Morgunblaðið - 24.07.2001, Blaðsíða 27
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 24. JÚLÍ 2001 27
„ÞAÐ er þarna meirihluti innan Al-
þjóðahvalveiðiráðsins sem lætur sig
engu varða vísindalegar niðurstöð-
ur. Rétt eða rangt skiptir þá ekki
máli. Það eru vissulega vonbrigði
með mörg evrópsku ríkin að þau
skuli vera svo öfgasinnuð í hvalveiði-
málum að þau láti sig ekki varða rétt
og rangt,“ segir Árni Mathiesen um
atkvæðagreiðsluna á ársfundi Al-
þjóðahvalveiðiráðsins.
Vissulega svekktur
„Maður er vissulega svekktur yfir
því að tapa þessari atkvæðagreiðslu
með minnsta mun. Hefðu Rússar
getað greitt atkvæði hefði tillagan
fallið á jöfnu, en þeir höfðu ekki
greitt félagsgjöld og misstu þar með
atkvæðisréttinn. Það er hins vegar
mikill sigur fyrir lögfræðinga okkar
og þjóðréttarfræðinga að lönd eins
og Frakkland, Sviss og Austurríki,
sem eru öll yfirlýstir hvalveiðiand-
stæðingar, skuli komast að sömu
lögfræðilegu niðurstöðunni; að við
höfum fulla heimild til að ganga inn í
Alþjóðahvalveiðiráðið með fyrirvara
um bann við veiðum í atvinnuskyni.
Engin rök andstæðinganna standast
lög, afstaðan er einfaldlega pólitísk.
Við áttum ekki von á því að ríki eins
og Frakkland, Sviss og Austurríki
stæðu með okkur í þessu. Þá er það
óneitanlega mjög svekkjandi að Sví-
þjóð og Finnland skuli snúast gegn
okkur í þessu máli. Þegar við vorum
að undirbúa inngönguna átti utan-
ríkisráðherra viðræður við starfs-
bræður sína frá þessum löndum til
að láta vita hvað við værum að gera
og afla inngöngu okkar fylgis. Við
eigum mikið samstarf með þessum
ríkjum, en samt greiða þau atkvæði
gegn okkur.“
Árni sagði ennfremur að staðan
væri óljós og erfitt að segja til um
hvað kynni að koma út úr þessu.
Þetta væru fyrst og fremst lögfræði-
legar og pólitískar spurningar, en
ekki um það hvort og hvenær hval-
veiðar myndu hugsanlega hefjast.
Framhaldið yrði að meta síðar, en
ljóst væri að við værum þegar búin
að styrkja stöðu okkar mjög mikið.
Hvernig tækist síðan að spila úr því
væri nokkuð undir öðrum komið, til
dæmis Japönum og Norðmönnum,
og viðskiptum þeirra með hvalafurð-
ir, en japanski markaðurinn væri sá
eini sem væri opinn fyrir hvalafurð-
um.
Árni Mathiesen sjávarútvegsráðherra
Rétt eða rangt
skiptir þá engu
Afstaða Finna og
Svía vonbrigði
Sjávarútvegsráðherra, Árni Mathiesen, telur Ísland fullgildan aðila
að Alþjóðahvalveiðiráðinu þrátt fyrir að aðild okkar með fyrirvara
um bann við hvalveiðum í atvinnuskyni hafi verið hafnað.
Morgunblaðið/Arnaldur
ÁRSFUNDUR Alþjóða-hvalveiðiráðsins hafnaði ígær aðild Íslands aðráðinu vegna þess fyrir-
vara Íslands að það sé ekki sam-
þykkt fyrri ákvörðun ráðsins um að
leyfa engar hvalveiðar í hagnaðar-
skyni. Áður höfðu verið greidd at-
kvæði um það hvort ráðið gæti
greitt atkvæði á þennan hátt og féllu
atkvæði þá að 19 ríki töldu ráðið
hafa rétt til atkvæðagreiðslunnar en
18 töldu svo ekki vera. Eitt ríki,
Austurríki, tók ekki þátt í þeirri at-
kvæðagreiðslu. Að þessu loknu bauð
formaður ráðsins Íslendingum sæti
á ársfundinum án atkvæðaréttar.
Íslenska sendinefndin taldi það al-
gjörlega óviðunandi, og lítur á sig
sem fullgildan aðila að ráðinu, þrátt
fyrir atkvæðagreiðsluna.
