Morgunblaðið - 02.08.2001, Blaðsíða 11

ÚRSKURÐUR SKIPULAGSSTOFNUNAR
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 2. ÁGÚST 2001 11
Útsala
50% afsláttur
Skólavörðustígur 8
Sími: 552 4499
FRIÐRIK Sophusson, forstjóri
Landsvirkjunar, segir niðurstöðu
Skipulagsstofnunar um að leggjast
gegn áformum um virkjun við Kára-
hnjúka hafa komið sér á óvart, hann
hafi frekar átt von á að virkjunin
yrði leyfð með ákveðnum uppfyllt-
um skilyrðum. Friðrik boðaði
fréttamenn til fundar við sig síðdeg-
is í gær í höfuðstöðvar Landsvirkj-
unar, skömmu eftir að úrskurður
Skipulagsstofnunar lá fyrir. Þar
sagði hann m.a. að hann ætti frekar
von á því að Landsvirkjun myndi
kæra úrskurðinn til umhverfisráð-
herra, en frestur til þess er til 5.
september nk. Hann sagði að
ákvörðun yrði tekin á næstu dögum,
um leið og farið yrði betur ofan í
skýrslu Skipulagsstofnunar.
Á blaðamannafundinum var lögð
fram stutt tilkynning frá Lands-
virkjun þar sem segir að standi
þessi úrskurður Skipulagsstofnun-
ar óbreyttur verði ekki séð að vatns-
orka í jökulám á Austurlandi verði
nýtt.
„Þetta þýðir að þessar orkulindir,
sem eru verulegar, verða ekki nýtt-
ar til hagsbóta fyrir íslenska þjóð.
Þess vegna hlýtur það að vera
skylda fyrirtækis eins og Lands-
virkjunar, sem hefur lögboðnu hlut-
verki að gegna í þessum efnum, að
fara rækilega yfir úrskurðinn með
tilliti til lögboðinnar kærumeðferð-
ar. Umhverfisráðherra á síðan loka-
orðið og fellir fullnaðarúrskurð,“
sagði Friðrik.
Nýju lögin óskýr
Friðrik vakti á fundinum athygli
á að Landsvirkjun starfaði eftir nýj-
um lögum um mat á umhverfisáhrif-
um og Kárahnjúkavirkjun væri
langstærsta framkvæmdin sem
fjallað hefði verið um eftir gildis-
töku laganna.
„Það verður að segjast eins og er
að þessi nýju lög eru um margt
óskýr og ekki hefur enn verið reynt
á ýmislegt þar. Bæði Skipulags-
stofnun og þeir sem ráðast í fram-
kvæmdir eru enn að fóta sig í því
hvað lögin þýða. Sjálfsagt er ágrein-
ingur um það. Það er t.d. mjög áber-
andi í lagatextanum að margt er
byggt á huglægu mati. Hugtök eru
mörg hver gildishlaðin þar sem ekki
eru til fastir mælikvarðar. Ég tek
það fram að þegar við lögðum af
stað var okkur ljóst að þetta væri
mikið verkefni. Við fengum til okkar
bestu sérfræðinga sem völ var á,
bæði erlenda og innlenda, og höfum
varið um 300 milljónum króna bara í
rannsóknir, sem að sjálfsögðu eru
verulegir fjármunir. Ég tel að fólk
verði að átta sig á því hvað það kost-
ar að fara í mat á umhverfisáhrifum
í þetta stórri framkvæmd. Við telj-
um mikið hafa verið gert varðandi
þennan undirbúning og við höfum
fengið erlenda ráðgjafa, sem unnið
hafa að mati á umhverfisáhrifum
víða um heim, til að tryggja að
vinnubrögðin væru í lagi. Ég verð af
þeim sökum að segja að niðurstaðan
kom nokkuð á óvart. Við hefðum
skilið það betur ef leyfið hefði verið
skilyrt. Tíminn var skammur sem
við höfðum og skiljanlegt að Skipu-
lagsstofnun hefði viljað sjá ýmislegt
fleira og óska eftir frekari upplýs-
ingum. Þetta tel ég að hefði verið
mögulegt fram að því að fram-
kvæmdir hæfust. Niðurstaðan varð
önnur og þegar maður les úrskurð-
inn má einkum rekast á tvennt sem
Skipulagsstofnun leggur áherslu á,“
sagði Friðrik.
Vel viðunandi arðsemi
Annars vegar nefndi hann að
stofnunin taldi ekki nægjanlega vel
sýnt fram á arðsemi fram-
kvæmdanna á móti umhverfisáhrif-
unum.
