Morgunblaðið - 20.06.2001, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 20. JÚNÍ 2001 31
gerðar
ni Völu
rafísks
la Ís-
runds-
onunn-
o við-
u benti
nning-
iðin til
að eiga
ningar-
na var
ðrúnar
ði um
um og
la þar
þeim
æmu. Í
stúlkur
a og
tu ljóð
skýrðu
a á ís-
Gyedu-
ræddi
á að
u sam-
hreyf-
rs kon-
a þjóð-
Hreins-
m fjöl-
Steph-
m flutti
s hafa
m mann
tur til
gagn-
rýnir Viðar. Viðar dregur upp
mynd af manni sem finnur sér
nýtt heimili en gleymir ekki upp-
runa sínum eða arfleifð þó hann
tileinki sér nýja menningu. End-
uróma þar orð Önu Isorenu um
tilfinninguna að vera bæði Íslend-
ingur og Filippseyingur. Viðar
sýndi líka fram á það að Stephan
var mikill fylgismaður fjölmenn-
ingarsamfélaga og vildi endilega
að börn lærðu fleiri en eitt tungu-
mál á unga aldri.
Mannréttindi og stjórnvöld
Í pallborðsumræðum, sem Lára
Magnúsdóttir sagnfræðingur
stýrði, komu fram vissir tungu-
málaörðugleikar og hefði túlkur
þar komið sér vel. Væntanlega
verður ráðin bót á því á næsta
málþingi um málefni innflytjenda.
Áleitnar spurningar um mann-
réttindi og stjórnvöld komu fram í
umræðunum og sagði Guðjón
Atlason formaður Mannréttinda-
samtaka innflytjenda að ekkert
mark væri tekið á áliti þeirra í
þingnefndum og færu frumvörp
nær undantekningarlaus óbreytt
fyrir þing. Godson U. A. Anufuro
benti einnig á það að atvinnuleyfið
virkaði eins og vistarband. Út-
lendingar hefðu ekki leyfi til að
vinna, heldur hefðu fyrirtækin
leyfi til að hafa þá í vinnu. Þar
með myndaðist mjög óheilbrigt
samband milli vinnuveitanda og
launþega, þegar vinnuveitandinn
getur látið ferja launþegann úr
landi án teljandi fyrirvara. God-
son sagði skipan mála afskaplega
niðurlægjandi fyrir innflytjendur
og líkti atvinnuleyfiskortinu við
hundaól. Spurningar
vöknuðu um hversu
langt mætti ganga í
því að rækta erlenda
menningu á kostnað
íslenskar menning-
ar. Þessu var svarað á þann hátt
að meiningin væri ekki að menn
ættu að fórna eigin menningu fyr-
ir annarra. Hins vegar yrði að
draga úr tilhneigingu Íslendinga
til að telja íslenska menningu og
samfélag öllum öðrum æðri.
Niðurstaða málþingsins var því
sú að 17. júní yrði að vera hátíð
fyrir alla Íslendinga hvort sem
þeir væru afkomendur víkinga
eða væringja. Til þess yrði að
víkka þjóðernisvitund Íslendinga.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
demíunni.
d í fjöl-
mfélagi
mál-
og
sson
ur.
Þögnin er eitt
terkasta vopn
nþáttafordóma
GERHARD Schröder,kanslari Þýskalands,hefur nýlega kynnthugmyndir sínar um
framtíð Evrópusambandsins.
Strangt til tekið er um að ræða
skjal, sem samið var af stjórn-
málaflokki hans, SPD, en ljóst er
að kanslarinn hafi blessun sína yf-
ir innihaldið.
Schröder leggur fram tillögu að
stjórnskipun Evrópu, sem dregur
dám af stjórnarskrá Þýskalands
og gerir ráð fyrir að ESB verði að
nokkurs konar sambandsríki.
Framkvæmdastjórnin yrði að rík-
isstjórn og forseti hennar yrði að
forsætisráðherra, sem bæri
ábyrgð gagnvart Evrópuþinginu.
Þingið fengi aukin völd og ráð-
herraráðið, þar sem fulltrúar rík-
isstjórna aðildarlandanna koma
saman, yrði gert að nokkurs konar
efri deild, líkt og þýska sam-
bandsráðið.
Tillögurnar byggja í raun og
veru á þýsku stjórnskipaninni,
sem er innblásin af þeirri banda-
rísku og hefur gefist vel frá árinu
1949.
Tillögur Schröders hafa þyrlað
upp nokkru moldviðri og víðast
hvar hlotið neikvæðar viðtökur,
nema í Belgíu. Og viðtökurnar
hefðu sennilega orðið ennþá nei-
kvæðari ef leiðtogar Evrópuríkja
væru ekki sannfærðir um að til-
lögurnar muni aldrei ná fram að
ganga.
