Morgunblaðið - 02.08.2001, Blaðsíða 28

BYGGÐ í Flatey á Skjálfanda lagð-
ist af árið 1968. Þá var tiltölulega
nýbúið að reisa þar félagsheimili,
og þegar best lét bjuggu á milli 25
og 30 fjölskyldur í eynni. Húsin
standa þarna enn; en er misjafnlega
við haldið; gamlir eyjarskeggjar
hafa sumir hverjir gert gömlu hús-
in sín upp og nota sem sumardval-
arstað fyrir sig og sína. Kirkja
stendur enn í Flatey; höfnin þar er
mjög góð, og vitinn vísar salt-
storknum sjófarendum ennþá veg-
inn um Skjálfandaflóann. Um versl-
unarmannahelgina lýsir vitinn
gömlum Flateyingum leiðina heim,
því þá bregður svo við að tónleikar
verða haldnir í gamla samkomuhús-
inu, en eins og gefur að skilja eru
slíkir viðburðir afar sjaldgæfir í
Flatey á Skjálfanda.
Það er Aðalheiður Þorsteins-
dóttir píanóleikari og afkomandi
fólksins í Garðshorni í Flatey sem
stendur fyrir uppákomunni, en Að-
alheiður er fjórðungur Fjögurra
klassískra sem ætla að skemmta
þeim sem vilja upplifa með þeim
þetta ævintýri.
Fjórar klassískar eru auk Aðal-
heiðar söngkonurnar Björk Jóns-
dóttir, Jóhanna V. Þórhallsdóttir,
Signý Sæmundsdóttir, en kvartett-
inn Út í vorið skipa þeir Ásgeir
Böðvarsson, Einar Clausen, Halldór
Torfason og Þorvaldur Friðriksson,
en píanóleikari þeirra er Bjarni Þór
Jónatansson.
Gamall draumur að rætast
„Þetta er gamall draumur minn.
Móðurfólkið mitt er úr Flatey, og
síðan við fórum að koma þangað
aftur til að gera upp húsið okkar,
þá hef ég alltaf haft dálæti á sam-
komuhúsinu. Ég fór þarna stundum
inn til að raula eitthvað, því hljóm-
burðurinn í húsinu er mjög góður.
Mig hefur því lengi langað til að
halda tónleika þarna, og var svo
heppin núna að fá restina af Fjórum
klassískum til að syngja þarna með
mér – þannig að draumurinn er að
rætast. Svo, alveg óvænt, bættist
karlakvartettinn Út í vorið inn í
myndina.,“ segir Aðalheiður. En
það er ekki átakalaust að standa
fyrir nútíma tónleikahaldi í eyði-
byggð, þótt húsið sé til staðar. „Ég
er búin að redda rafmagni – fékk
mann til að hjálpa mér að setja upp
ljósavél, þannig að ég get farið með
rafmagnspíanóið og söngkerfið.“
Tónleikarnir verða á laugardeg-
inum, 4. ágúst, og segir Aðalheiður
að á efnisskránni verði létt og alveg
stórskemmtileg lög, og vonandi
endi þetta með fjögurra radda ætt-
jarðarlagasöng, þar sem allir geta
sungið með. Norðursigling á Húsa-
vík verður með bátsferðir í Flatey á
föstudag og til lands á mánudag, og
verður ferðum fjölgað út í eyna að
sögn framkvæmdastjórans þar, ef
tilefni verður til.
Dansað til styrktar
samkomuhúsinu
En það verður meira fjör í eynni
um verslunarmannahelgina en bara
tónleikar, að sögn Aðalheiðar Þor-
steinsdóttur. „Það er hefð fyrir því
hér í Flatey að halda ball um versl-
unarmannahelgina, og eftir tón-
leikana verður stiginn hér dans eins
og venjulega. Við eyjarskeggjar er-
um að reyna að halda samkomuhús-
inu við, og ballið er haldið til að afla
fjár til þess, svo við getum að
minnsta kosti slett á það málningu
af og til. Mér er mikið í mun að hús-
inu sé haldið við, þarna er gott svið
og stórfínt dansgólf. Það eru eyj-
arskeggjar sjálfir eða einhverjir
þeim tengdir sem hafa séð um að
skemmta á böllunum, með harmó-
nikkuleik og þeim hljóðfærum sem
til falla, og ég er viss um að þetta
verður stórgaman eins og venju-
lega.“ Aðalheiður segir að þegar
hafi margir sýnt því áhuga að koma
í Flatey, þar sé hægt að tjalda, og
yndislegur friður og náttúrudýrð.