„Vel kann að vera að það sé rétt
og þá stafar það af því að við höfum
staðið í samningaviðræðum við
þann aðila sem ætlar að kaupa af
okkur rafmagnið. Af ýmsum ástæð-
um höfum við ekki getað opnað okk-
ar bækur alveg í því sambandi. Nú
höfum við náð þeim árangri að raf-
magnsverðið liggur nokkurn veginn
fyrir og hvað þetta mál snertir tel
ég að við séum í betri aðstöðu nú en
áður að nefna skýrari tölur um arð-
semina,“ sagði Friðrik og upplýsti
að Landsvirkjun reiknaði með því
að fá 12–14% arðsemi eigin fjár af
framkvæmdinni, sem væri vel við-
unandi og sambærilegt við það sem
orkufyrirtæki fengju í nágranna-
löndum.
Hins vegar nefndi Friðrik að í
skýrslu Skipulagsstofnunar væri
áhersla lögð á að gera lítið úr já-
kvæðum efnahagsáhrifum virkjun-
arinnar.
„Skýrsla Þjóðhagsstofnunar ligg-
ur fyrir þar sem skýrt kemur fram
að þarna verður um verulegar
breytingar að ræða. Landsfram-
leiðsla eykst talsvert og útflutnings-
aukningin verður um 60 milljarðar á
ári. Þetta er auðvitað veruleg búbót
til viðbótar annarri starfsemi í land-
inu.“
Friðrik sagði að ef Landsvirkjun
kærði ekki úrskurðinn þá myndu án
efa einhverjir aðrir gera það og
reiknað væri með því í matsferlinu.
Úrskurðurinn breytti því ekki að
niðurstaða matsins gæti legið fyrir í
lok október eða byrjun nóvember.
Friðrik sagði aðspurður að útgáfa
virkjanaleyfis væri óháð úrskurði
Skipulagsstofnunar. Mat á um-
hverfisáhrifum væri aðeins einn
þáttur ferilsins. Reiknað væri með
að frumvarp um virkjanaleyfið yrði
lagt fram á haustþinginu og lægi
fyrir áður en samningar ættu að
undirritast 1. febrúar á næsta ári.
Ekki einhlítt að meta
verðmæti landsins
Spurður í ljósi athugasemda
Skipulagsstofnunar við mats-
skýrslu Landsvirkjunar hvort eitt-
hvað hefði mátt vinna betur sagði
Friðrik að eflaust hefði Landsvirkj-
un mátt vera nákvæmari varðandi
arðsemina, sem fyrirtækið hefði
verið að forðast af viðskiptalegum
ástæðum. Ekki aðeins hefðu við-
ræður staðið yfir við erlenda aðila
heldur einnig hér innanlands.
„Ef við hefðum átt von á því að
skortur væri á upplýsingum frá
okkur þá hefðum við viljað fá ná-
kvæmari leiðbeiningar um það.
Auðvitað var ágreiningur um sumt
sem kom fram í matsáætluninni
sjálfri.
Það getur verið ágreiningur um
viss atriði og eitt af því sem kemur
upp er hvort leggja eigi fjárhagslegt
verðmat á landið. Til þess er ekki til
nein einhlít aðferð. Við töldum, sem
framkvæmdaaðili, að við gætum
ekki gert það með neinni ná-
kvæmni. Skipulagsstofnun finnur
að þessu en við efumst um að það
standist lög um umhverfismatið,
satt að segja,“ sagði Friðrik.
Forstjóri Landsvirkjunar sagðist
ekki geta sagt til um hvort þessi úr-
skurður hefði áhrif á áhuga fjár-
festa á stóriðju á Austurlandi. Hann
taldi líklegra að fjárfestar héldu
áfram ótrauðir.
„Svo má ekki gleyma því að ann-
að ferli er í gangi varðandi álverið
sjálft. Innan tveggja vikna kemur
niðurstaða sem ég veit ekki hver
verður. En upp gæti komið sérstök
staða ef álverið færi í gegn en það
fengi bara ekkert rafmagn. Það er
líka sérstök staða komin upp í dag
því við höfum sjálfstætt leyfi til að
byggja raforkulínurnar frá virkjun-
inni að álverinu,“ sagði Friðrik enn-
fremur.
Raforkuverð
ekki gefið upp
Hann vildi ekki á þessari stundu
gefa upp það raforkuverð sem væri
uppi í viðræðum við Reyðarál. Stór
þáttur í verðinu væri þróun álverðs
á heimsmarkaði. „Þegar við tökum
álverðið, eins og við sjáum það
þróast, og notum það raforkuverð
sem við höfum nokkurn veginn sam-
ið um, gefur það okkur arðsemi upp
á 12–14%. Það eru engin stórvægi-
leg vandamál í samningum milli
Landsvirkjunar og Reyðaráls en
málið er allt mun flóknara en svo að
það sé eina atriðið sem skiptir máli.
Fjárfestar þurfa til dæmis að sam-
ræma innbyrðis sjónarmið og að því
er unnið,“ segir Friðirk.
