Morgunblaðið - 24.07.2001, Blaðsíða 26

26 ÞRIÐJUDAGUR 24. JÚLÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
TALSMENN Evrópusam-bandsins (ESB) fögnuðuí gærmorgun að náðsthefði samkomulag um
breytingar á Kyoto-bókuninni frá
1997 um varnir gegn loftslags-
breytingum. Margot Wallström,
sem fer með umhverfismál í fram-
kvæmdastjórn sambandsins, sagði
að þótt niðurstaðan gengi skemur
en vænst hefði verið hefði mála-
miðlunin bjargað Kyoto-bókuninni.
„Evrópusambandið slakaði mjög á
kröfum sínum til að ná fram sam-
komulaginu en það var verð sem
fyllilega er hægt að réttlæta,“
sagði Wallström. Er Jan Pronk,
forseti ráðstefnunnar og umhverf-
ismálaráðherra Hollands, undirrit-
aði samkomulagið að fulltrúunum
viðstöddum var honum fagnað
með miklu lófataki. Pronk lagði
fram málamiðlunartillögur er voru
að lokum samþykktar.
Markmið ráðstefnunnar í Bonn
var að fylgja eftir samþykktunum
sem gerðar voru í Kyoto með því
að móta reglur um framkvæmd
ráðstafananna sem þá tókst að ná
einingu um. Fulltrúar 178 ríkja
tóku þátt í ráðstefnunni og stóð
lokafundurinn í 25 stundir og fram
á rauðamorgun í gær. Ef samning-
urinn á að öðlast gildi þurfa
minnst 55 ríki að staðfesta hann
en það hafa nú þegar um 30 ríki
gert. Í samningnum skuldbinda 38
iðnvædd ríki sig til að draga úr út-
blæstri gróðurhúsalofttegunda.
Ekkert ríki Evrópusambandsins
hefur enn staðfest samkomulagið
en þau hafa heitið að gera það fyr-
ir árslok.
Bandaríkjamenn greiddu ekki
atkvæði um niðurstöðuna í Bonn
en þeir eru andvígir samkomulag-
inu frá 1997 og segja það andstætt
hagsmunum þjóðarinnar. And-
staða þeirra var talin geta valdið
því að samkomulagið kæmi aldrei
til framkvæmda en Bandaríkja-
menn voru meðal þátttakenda er
Kyoto-bókunin var samþykkt á
sínum tíma. Stjórn repúblikanans
George W. Bush hefur tekið aðra
afstöðu en stjórn Bills Clintons og
óttuðust Evrópuþjóðirnar að Jap-
anir myndu, vegna þess hve sam-
starf þeirra við Bandaríkin
ilvægt, feta í
Bandaríkjamanna í Bonn
Kyoto-samkomulaginu. Sv
ekki en Japanir settu um
ir sig orðalag á ákvæði
ingar sem beita skal ge
aðildarþjóðum er ekki st
skuldbindingarnar. Var s
fjarlægja ákvæðið en j
heitið að ESB fengi að
um að það yrði tekið upp á
ugasta andstaðan við ste
Tilslakanir tryggð
gang Kyoto-samn
Forseti ráðstefnunnar í
herra Hollands, fagnar
fundarhaldanna, M
Bonn. AP, AFP.
Sátt náðist í gær í viðræðum í Bonn milli
fulltrúa nær 180 ríkja um framkvæmd
Kyoto-bókunarinnar frá 1997 um aðgerðir
gegn loftslagsbreytingum. Bandaríkja-
menn ætla ekki að staðfesta bókunina.
ÞAÐ losnaði ummikla spennuþegar þetta lá
fyrir. Menn höfðu vak-
að lengi og viðræðurn-
ar verið erfiðar,“ segir
Halldór Þorgeirsson,
skrifstofustjóri í um-
hverfisráðuneytinu,
sem situr loftslagsráð-
stefnuna í Bonn fyrir
Íslands hönd.
Að sögn Halldórs
var fyrst og fremst
tekist á um fjögur
meginatriði á fundin-
um. Fyrsta atriðið sem
samkomulag náðist um
varðar útfærslu heim-
ildar í Kyoto-bókuninni um bind-
ingu kolefnis með ræktun skóga.
