Morgunblaðið - 11.07.2001, Blaðsíða 19

ALEKSANDER Kwasniewski, for-
seti Póllands, viðurkenndi formlega
fyrir hönd Pólverja í gær að pólskir
íbúar bæjarins Jedwabne hefðu
myrt nær alla gyðinga bæjarins, alls
um 1.500 manns, fyrir 60 árum. Her-
mönnum nasista hafði verið kennt
um fjöldamorðið.
„Þetta var einstaklega grimmileg-
ur glæpur. Ekkert gat réttlætt hann.
Fórnarlömbin voru hjálpar- og varn-
arlaus,“ sagði forsetinn. „Við ættum
að biðja sálir hinna látnu og ættingja
þeirra afsökunar á þessum glæp.
Þess vegna bið ég þá nú afsökunar
sem borgari og forseti Póllands.“
Kwasniewski lét þessi orð falla í
ræðu sem hann flutti þegar hann af-
hjúpaði minnismerki í Jedwabne í
tilefni þess að 60 ár voru liðin frá því
að pólskir íbúar bæjarins myrtu alla
gyðinga sem bjuggu í bænum. Flest-
ir gyðinganna voru læstir inni í hlöðu
og brenndir lifandi. Minningarat-
höfnin var sýnd í beinni sjónvarps-
útsendingu og leiðtogar Póllands
vona að hún verði til þess að sam-
skipti Pólverja og gyðinga batni.
Um 3.000 manns voru við athöfn-
ina, þeirra á meðal 40–50 ættingjar
gyðinga sem voru myrtir í Jedw-
abne. Margir þeirra komu frá
Bandaríkjunum og Ísrael.
Nokkrir íbúa bæjarins voru
dæmdir árið 1949 fyrir aðild að
fjöldamorðinu. Þýskum hermönnum
var þó kennt um fjöldamorðið á
valdatíma kommúnista og Pólverjar
litu þá aðeins á sig sem fórnarlömb
nasista.
Þetta breyttist í fyrra þegar birt
var bókin „Nágrannar“ eftir Pólverj-
ann Jan Gross, sagnfræðiprófessor
við New York-háskóla. Bókin var
byggð á frásögnum sjónarvotta og
dómskjölum sem þykja sanna að
pólskir íbúar bæjarins hafi verið að
verki.
Bókin olli mikilli umræðu í Pól-
landi um þátttöku Pólverja í útrým-
ingarherferð nasista og virðist hafa
sannfært marga embættismenn í
Póllandi um að pólskir íbúar Jedw-
abne hafi myrt gyðingana. Nokkrar
hægrihreyfingar hafa þó dregið nið-
urstöðu bókarinnar í efa.
Jedwabne. AP.
AP
Aleksander Kwasniewski Póllandsforseti leggur blómsveig að minnis-
merki um gyðinga sem myrtir voru í bænum Jedwabne fyrir 60 árum.
Gengist við fjölda-
morði á gyðingum
ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 11. JÚLÍ 2001 19
AMOS Nadai, sendiherra Ísraels á
Íslandi með aðsetur í Ósló, er í heim-
sókn á Íslandi um þessar mundir.
Nadai hélt sinn síðasta blaðamanna-
fund í þessu embætti í gær en mun
láta af því í ágúst.
Á fundinum ræddi sendiherrann
um ástandið í Mið-Austurlöndum og
samskipti Ísraela og Palestínumanna
sem hann segir ekki fara batnandi.
„Ágreiningur Ísraelsmanna og
Palestínumanna er átök sem auðvelt
er að skilgreina en mjög erfitt er að
leysa. Ágreiningurinn hefur staðið í
meira en 100 ár og snýst um mjög lít-
inn landskika sem báðir aðilar telja
sig eiga tilkall til. Í sögulegu sam-
hengi sem og lagalegu er erfitt að
skera úr um hvor hefur í raun rétt á
því landi sem um er deilt. Það er
nokkuð sem við gætum rætt fram og
tilbaka í tvær til þrjár kynslóðir,“
segir Nadai.