Ekki virkjað á Aust-
urlandi standi úr-
skurðurinn óbreyttur
Morgunblaðið/Þorkell
Friðrik Sophusson, forstjóri
Landsvirkjunar, var þungt
hugsi yfir úrskurði Skipulags-
stofnunar, enda kom honum á
óvart að virkjun við Kára-
hnjúka væri alfarið hafnað af
stofnuninni vegna mikilla um-
hverfisáhrifa og ófullnægjandi
upplýsinga.
Á blaðamannafundi Landsvirkjunar í gær
kom fram að úrskurður Skipulagsstofn-
unar um Kárahnjúkavirkjun verður að öll-
um líkindum kærður. Upplýst var að arð-
semi framkvæmdanna væri talin 12–14%.
Forstjóri Landsvirkjunar segir úrskurð Skipulagsstofn-
unar um Kárahnjúkavirkjun hafa komið sér á óvart
Hún hafi möguleika á að kæra og loks
hafi umhverfisráðherra frest til að
kveða upp endanlega niðurstöðu.
„Ég held að það sé mjög brýnt að
menn fari yfir þetta mjög vandlega.
Auðvitað er það þannig að stjórnvöld í
þessu landi bera ábyrgð hvað þetta
varðar. Og ef það er niðurstaðan að
það megi nánast ekki nýta náttúru-
auðlindir í þessum landshluta er það
auðvitað mjög alvarleg niðurstaða og
stórpólitísk,“ segir Smári. Hann
bendir á að sú niðurstaða hefði ekki
einungis áhrif á Austurland heldur á
þjóðarhag allan í framtíðinni.
„Það er náttúrlega þannig að menn
vega og meta hvað þeir hafa að leið-
arljósi þegar þeir taka svona ákvörð-
un eða komast að þessari niðurstöðu.
Ef menn taka fyrst og fremst undir
rök ákveðinna aðila en draga rök ann-
arra aðila í efa lýsir það auðvitað eink-
um ákveðnu viðhorfi hjá þeim sem
fara í gegnum þetta mál. Það er að-
allega þetta sem ég á við þegar ég
segi að þetta sé pólitísk ákvörðun,“
segir Smári. Hann ítrekar að hann
dragi faglega þætti niðurstöðunnar í
efa. Þá er hann undrandi á niðurstöðu
Skipulagsstofnunar um að skortur sé
á upplýsingum varðandi einstaka
þætti framkvæmdarinnar.
Völd Skipulagsstofnunar
í málum sem þessum
umhugsunarverð
„Ég fullyrði bæði varðandi Kára-
hnjúkavirkjun og varðandi álver á
Reyðarfirði að það umhverfismat sem
hefur verið framkvæmt varðandi
bæði þessi verkefni er á meðal þeirra
viðamestu og fullkomnustu sem fram-
kvæmd hafa verið hér á landi. Mér er
minnisstætt að Landsvirkjun var með
sænskan ráðgjafa í þessari umhverf-
ismatsvinnu og sá fullyrti að þetta
væri með fullkomnustu verkum á því
sviði sem hann hefði augum litið.
Samt er það þannig að Skipulags-
stofnun kvartar undan skorti á upp-
lýsingum á nánast öllum sviðum.“
Smári treystir sér ekki til að segja
til um viðbrögð Landsvirkjunar en
vonar að úrskurðurinn verði kærður.
„Mér finnst að menn verði að sýna
þeim [Landsvirkjun] þá tillitssemi að
fara í gegnum þetta með vönduðum
hætti og það munu þeir eflaust gera.
En auðvitað vona ég heitt og innilega
að þeir kæri þessa niðurstöðu og setji
fram rök sem menn verða bókstaflega
að horfa til í þessu sambandi. Þá tel
ég líka að menn verði að velta fyrir
sér hver eigi að vera völd stofnana
eins og Skipulagsstofnunar í málum
sem þessum,“ segir Smári.
SVERRIR Her-
mannsson, for-
maður Frjáls-
lynda flokksins,
segir niðurstöðu
skipulagsstjóra
um að leggjast
gegn fram-
kvæmdum við
Kárahnjúkavirkj-
un vera stórfrétt.
„Þetta hlýtur að snarbreyta öllum
gangi málsins, ég er ekki spámann-
lega vaxinn en álykta sem svo að hér
sé ólítill hængur kominn á framgang
þess. Mér finnst líklegt að stjórnvöld
reyni að fara þær leiðir sem færar
eru úr þessu en ljóst er að það hefur
syrt mjög í álinn með þessari nið-
urstöðu skipulagsstjóra,“ segir
Sverrir.
Sverrir Hermannsson
Hlýtur
að breyta
gangi
málsins
ÖSSUR Skarp-
héðinsson, for-
maður Samfylk-
ingarinnar,
segist mjög sátt-
ur við niðurstöðu
skipulagsstjóra
enda byggist
hún á faglegum
vinnubrögðum.
„Ég get ekki sagt að þetta komi
mér á óvart, þau álit sem komu frá
sérfræðistofnunum virtust öll
Össur
Skarphéðinsson
Sigur þeirra
sem vilja
láta náttúr-
una njóta
vafans