Ólögmæt atkvæðagreiðsla
Íslendingar telja það ótvírætt
samkvæmt lögum og reglum Al-
þjóðahvalveiðiráðsins að því sé
óheimilt að greiða atkvæði með
þessum hætti við fyrirvara sem sett-
ir eru við inngöngu ríkja í ráðið.
Fjórum sinnum áður hafa ríki geng-
ið í ráðið með fyrirvörum, en þá hef-
ur ekki komið til atkvæðagreiðslu
sem þessarar. Formaður íslenzku
sendinefndarinnar á ársfundinum,
Stefán Ásmundsson, segir að sam-
kvæmt lögum ráðsins sé það réttur
hvers og eins ríkis fyrir sig, ýmist að
gera fyrirvara við samþykktir eða
mótmæla fyrirvörum einstakra
ríkja. Sá háttur hafi verið hafður á
til þessa og segir hann að það sé mat
Íslendinga og fleiri ríkja innan ráðs-
ins að með þessari atkvæðagreiðslu
sé verið að taka af ríkjunum rétt
þeirra til að taka afstöðu til fyrir-
vara eins og okkar Íslendinga nú.
Þetta mál var kynnt fjölmiðlum á
blaðamannafundi í sjávarútvegs-
ráðuneytinu í gær, en fundurinn var
í beinu símasambandi við formann
sendinefndar Íslands á fundinum.
Þar rakti Stefán Ásmundsson gang
mála á ársfundinum í gærmorgun:
„Eftir að við höfðum flutt fram-
sögu okkar eins og önnur ný aðild-
arríki, kom að dagskrárlið sem
fjallaði um skipulag fundarins lögðu
Ástralía og Bandaríkin fram sam-
eiginlega tillögu, sem gekk út á það
að Hvalveiðiráðið myndi ekki sam-
þykkja fyrirvara Íslands við inn-
gönguna,“ sagði Stefán.
Um þessa tillögu urðu miklar deil-
ur, sem grundvölluðust á því að
Hvalveiðiráðið sem slíkt hefði hæfni
til að taka slíka ákvörðun, það væri
réttur einstakra ríkja en ekki ráðs-
ins hvort þau samþykktu eða höfn-
uðu fyrirvaranum. Með atkvæða-
greiðslu sem þessari væri ráðið að
taka fullveldisréttindi aðildarríkj-
anna af þeim. Formaður ráðsins
skar svo úr um það að ráðið hefði
hæfni til að greiða atkvæði með
þessum hætti. Fjölmörg ríki neituðu
að samþykkja þessa ákvörðun for-
mannsins, en þá var ákveðið að
kjósa um það hvort hún stæðist.
Naumur meirihluti
„Við töldum, og fleiri, að ekki væri
rétt að kjósa um það, þar sem ráðið
hefði enga hæfni til að greiða at-
kvæði um fyrirvarann. Niðurstaðan
var sú að 19 greiddu atkvæði með
því að Alþjóðahvalveiðiráðið gæti
greitt atkvæði um aðild Íslands með
fyrirvara, en 18 voru á móti.
Að því loknu var gengið til kosn-
inga um að hafna fyrirvara Íslands.
Sömu 19 ríkin greiddu því atkvæði,
þrjú sátu hjá og 16 greiddu ekki at-
kvæði í mótmælaskyni.“
Stefán sagði að hörðustu and-
stæðingar hvalveiða hefðu greitt at-
kvæði gegn aðild Íslands með fyr-
irvaranum, en ýmis ríki andstæð
hvalveiðum hefðu greitt atkvæði
með Íslandi, þar sem þau hefðu
komizt að þeirri niðurstöðu að þessi
leið væri ekki rétt og meðal þeirra
hefðu verið Frakkland og Sviss.
Eftirtalin ríki greiddu atkvæði
með því að Alþjóðahvalveiðiráðið
gæti greitt atkvæði um aðild Íslands
með fyrirvara: Argentína, Ástralía,
Bandaríkin, Bretland, Brazilía,
Chile, Finnland, Holland, Indland,
Írland, Ítalía, Mexíkó, Mónakó,
Nýja-Sjáland, Oman, Suður-Afríka,
Spánn, Svíþjóð og Þýzkaland.
Atkvæði á móti greiddu: Antigua
og Barbuda, Danmörk, Dóminí-
kanska lýðveldið, Frakkland, Gínea,
Grenada, Ísland, Japan, Kína, Kó-
rea, Marokkó, Noregur, Panama,
Sviss, Salómonseyjar, St. Vincent,
St. Kitts og Nevis og St. Lucia.
Austurríki greiddi ekki atkvæði.