Tímamót í Ósló árið 1993
Sendiherrann segist vera þeirrar
skoðunar að Óslóarsamningurinn,
sem undirritaður var í september
1993 hafi verið tímamótasamningur.
„Þar var ákveðið að setja til hliðar
spurninguna um hver á rétt á þessu
landi. Í Ósló reyndum við að bara
finna raunsæja lausn á því hvernig
Palestínumenn og Ísraelar geti búið
hlið við hlið í sátt og samlyndi.“
Nadai segir að þær vonir sem
menn bundu við samninginn sem
Ísraelar og Palestínumenn gerðu í
Ósló hafi brostið. „Við vonuðumst til
að geta byggt upp traust á milli okk-
ar; það gerðist ekki. Á hinn bóginn er
mjög jákvætt að samskipti okkar
hafa breyst. Fram til 1993 voru Ísr-
aelar settir í fangelsi fyrir að tala op-
inberlega við Palestínumenn. Slíkt
var bannað með lögum. Nú erum við í
það minnsta að tala saman, við skipt-
umst á skoðunum.“ Nadai heldur
áfram og lýsir þeirri skoðun sinni að
mesta framförin sem orðið hafi á
þeim sjö árum sem liðu milli friðar-
umleitananna í Ósló og Camp David
sé að nú viðurkenni flestir Ísraelar
rétt Palestínumanna til sjálfstæðis.
„Ég tel þó að samsvarandi hugar-
farsbreyting hafi ekki átt sér stað í
hinum herbúðunum.“
Mikill friðarvilji Ísraela
í Camp David
„Það skilur enginn Ísraeli hvað
gerðist í Camp David,“ segir Amos
Nadai um friðarviðræðurnar sem
áttu sér stað í júlí og ágúst í fyrra.
„Ehud Barak, þáverandi forsætis-
ráðherra Ísraels, mætti til fundarins
og bauð Palestínumönnum mun
meira en nokkurn hefði grunað sem
tók þátt í samningaferlinu í Ósló.
Meðal þess sem tillaga hans fól í sér
var að deila yfirráðum í Jerúsalem
með Palestínumönnum og að af-
henda þeim 95% af hernumdu svæð-
unum. Hann bauð Palestínumönnum
meira þar en þá hefði sjálfa órað fyrir
ári áður. Samt sem áður hafnaði
Yasser Arafat þremur mismunandi
tilboðum Ísraelsstjórnar og það er
ástæðan fyrir því að viðræðum í
Camp David lauk.“
Sendiherrann segist vera þeirrar
skoðunar að ófriður hafi hafist að
nýju eftir að friðarumleitunum í
Camp David lauk vegna þess að Ara-
fat hafi fundið að þá hefði heimurinn
snúist gegn sér. „Palestínumenn
hófu átökin sem nú hafa staðið frá því
í september í fyrra. Arafat taldi að
myndir af látnum palestínskum
börnum væri leiðin til að öðlast sam-
úð heimsins að nýju. Það að hefja
átök var herkænskubragð af hálfu
Arafats.“
Nadai segir ljóst að Arafat hafi
fullt vald til að stöðva hryðjuverk
landa sinna. „Það kom í ljós þegar of-
beldi af hálfu Palestínumanna
minnkaði um helming í kjölfar sjálfs-
morðsárásarinnar í Tel Aviv í júní.“
Ekki bjartsýnn á
lausn deilunnar
Þegar sendiherrann er inntur eftir
því hvort kosning Ariel Sharon í
embætti forsætisráðherra hafi haft
slæm áhrif á friðarferlið segist Nadai
telja að svo sé ekki. Hann segir sam-
komulagið milli Ísraela og Palestínu-
manna hafa versnað löngu áður og
leggur áherslu á að Sharon hafi sýnt
einstakan friðarvilja frá því hann tók
við embætti.