En ástæða er til að fagna því að
kanslari Þýskalands hafi lagt fram
skýra hugsjón um sameinaða Evr-
ópu, ólíkt svo mörgum starfssyst-
kynum hans, sem skýla sér oft og
einatt á bak við þversagnakenndar
og óljósar yfirlýsingar.
Schröder áttaði sig ennfremur á
því, að nauðsynlegt væri að móta
framtíðarsýn til að vekja áhuga al-
mennings á Evrópusamvinnunni.
Loks ber að lofa kanslarann fyr-
ir að hafa haft kjark til að vekja
máls á „sambandsríki“, sem hing-
að til hefur verið bannorð innan
ESB. Menn muna eftir því að
orðalagið „í ætt við sambandsríki“
kom fyrir í drögum að Maastricht-
sáttmálanum, en var tekið út að
kröfu Breta og Frakka.
En burtséð frá þessum kostum
tel ég rétt að gera nokkrar at-
hugasemdir við tillögur Schröders:
1. Ólíkt ferlinu sem leiddi til
stofnunar Evrópuþingsins og evr-
unnar eru tillögur Schröders lagð-
ar fram án samráðs við bandalags-
ríki Þýskalands. Með því að auka
hlutverk Evrópuþingsins virðast
þær þjóna hagsmunum Þjóðverja
samkvæmt Nice-sáttmálanum, þar
sem kveðið er á um að þeir haldi
þingstyrk sínum á meðan helstu
bandamenn þeirra (Bretar, Frakk-
ar og Ítalir) fá færri fulltrúa.
2. Tillagan um að gera fram-
kvæmdastjórnina að „ríkisstjórn“
Evrópu og forseta hennar að „for-
sætisráðherra“ vísar til hinnar
upprunalegu túlkunar á Rómar-
sáttmálanum. Sú túlkun var hins
vegar aflögð með tímanum, þar
sem almenningur viðurkenndi ekki
pólitískt umboð framkvæmda-
stjórnarinnar.
Leiðtogafundir ESB, þar sem
þjóðhöfðingjar aðildarríkjanna
koma saman, hafa meira lýðræð-
islegt umboð en framkvæmda-
stjórnin og það viðurkenndi Jean
Monnet árið 1974, þegar við sam-
þykktum að koma á reglulegum
leiðtogafundum.
3. Tillagan um að gera fram-
kvæmdastjórnina að ríkisstjórn
Evrópu gengur í berhögg við þá
ákvörðun, sem tekin var í Nice (og
er í sannleika sagt fáránleg) að
hvert aðildarríki skuli eiga einn
fulltrúa í henni.
Engin ríkisstjórn gæti starfað á
þessum grundvelli. Til að fram-
fylgja tillögum Schröders þyrfti að
endursemja Nice-sáttmálann, jafn-
vel þó að þingin í aðildarríkjunum
hafi þegar tekið hann til af-
greiðslu.
4. Schröder tilgreinir ekki hvort
sambandsríkisáætlun hans miðist
við núverandi aðildarríki ESB,
stofnaðilana, meðlimi Efnahags-
og myntbandalagsins eða öll ríkin
sem eiga eftir að ganga til liðs við
sambandið í framtíðinni. Það
valdaframsal sem felst í því að
koma á sambandsríki er hins veg-
ar auðveldara í framkvæmd meðal
tiltölulega áþekkra ríkja (til að
mynda þeirra sem mynda mynt-
bandalagið), en meðal frábrugð-
inna ríkja sem eiga ólíka sögu og
menningu.
5. Helsti gallinn við tillögur
Schröders er, að þær ganga út frá
því að sameiginlegur vilji sé til
staðar í Evrópu fyrir því, að
byggja upp sterka pólitíska heild
og að eini skoðanamunurinn sé um
leiðir að því markmiði. Ég tel að
þessi vilji sé ekki fyrir hendi í dag:
allir geta skynjað áherslumuninn
milli Breta, Norðurlandaþjóðanna,
Spánar og jafnvel umsækjenda á
borð við Tékka.
Þótt tillögur Schröders kunni að
hafa skerpt á pælingum um Evr-
ópumál mun umræðan ekki skila
árangri nema hún sé í takt við
veruleikann.
Hvort sem maður er hlynntur
sambandsríkjahugmyndinni eða
núverandi kerfi er óhjákvæmilegt
að draga línu milli valdsviðs rík-
isstjórna aðildarlandanna annars
vegar og Evrópusambandsins hins
vegar. Stjórn sambandsins verður
einungis flóknari og enn ofurseld-
ari skriffinsku ef slíkur greinar-
munur er ekki gerður. Það er til
dæmis varla hægt að andmæla
þeirri hugmynd að aðildarríkjun-
um verði aftur fært vald yfir
svæðisbundinni aðstoð. Belgar,
sem fara með formennsku í ráð-
herraráðinu á síðari hluta ársins
2001, munu leggja fram tillögur
um hvernig hagkvæmast og raun-
sæjast sé að skilgreina þetta
valdaframsal.