,,Það náðist líka samkomulag um
að heimila bindingu með land-
græðslu og um upptöku kolefnis í
skógum, sem voru til staðar 1990,“
segir Halldór.
Hafa Íslendingar tekið mikinn
þátt í samningavinnu um þessi at-
riði og sáu m.a. um að stjórna
samningaviðræðum um þau síð-
ustu tvö árin, að sögn hans. Sú út-
færsla sem samkomulag náðist um
varðandi bindingu kolefnis í gróðri
er byggð á málflutningi Íslands og
Noregs, skv. upplýsingum Hall-
dórs.
„Það atriði sem leystist síðast og
var erfiðast að ganga frá í lokin er
svonefnt framfylgdarákvæði, sem
lýtur að útfærslu á því hvernig
bregðast skuli við ef ríki standa
ekki við sínar skuldbindingar,
hvaða afleiðingar það hefur og
hvaða viðurlög verða við því. Átök-
in hafa snúist að töluverðu leyti um
hvort slík viðurlög geti bundið ríki
lagalega. Þar vakna
spurningar um full-
veldi ríkja og yfir-
þjóðlegt vald,“ segir
Halldór. Á laugar-
dagskvöldið lagði
Jan Pronk, umhverf-
isráðherra Hollands
og forseti ráðstefn-
unnar, fram sáttatil-
lögu á ráðstefnunni
um öll fjögur meg-
inágreiningsefnin. Á
sunnudeginum gáfu
Evrópusambandið,
Ísland, Noregur og
Nýja-Sjáland, sem
tilheyra svonefndum
Regnhlífarhópi, það
svo til kynna að þau gætu fellt sig
við þessa miðlunartillögu eins og
hún lá fyrir þá. Hið sama gerðu
Sviss og Austur-Evrópuríki á
fundinum, að sögn Halldórs.
Hann leggur áherslu á að Ísland
hafi stutt miðlunartillögu Pronks
eindregið og hafnar þeirri gagn-
rýni sem fram kom um helgina í
máli Árna Finnssonar, áheyrnar-
fulltrúa umhverfissamtaka Íslands
á ráðstefnunni, um að svo hefði
ekki verið. ,,Það er alfarið mis-
skilningur hjá Árna og hann spurði
íslensku sendinefndina aldrei um
stöðuna í þessu máli,“ segir Hall-
dór. ,,Það var að mínu mati mjög
slæmt að Árni skyldi ekki hafa haft
samband við íslensku sendinefnd-
ina og ganga úr skugga um hver
afstaða Íslands væri áður en hann
fór í fjölmiðla á Íslandi,“ segir
hann.
Umhverfisráðherrar Norður-
landanna að Íslandi undandskildu
sendu frá sér yfirlýsingu á sunnu-
dag þar sem lýst var stuðningi við
miðlunartillöguna. Munu
Íslands hins vegar hafa m
svo að ekki væri rétt að s
yfirlýsingunni á viðkvæm
viðræðnanna, en töldu
kæmi fram að Ísland styd
una heilshugar á fundinum
Halldór segir samk
sem náðist í Bonn marka t
umhverfissamningum á
vettvangi.
,,Þetta samkomulag þý
raun og veru að með þ
Kyoto-bókunin tilbúin til
ingar ríkja og nú er e
fyrirstöðu lengur fyrir þau
ast handa við þetta m
langtímaverkefni. Fyrsta
bindingartímabilið, sem er
til 2012, er eingöngu u
segir Halldór.
Ísland nýtur virðin
Aðspurður hversu m
samkomulagið er fyrir Ísl
ir Halldór það hafa mikla
,,Ísland hefur lagt mikið
að stuðla að því að Kyoto
verði að raunveruleika. Ís
ur virðingar annarra sa
nefnda og er talið hafa sýn
afstöðu í þessum samning
um og þess vegna er þet
ánægjuefni. Með þessar
stöðu fæst líka viðurkenn
sem Ísland hefur haldið f
frá því fyrir fundinn í K
landgræðsla sé jafngild n
skóga varðandi bindingu
Það skiptir miklu máli,
göngu vegna þess mag
þarna er um að ræða, held
ur þetta ekki síður hv
þeirri mikilvægu baráttu
urheimta landgæði á Íslan
ir Halldór.