Að lokum segist Amos Nadai ekki
vera bjartsýnn á að friðarsamkomu-
lag náist á næstunni. „Við munum
ekki bjóða nálægt því jafn mikið í
næstu friðarviðræðum og við gerðum
í Camp David, fyrir því höfum við
ekki stuðning almennings í Ísrael.
Palestínumenn munu á hinn bóginn
ekki samþykkja neitt minna. Því er
ég ekki bjartsýnn á að við komumst
að samkomulagi í fyrirsjáanlegri
framtíð. En ofbeldi er ekki rétta leið-
in til að leysa þessa deilu.“
Nýr sendiherra Ísraels á Íslandi,
Leora Herzl, tekur við embætti í
ágúst. Hún mun hafa aðsetur í Ósló.
Friður er
ekki í nánd
Reuters
Palestínsk kona klöngrast yfir
rústir húss síns í Rafah á Gaza í
gær, en það var meðal húsa sem
ísraelsk stjórnvöld létu rífa.
Fráfarandi sendiherra Ísraels á Íslandi,
Amos Nadai, ræddi við íslenska fjölmiðla-
menn á Hótel Borg í gær. Hrafnhildur
Huld Smáradóttir tók þátt í umræðunum.
ANGELA Ermak-
ova, 34 ára gömul
kona af rússneskum
ættum sem unnið
hefur sem fyrirsæta
í Lundúnum, kom
fyrir rétt í brezku
höfuðborginni í gær
til að freista þess að
fá niðurstöðu í
samninga um ein-
greiðslumeðlag frá
þýzku tennisstjörn-
unni Boris Becker
sem hefur við-
urkennt að vera
faðir barns sem
Ermakova skilaði í
heiminn í fyrra.
Talið er að Erm-
akova vilji fá því
framgengt að hún fái í sinn hlut,
fyrir hönd dótturinnar Önnu,
meira en þær tvær milljónir sterl-
ingspunda, andvirði um 290 millj-
óna króna, sem áætlað er að Beck-
er hafi þegar fallizt á að greiða.
Um leið og Ermakova mætti í
réttinn í gær settist hún á lokaðan
fund með lögfræðingum Beckers
sem sjálfur var ekki viðstaddur.
Eftir þann fund tilkynnti dómar-
inn að dómurinn hefði lagt bless-
un sína yfir samkomulag sem af
hálfu Beckers væri „sannarlega
sanngjarnt og reyndar rausn-
arlegt“.
Getnaður í kústaskáp
Ermakova heldur því fram að
hún hafi fyrir tveimur árum átt
stuttan ástarfund með Becker inni
í kústaskáp japansks veitingahúss
í Lundúnum, eftir að þau hittust á
kaffihúsi þar í borg, en hann var
þá staddur þar sem keppandi á
Wimbledon-tennismótinu.
Fyrst eftir að Ermakova kom
fram með fullyrðingar um að
Becker væri barnsfaðir hennar
neitaði hann því en í kjölfar þess
að gert var faðernispróf með sam-
anburði erfðaefnissýna viður-
kenndi hann það. Hann var lög-
formlega úrskurðaður faðir Önnu
litlu Angeludóttur í marz sl.
Einkalíf Beckers hefur verið
mjög á milli tannanna á fólki á
síðustu misserum, einkum í heima-
landi hans Þýzkalandi. Hann
samdi um skilnað við eiginkonu
sína Barböru fyrir þýzkum dóm-
stól í desember sl. en hún leitaði
til bandarískra dómstóla til að
freista þess að fá forræðið yfir
sonum þeirra tveimur og rausn-
arlegt meðlag að auki. Lögfræð-
ingar sömdu án dómsúrskurðar og
varð niðurstaðan sú að þau skiptu
með sér forræðinu. Hvernig fjár-
málahlið samningsins leit út var
ekki gert opinbert.