Við síðari atkvæðagreiðsluna
greiddu sömu 19 ríkin atkvæði með,
16 tóku ekki þátt þar sem þau töldu
atkvæðagreiðsluna ólögmæta og
þrjú sátu hjá: Austurríki, Frakkland
og Sviss.
Fyrir þessa atkvæðagreiðslu
höfðu nokkur ríki samþykkt inn-
göngu Íslands með fyrirvaranum
um hvalveiðibanna, en meðal þeirra
voru Japan og Noregur.
Nokkur óvissa var um það um
miðjan dag í gær hvað þetta þýddi í
raun og veru. Hvort inngöngu Ís-
lands hefði verið hafnað eða ekki.
Hvort Ísland væri orðinn lögform-
legur aðili að ráðinu gagnvart þeim
ríkjum sem hefðu samþykkt fyrir-
varann án tillits til atkvæðagreiðsl-
unnar. Þegar ríki samþykkja fyrir-
vara eins og Ísland gerði nú og
Noregur á sínum tíma, þegar landið
lýsti sig óbundið af ákvörðun ráðsins
um bann við hvalveiðum í atvinnu-
skyni, geta þau ríki ekki amazt við
veiðum og sölu afurða frá viðkom-
andi ríki. Hafi fyrirvaranum hins
vegar verið mótmælt er ríkið sem
mótmælir óbundið af fyrirvaranum
og getur lagzt gegn veiðum og lagt
hömlur á viðskipti viðkomandi ríkis
með hvalaafurðir og jafnvel aðrar
afurðir. Það gildir hins vegar ekki ef
um veiðar í vísindaskyni er að ræða.
Ársfundur Alþjóðahvalveiðiráðsins
Aðild Íslands með
fyrirvara hafnað
n er mik-
fótspor
og hafna
vo fór þó
hríð fyr-
um refs-
egn þeim
tanda við
æst á að
jafnframt
þrýsta á
á ný. Öfl-
efnu Evr-
ópusambandsins kom frá Regn-
hlífarhópnum, laustengdu
samstarfi nokkurra ríkja þar sem
fremst fara Ástralía, Kanada og
Japan og hafa Íslendingar unnið
með hópnum. Honum tókst að
koma því fram að binding koldíox-
íðs í skógum og jarðvegi mætti
vera drjúgur hluti af framlagi
hverrra þjóðar. Einnig var tekist á
um svonefnda losunarkvóta. ESB-
ríkin urðu að sætta sig við að ekki
yrði þak á rétti iðnríkjanna til að
kaupa sér slíka kvóta af öðrum
ríkjum sem ekki losa mikið af
gróðurhúsalofttegundum.
Markmiðið, sem sett var á blað í
Kyoto á sínum tíma, var að losun
koldíoxíðs, sem veldur hlýnun í
lofthjúp jarðar, og fleiri svo-
nefndra gróðurhúsalofttegunda
yrði minnkuð um 5,2% frá því sem
var árið 1990. Var miðað við að
takmarkinu yrði náð ekki síðar en
2012. Ástæðan fyrir þessum að-
gerðum er fyrst og fremst ótti
margra við að snögg hlýnun geti
valdið snöggum breytingum á and-
rúmslofti og veðrakerfi um allan
heim, sjávarborð muni hækka og
færa láglendi í kaf og jafnframt að
hafstraumar muni færast til.
Spá hlýnun um allt að 5,8%
Brennsla á jarðefnaeldsneyti
eins og olíu og kolum er talin eiga
mestan þátt í aukningu gróður-
húsalofttegunda á síðari áratug-
um.
Sérstök nefnd á vegum Samein-
uðu þjóðanna hefur spáð því að á
næstu hundrað árum muni and-
rúmsloftið hlýna og meðaltals-hita-
stigshækkunin geti orðið frá 1,5
gráðum á selsíus upp í 5,8 gráður.
Fullyrt var í gær að ákvörðunin
um að binding í gróðri mætti vera
hluti af framlagi ríkjanna til
minnkunar koldíoxíðlosunar
merkti að raunverulegur sam-
dráttur í losuninni á heimsvísu
yrði mun minni en stefnt var að í
upphaflega samkomulaginu 1997.
Talsmaður náttúruverndarsamtak-
anna World Wide Fund For Nat-
ure taldi að minnkunin yrði aðeins
um 1,8%.
Fulltrúarnir í Bonn náðu sam-
komulagi um að auðugar þjóðir
myndu frá 2005 verja 410 millj-
ónum dollara, rúmlega 40 millj-
örðum króna, til að aðstoða þróun-
arlöndin við að bregðast við
loftslagsbreytingum og taka upp
tækni sem minnki útblástur.