„Ég fæ alls staðar mjög góðar und-
irtektir við þessu tiltæki mínu, en
svo er það auðvitað líka háð veðri
og sjólagi í hvað fólk treystir sér.“
„Raulaði mikið, hljóm-
burðurinn var svo góður“
Ljósmynd: Spessi
Fjórar klassískar: Signý Sæmundsdóttir, Aðalheiður Þorsteinsdóttir, Jóhanna Þórhallsdóttir og Björk Jónsdóttir.
Tveir kvartettar, Fjórar
klassískar og Út í vorið,
halda tónleika í sam-
komuhúsinu í Flatey á
Skjálfanda 4. ágúst, en
þar hefur tónlist ekki
ómað í áratugi.
LISTIR
28 FIMMTUDAGUR 2. ÁGÚST 2001 MORGUNBLAÐIÐ
SEINNI sumartónleikar laugar-
dagsins í Skálholtskirkju einkennd-
ust af ensk-ítalskri leikhúsmúsík og
„tveim konsertum“, eins og stóð í
skránni með vísan til Óbókonserts
eftir Marcello og Concertos grossos
Op. 3.2 eftir Händel. Þó að stórkons-
ert (concerto grosso) og einleiks-
konsert síðbarokksins séu tæpast
sama fyrirbrigði – á vissan hátt
mætti kalla stórkonsertinn e.k. milli-
stig milli óbreytts hljómsveitarverks
og einleikskonserts, þar sem „con-
certino“-einleikaratríó („soli“, oftast
tvær fiðlur og selló) og öll sveitin að
tríói meðtöldu („tutti“) skiptast á –
þá má til sanns vegar færa að sami
„konsertanti“ andi ráði rithætti
beggja greina.
Hlustanda, sem hlýddi á bæði fyrri
og seinni tónleika dagsins, varð að
því leyti auðveldara um vik að leggj-
ast í sögulegar vangaveltur þar sem
síðbarokkverkin kl. 17 mynduðu eðli-
legt framhald í tíma talið á miðbar-
okkverkunum kl. 15. Og ekki beið
manni þar neitt slor, því verkin voru
valin af slíkri kostgæfni að vart hefði
mátt hugsa sér ákjósanlegra efni til
að umturna fordómum þeirra sem
þykjast ekki þola barokktónlist.
Hvert atriði var öðru skemmtilegra,
og lauk leik sem vera bar þegar hæst
stóð með rífandi klímax í Händel-
stórkonsertinum, þegar tvö óbó og
fagott bættust í hópinn.
Hið alkunna dálæti Henrys Pur-
cell á tilbrigðum yfir „ground“ þrá-
bassastefi birtist í fyrsta númeri,
„Curtain tune“ eða forspili að leikriti
Shakespeares Timon of Athens, er
tónskáldið samdi 1694, ári fyrir and-
látið. Hin svolítið óvæntu löngu cres-
cendó og dímínúendó í glimrandi
túlkun Schröders og félaga (ein-
hverra hluta vegna skiluðu styrk-
hnigin sér þó betur og jafnar en risin)
vörpuðu hér, sem raunar víðar á báð-
um tónleikum, upp gömlu spurning-
unni um hvort virkilega gæti verið að
þessi undirstöðutjáningartól, þrep-
laust vaxandi eða minnkandi styrkur,
hafi fyrst komið undir í Mannheim á
miðri 18. öld, eins og tónsögurit vilja
vera láta, enda hvergi fyrirskrifuð í
eldri handritum. Flytjendur okkar
tíma hafa eðlilega verið tregir til að
bæta nokkru við sem „ekki stendur í
nótunum“, en fyrr má nú vera. Nær-
tækt dæmi væri t.a.m. hinir löngu
uppbyggingarkaflar í Chaconnu
Bachs fyrir einleiksfiðlu, sem varla
er mannlega kleift að leika án stig-
vaxandi styrks, þrátt fyrir að ekkert
sé um það tilgreint. Eins var hér,
sem víðast hvar fyrr og síðar, þegar
Bachsveitinni svall móður eða rénaði.
Staðirnir voru smekklega valdir og
styrkbreytingarnar komu oftast nær
sannfærandi út.
Eftir stutta en kampakáta „Sin-
fóníu“ eða þríþættan ítalskan óperu-
forleik að Olimpiu (1685) eftir Aless-
andro Scarlatti var komið að Konsert
í d-moll fyrir óbó og kammersveit frá
um 1716 eftir Feneyinginn Aless-
andro Marcello (1669-1747; ekki að
rugla við bróður hans Benedetto,
höfund ádeiluritsins Il teatro alla
moda) með Peter Tompkins í ein-
leikshlutverki. Í alla staði bráðfallegt
verk, sem eitt sér hefði nægt til að
skipa höfundi við hlið mesta fulltrúa
feneyska skólans, Vivaldis. Tónlistin
var einföld og gegnsæ á ytra byrði,
ófeimin við að nota vívaldísk ein-
radda ritornelli, en sneisafull af mel-
ódískri spennu og furðuáhrifamikil.