Nokkrum dögum eftir þetta
slógu þýzkir fjölmiðlar því upp að
nýja ástin í lífi Beckers væri söng-
og sjónvarpsstjarnan Sabrina Setl-
ur en aðeins um mánuði síðar var
þetta samband sagt vera á enda.
Becker varð heimsþekktur árið
1985 er hann varð yngsti sig-
urvegarinn í sögu Wimbledon-
tennismótsins. Hann var þá 17
ára.
Boris Becker
semur um meðlag
Angela Ermakova umkringd fréttamönnum við
dómhúsið í Lundúnum í gær.
AP
NEFND í japanska þinginu
hefur krafist þess að samning-
ur japanskra og bandarískra
stjórnvalda um framsal banda-
rískra hermanna sem grunaðir
eru um að hafa framið glæpi í
Japan verði endurskoðaður.
Árið 1995 voru þrír bandarískir
hermenn fundnir sekir um að
hafa nauðgað ungri stúlku á
japönsku eyjunni Okinawa.
Hörð mótmæli Okinawa-búa
leiddu til þess að Bandaríkja-
stjórn samþykkti nýjar reglur
sem leyfðu framsal hermanna
til japanskra yfirvalda áður en
þeir væru ákærðir. Mörgum
þykir Bandaríkjaher hins veg-
ar hafa dregið lappirnar hvað
varðar framsal hermanns sem
grunaður er um að hafa nauðg-
að ungri konu á Okinawa hinn
29. apríl sl. Vilja þingmennirnir
að samningurinn taki á því hve
fljótt eigi að framselja her-
menn sem grunaðir eru um að
hafa framið glæpi í Japan.
N-írskir
mótmæla
HRYÐJUVERKAHÓPUR
mótmælenda, Frelsisher Ulst-
ers (UFF), tilkynnti í gær að
hann styddi ekki lengur friðar-
samkomulagið sem kennt er
við föstudaginn langa, en sagði
jafnframt að vopnahléið væri
ennþá í gildi. Sagði í tilkynn-
ingunni að það væri óþolandi
að Sinn Fein, hinn pólitíski
armur Írska lýðveldishersins
(IRA), fengi undanþágu á und-
anþágu ofan frá samkomulag-
inu.
Estrada
birt ákæra
SPILLINGARMÁL á hendur
Joseph Estrada, fyrrverandi
forseta Filippseyja, var þing-
fest í Manila í gær. Er forset-
inn fyrrverandi sakaður um að
hafa dregið sér fé og að hafa
þegið mútur meðan hann sat í
embætti. Sonur Estrada,
Jinggoy, var einnig ákærður
fyrir spillingu, en hann var hér-
aðsstjóri í Manila þar til fyrir
tveimur vikum. Hinir ákærðu
neituðu að tjá sig um sakir þær
sem á þá voru bornar. Lög-
fræðingar Estrada hafa gert
allt sem í þeirra valdi stendur
til að seinka málaferlunum en
dómararnir stóðu fast á því að
réttað yrði yfir forsetanum
fyrrverandi.
Ofaldir
hermenn
SAMKVÆMT nýrri skýrslu
frá þýska hernum er hinn al-
menni þýski hermaður allt of
þungur. Þýskir hermenn hafa í
gegnum tíðina þótt meðal
þeirra bestu í heimi og eru
þessar fréttir því talsvert áfall
fyrir þýska hershöfðingja.
Vaxtarlagsvandamál þýskra
hermanna komu fyrst í ljós
þegar þeir tóku þátt í friðar-
gæslu á Balkanskaga. Vilja
menn kenna því um að gert hafi
verið of vel við hermennina.
Þeir vinni frá klukkan níu til
fimm, fái vel borgað og mikið
og gott að borða. Þeir fái einnig
meiri bjór en góðu hófi gegni.
STUTT
Japanir
ósáttir við
Banda-
ríkjaher