Það er einnig ljóst að stækkun
Evrópusambandsins og sam-
runaþróunin eru tvö aðskilin fyr-
irbæri, sem krefjast ólíkrar nálg-
unar.
Það er ekki hægt að snúa til
baka eftir að ákvörðun var tekin
um stækkun sambandsins í 27 ríki
(en þau verða þá fleiri en ríkin í
Norður- og Suður-Ameríku sam-
anlagt og álíka mismunandi). Það
væri hins vegar óraunhæft að leita
eftir nánari samruna þessara ólíku
eininga.
Meginvandamálið er að gera
þennan stóra, ólíka hóp að starf-
hæfri heild, og til þess þarf virki-
lega góða stjórn. Leiðtogar Evr-
ópusambandsríkjanna þurfa á
komandi áratug að gefa þessu
máli, sem er frekar praktískt en
pólitísks eðlis, algjöran forgang.
Annað mikilvægt verkefni er
myndun pólitísks afls í Evrópu,
sem gæti virkað sem mótvægi við
stórveldi Bandaríkjanna. Eins og
Schröder hefur áttað sig á, er lík-
legast að þetta afl hafi miðpunkt á
meginlandinu, þar sem litlar líkur
eru á því að Bretar vilji gangast
undir sambandsríkisskipulag.
Tveir vísar að slíku pólitísku afli
í Evrópu hafa þegar sprottið upp:
annarsvegar með stofnríkjum
Evrópusambandsins, sem verða að
standa vörð um einingu sín á milli,
og hins vegar í ríkjunum sem
mynda Efnahags- og myntbanda-
lagið, en sameiginleg myntstefna
frá og með 2002 mun binda þau
enn sterkari böndum. Nauðsyn-
legt er að hlú að þessum vísum.
Leiðtogar Þýskalands sköpuðu
á síðasta áratug nokkurn glund-
roða með fullyrðingum sínum um,
að það væri mögulegt að hleypa
stækkun sambandsins í fram-
kvæmd á sama tíma og unnið væri
að pólitískum samruna. Þessi tál-
sýn gat af sér hina óraunhæfu
sáttmála, sem kenndir eru við
Amsterdam og Nice, en í þeim er
hvorki hægt að finna forskrift að
traustri stjórnun stærra sam-
bands né raunhæfar áætlanir um
hvernig skapa megi nánara póli-
tískt samstarf milli aðildarríkj-
anna.
Þessi glundroði mun ríkja þar
til menn átta sig á nauðsyn þess,
að fjalla um þessi aðskildu mál
hvort í sínu lagi. Á meðan skapast
hætta á því að almenningur gerist
fráhverfur Evrópu og snúist á
sveif með þeim sem vilja halda í
fullveldi aðildarríkjanna.
Stór-Evrópa er of ósamhverf til
að mynda sambandsríki. Að sama
skapi eru einstök Evrópuríki,
Þýskaland þar með talið, of smá
til að hafa teljandi áhrif á al-
þjóðavettvangi. Þegar tekið er til-
lit til þessara tveggja staðreynda
virðist þetta eina lausnin: myndun
evrópsks sambandsríkis sem væri
hluti af stærra Evrópusambandi.
Þegar allt kemur til alls er
þetta sú skipan sem ríkin í Am-
eríku hafa tekið upp!
Schröder á þakkir skildar fyrir
að hafa loksins lagt grunninn að
umræðu um málið, eða öllu heldur
málin tvö, sem varða mestu um
framtíð álfunnar: góða stjórnun
stækkandi Evrópusambands og
myndun sambandsríkis þeirra
landa sem vilja skapa sterkt afl í
Evrópu.
Evrópu skortir vilja til að
fylgja tillögum Schröders
AP
Gerhard Schröder les Financial Times þungbrýnn á leiðtogafundi ESB í Gautaborg. Giscard d’Estaing telur
hugmyndir Schröders um Evrópusamrunann að mörgu leyti óraunhæfar.
Valery Giscard D’Estaing
©Global Viewpoint
Eftir Valery Giscard
d’Estaing
Valery Giscard d’Estaing er fyrr-
verandi forseti Frakklands.
’ Ástæða er til að fagna því að kanslariÞýskalands hafi lagt fram skýra hugsjón
um sameinaða Evrópu, ólíkt svo mörgum
starfssystkinum hans, sem skýla sér oft og
einatt á bak við þversagnakenndar og
óljósar yfirlýsingar. ‘