Halldór Þorgeirsson, samningafulltrúi Íslands á lof
lagsráðstefnu Sameinuðu þjóðanna í Bonn
Samkomulagið
markar tímamót
Halldór
Þorgeirsson
SÍÐBÚIN LAGATÚLKUN
TÓBAKSVARNANEFNDAR
ÞAÐ SEM GENÚA-
FUNDURINN SNERIST UM
Fréttir af fundi leiðtoga áttahelztu iðnríkja heims hafa aðmiklu leyti snúizt um þann
óskunda, sem fámennur hópur óeirða-
seggja gerði í borginni, en ekki mál-
stað um 100.000 mótmælenda, sem
fóru í friðsamlegar mótmælagöngur,
eða efnislegar niðurstöður leiðtog-
anna. Það er synd að fámennur hópur
ofbeldismanna skuli hafa komizt upp
með að draga athyglina frá málefnun-
um, sem til umræðu voru í Genúa.
Athæfi þeirra á álíka mikið skylt við
málstað andstæðinga hnattvæðingar-
innar og óspektir fótboltabullna við
hinn sanna íþróttaanda. Alþjóðleg
samtök, sem stóðu fyrir friðsamlegum
mótmælum í Genúa, gerðu rétt í því að
fordæma aðgerðir óeirðaseggjanna
enda spilla þær eingöngu fyrir mál-
stað þeirra.
Staðreyndin er sú, að málefnaleg
mótmæli andstæðinga hnattvæðingar
– eða kannski öllu heldur andstæðinga
afleiðinga hnattvæðingar fyrir sum fá-
tækustu lönd heims – hafa augljóslega
haft áhrif á dagskrá leiðtogafundarins
og þann árangur, sem þar náðist.
Leiðtogarnir lögðu sem fyrr áherzlu
á mikilvægi fríverzlunar og hvöttu til
þess að ný umferð alþjóðlegra við-
ræðna um lækkun tolla og afnám við-
skiptahindrana yrði hafin á vegum
Heimsviðskiptastofnunarinnar. Taka
má undir þá yfirlýsingu leiðtoganna
að skilvirkasta leiðin til að draga úr fá-
tækt sé að skapa sterkt og opið alþjóð-
legt hagkerfi. Þeir lögðu sig hins veg-
ar í framkróka að þessu sinni til að
sýna að þeir væru tilbúnir að mæta
þeirri gagnrýni, sem sett hefur verið
fram á afleiðingar hnattvæddra við-
skipta. Þeir skuldbundu sig til að bæta
frekar markaðsaðgang fyrir vörur frá
fátækustu ríkjum heims. Þeir ákváðu
að setja á stofn sjóð með 1,2 milljarða
dollara stofnfé til að berjast gegn út-
breiðslu alnæmis, mýrarköldu og
berkla í þróunarríkjunum. Þeir lofuðu
auknum stuðningi við menntun í
þriðja heiminum, að auka matvælaað-
stoð við fátækustu ríkin og hétu því að
halda áfram að gefa þeim upp skuldir.
Fleira mætti telja.
Hnattvæðingin og alþjóðleg frí-
verzlun er helzta tækifæri fátækustu
ríkja heims til að brjótast úr viðjum
fátæktar. Leiðtogar iðnríkjanna
gerðu rétt í því að draga ekki úr
áherzlu sinni á fríverzlun. Sömuleiðis
er það í þágu þróunarríkjanna að al-
þjóðlegar fríverzlunarviðræður fari
fram á vegum Heimsviðskiptastofn-
unarinnar í stað þess að þær beinist í
auknum mæli í farveg tvíhliða samn-
inga viðskiptablokka. Það er hins veg-
ar jákvætt að leiðtogarnir leggi aukna
áherzlu á að berjast gegn óæskilegum
hliðarverkunum hnattvæðingar. Slíkt
sýnir árangur þeirra, sem barizt hafa
málefnalega í þágu íbúa fátækustu
ríkja heims. En sá árangur er ekki
óeirðaseggjunum að þakka og þeir eru
ekki fulltrúar fólks, sem líður skort.
