilgreind. Mörg lönd
hafa gert áætlanir til að stuðla að jafn-
rétti kynjanna og allmörg alþjóðleg
verkefni hafa verið sett á fót til að
stuðla að jafnrétti hvað varðar efnahag,
menningu og menntun í Evrópu.“
Reykjavíkurráðstefnan 1999 hefur því
verið forsenda mikilvægra skrefa í
framfaraátt, enda ljóst að ekki er hægt
að vinna að lausn á svo viðamiklum
vanda sem jafnrétti kynjanna er, nema
með því að skilgreina orsakir hans og
birtingarmyndir.
Eins og Sigríður Dúna Kristmunds-
dóttir, framkvæmdastjóri ráðstefnunn-
ar í Reykjavík, benti réttilega á í Viln-
íus, er einnig afar ánægjulegt að
karlmenn skuli hafa tekið þátt í ráð-
stefnunni að þessu sinni, þar sem jafn-
réttisbaráttan „er ekkert einkamál
kvenna“. Augljóst er að vegur kvenna
kemur ekki til með að aukast nema
einnig sé tekist á við úreltar hugmyndir
um hlutverk karla í samfélaginu. Að-
eins þannig er hægt að ná fram mark-
miðum beggja kynja um viðunandi
dreifingu á valdi og ábyrgð bæði innan
veggja heimilisins og úti á vinnumark-
aðnum.