ðu fram-
ningsins
AP
í Bonn, Jan Pronk (t.h.), umhverfismálaráð-
úrslitunum í gær ásamt framkvæmdastjóra
Möltubúanum Michael Zammit Cutajar.
fulltrúar
metið það
standa að
mu stigi
að skýrt
ddi tillög-
m.
komulagið
tímamót í
alþjóða-
ýðir það í
þessu er
staðfest-
ekkert til
u að hefj-
mikilvæga
a skuld-
r frá 2008
upphafið,“
ngar
mikilvægt
land, seg-
þýðingu.
á sig við
o-bókunin
sland nýt-
amninga-
nt ábyrga
gaviðræð-
tta mikið
ri niður-
ning á því
fram, allt
Kyoto, að
nýræktun
kolefnis.
ekki ein-
gns sem
dur verð-
vatning í
u að end-
ndi,“ seg-
fts-
SIV Friðleifsdóttirumhverfisráð-herra segir sam-
komulagið í Bonn sögu-
legt. ,,Ég tel að hér sé
um stórviðburð að
ræða, að alþjóðasam-
félagið skyldi ná þess-
um samningi í höfn.
Þetta gerist strax í
kjölfar alþjóðasamn-
ingsins um þrávirk líf-
ræn efni, sem snýr að
aðgerðum gegn meng-
un hafsins. Þetta eru
tveir afar mikilvægir
samningar á sviði um-
hverfismála á alþjóða-
vettvangi,“ segir Siv.
Hún sagði að það hefði vissulega
getað brugðið til beggja vona á
fundinum um helgina. ,,Þetta eru
flóknustu alþjóðasamningar sem
um getur og það er tekist á um gíf-
urlega hagsmuni. Það þurfti að
finna heildarlausn, þar sem nægi-
lega mörg ríki, eða 55 ríkja sem losa
55% gróðurhúsalofttegunda, gætu
sætt sig við niðurstöðuna. Þess
vegna var þetta mjög þungt í vöfum
og flókið,“ segir hún.
Geta tekið
upplýsta ákvörðun
Siv segir mikilvægt að í samn-
ingnum sé kveðið á um að ríki heims
eigi að ná ákveðnum tölulegum
markmiðum á fyrsta skuldbinding-
artímabili Kyoto-bókunarinnar, þ.e.
á tímabilinu 2008–2012. ,,Til þess að
ná þeim markmiðum er unnið eftir
ákveðnum leikreglum og var verið
að útfæra þær núna, þannig að nú
geta ríki heims í fyrsta skipti tekið
upplýsta ákvörðun um að fullgilda
bókunina, því núna vita menn hvað
hún inniheldur,“ seg-
ir umhverfisráð-
herra.
Þrátt fyrir þetta
samkomulag mun Ís-
land þó ekki fullgilda
bókunina fyrr en við-
unandi niðurstaða
liggur fyrir um mál-
efni Íslands, sem
ekki voru til umræðu
á ráðstefnunni í
Bonn, að sögn Sivjar.
Hún bendir á að í
stefnuyfirlýsingu rík-
isstjórnarinnar komi
fram að Ísland muni
gerast aðili að Kyoto-
samkomulaginu svo
framarlega sem komið verði til móts
við sérstöðu Íslands með viðunandi
hætti. ,,Við vitum ekki endanlega í
dag hvort það verður en þau mál
eru í eðlilegum farvegi. Önnur ríki
hafa sýnt því vaxandi skilning að
það sé óeðlilegt að útiloka Íslend-
inga frá því að nýta endurnýjanlega
orkugjafa, vatnsorku og jarðvarma,
til að framleiða ál sem notað er í
vistvænum tilgangi,“ segir hún.
Siv segir m.a. þann þátt sam-
komulagsins sem varðar bindingu
kolefnis með landgræðslu mjög já-
kvæðan og hvetja til enn frekari
landgræðslu. Í þeim hluta sam-
komulagsins sem fjallar um við-
skipti með losunarheimildir er gert
ráð fyrir að aðildarríkin geti ráðist í
sameiginleg verkefni með þróunar-
ríkjunum. Hefur það einnig þýðingu
fyrir Ísland að sögn umhverfisráð-
herra. ,,Við getum gert þetta og það
yrði talið okkur til tekna að ein-
hverju leyti, t.d. með því að aðstoða
þróunarríki við nýtingu jarð-
varma.“
Siv Friðleifsdóttir umhverfisráð-
herra um samkomulagið
Siv
Friðleifsdóttir
Sögulegur
stórviðburður