Það var hárrétt ákvörðun hjá leiðtog-
um iðnríkjanna að taka ekkert tillit til
óeirðaseggjanna, en að hlusta á mál-
efnalega gagnrýni.
Í nýjum tóbaksvarnalögum erákvæði, sem bannar „hvers konar
umfjöllun í fjölmiðlum um einstakar
vörutegundir [tóbakstegundir] til
annars en að vara sérstaklega við
skaðsemi þeirra“. Ekki verður annað
séð en að með þessu ákvæði, sem
hnykkti á eldri lagaákvæðum frá
1996, sé einfaldlega bannað að nefna
tóbakstegundir á nafn í fréttum eða
annarri fjölmiðlaumfjöllun.
Margir urðu til að gagnrýna þetta
ákvæði í frumvarpi til nýrra tóbaks-
varnalaga, þar á meðal Morgunblað-
ið. Blaðið taldi að með þessu væri
lengra seilzt en nauðsynlegt var til að
halda uppi banni við tóbaksauglýs-
ingum. Blaðið treysti sér ekki til að
mæla með að svona langt væri gengið
í að takmarka tjáningarfrelsi, þótt
það væri í þágu góðs málstaðar.
Alþingismenn tóku ekki mark á
gagnrýnisröddum og samþykktu um-
rætt lagaákvæði. Í þessu ljósi vekja
athygli ummæli Þorgríms Þráinsson-
ar, framkvæmdastjóra tóbaksvarna-
nefndar, í Morgunblaðinu á laugar-
dag. Þar segir framkvæmdastjórinn:
„Með umfjöllun er átt við greinar þar
sem augljóslega er um keyptar aug-
lýsingagreinar að ræða. Í kjölfar aug-
lýsingabanns á tóbaki sem vofir yfir í
Evrópu mun slíkt án efa aukast þar
sem iðnaðurinn mun reyna að kaupa
sér umfjöllun í fjölmiðlum.“
Væri þetta það, sem þingmenn áttu
við þegar þeir samþykktu nýju lögin,
þyrfti líklega að skoða lagaákvæðið í
nýju ljósi. En þá vaknar sú spurning
hvers vegna það var ekki orðað með
öðrum hætti, þannig að skýrt væri
hvað við er átt. Og formaður heil-
brigðis- og trygginganefndar Alþing-
is, Jónína Bjartmarz, virðist í grein,
sem birtist hér í blaðinu 15. júlí, ekki
sammála túlkun Þorgríms. Jónína
leggur þvert á móti þann þrönga
skilning í ákvæðið, sem virðist aug-
ljós af lestri þess: „…almenn umfjöll-
un í fjölmiðlum telst ekki auglýsing í
skilningi tóbaksvarnalaga nema ein-
stakra vörutegunda, þ.e. vörumerkja,
sé getið.“ Af grein þingmannsins
verður engan veginn ráðið að bannið
gildi eingöngu ef augljóslega sé um
„keypta auglýsingagrein“ að ræða.
Sú spurning vaknar óneitanlega
hvers vegna framkvæmdastjóri tób-
aksvarnaráðs kom sjónarmiðum sín-
um ekki á framfæri við Alþingi áður
en frumvarpið var samþykkt. Það
hefði áreiðanlega verið mark á honum
tekið og lagaákvæðið skýrar orðað.
Eins og það stendur er það óþarft og
gagnslaust brot á tjáningarfrelsinu.
Eins og sagði í leiðara hér í blaðinu
25. febrúar sl.: „Öflugt fræðslustarf
og áróður gegn reykingum, sem
byggist á traustum vísindalegum
grunni, eru mun nærtækari ráð til að
vinna gegn vágestinum og þau skila
árangri eins og dæmin sanna.“