Þar sveif kannski eftirminnilegast
um loft viðkvæmur miðþátturinn á
milli gustmikilla útþátta með „eter-
ískum“ fimmundasekvenzum í ein-
staklega fallegum samleik. Form fín-
alsins minnti mann svo aftur á
„Devisen“-aríur Bachs með reifun
óbósins á sýnishorni af sínu efni í blá-
byrjun.
Barokkóbóið liggur við að megi
kalla allt annað tónamboð en nútíma-
arftaka þess. Tónninn er gjörólíkur;
nánast eins og úr flygilhorni bak við
flauelstjald. Það er að sama skapi
vandmeðfarið, en þó að einstaka
knúsað gaffalgrip á klappalaust forn-
aldarhljóðfærið hleypti vart heyran-
legri snurðu á leiftrandi perluþræði
Tompkins, var einleikur hans í heild
rakin snilld og ljómandi vel studdur
af Bachsveitinni.
Fjölbreytnin var fáu lík í leikhús-
tónlist Matthews Lockes (1622-77)
frá 1674 við Ofviðri Shakespeares.
Þættirnir voru 11, og þótt finna
mætti stundum verulegan enduróm
frá endurreisnarstíl (og ekki aðeins
með „úreltum“ dansi í bland eins og
galliard), þá mátti einnig greina
nýrri strauma úr fjölskrúðugum
handraða tónskáldsins, ýmist af
bráðmelódískum, eldhressum eða
spaugilegum toga, og jafnvel skringi-
legum. Að líkindum afar sjaldheyrt
verk, en sannkallað eyrnayndi út í
gegn.
Händel lagði til „grand finale“
laugardagsins með fimmþættum
Concerto grosso í B-dúr Op. 3 nr. 2
úr sex konserta setti sínu frá 1734.
Sífrjó andagift meistarans kom m.a.
fram í ólíkum rithætti þáttanna, með
tveim fiðlum í I., óbósólóinnslagi í II.
og hugvitssömum iðandi „double“-
leik fiðlna í aftari hluta Gavottunnar
(V.). En ekki sízt gustaði þó af síð-
ustu þrem þáttum, sem hrifu mann
miskunnarlaust upp úr skónum fyrir
nánast takmarkalausa hryn- og lag-
ræna andagift í stórglæsilegum
flutningi Bach-sveitarinnar. Þar
kvað við tónlist sem jafnaðist á við
beztu bitana úr hinum mikla 12 verka
bálki Händels Op. 6, er ásamt Brand-
enborgarakonsertum Bachs þykir
kóróna concerto grosso sköpunar
barokktímans. Varla er heldur ofsagt
að óbóin tvö og fagottið hafi ekki að-
eins skerpt útlínur fiðluradda og
fylgibassans, heldur einnig stóraukið
dramatískar andstæður milli smá-
hóps og stórhóps, enda hljómuðu fiðl-
urnar fjórar í tutti-köflum fyrir vikið
líkt og væru helmingi fleiri.
Eftir slíka frammistöðu hlaut að
kvikna von um væntanlega varð-
veizlu á hljómdiski. Og helzt sem
allra fyrst.
Seiðandi síðbarokkTÓNLISTS k á l h o l t s k i r k j a
Hljómsveitarverk eftir Purcell, A.
Scarlatti, A. Marcello, Locke og
Händel. Peter Tompkins, barokk-
óbó; Bachsveitin í Skálholti undir
forystu Jaaps Schröder. Laug-
ardaginn 28. júlí kl. 17.
SUMARTÓNLEIKAR
Ríkarður Ö. Pálsson
FRAMLEIÐANDANUM Jeff-
rey Katzenberg ætti ekki að leið-
ast þessa dagana. Er að skáka sín-
um gömlu húsbændum hjá Disney,
hvaðan hann var brottrækur gerr
fyrir nokkrum árum. Katzenberg
var æðsti maður teiknimyndadeild-
arinnar og maðurinn á bak við The
Lion King, vinsælustu mynd henn-
ar frá upphafi. En passaði að lok-
um ekki inn í valdataflið innanhúss
og því fór sem fór. Síðan hefur
Katzenberg verið að stríða Dis-
neyrisanum með myndum eins og
Antz og Chicken Run, en ekki tek-
ist að máta hann fyrr en með
Shrek. Fyrir utan að vera að slá
The Lion King út hvað vinsældir
snertir gerir Shrek góðlátlegt grín
að steinrunnum söguþræði Disney-
myndanna og hlýtur að teljast
nokkur tímamótamynd, svo frjáls-
lega sem hún fer með viðteknar
hefðir í þessum formfasta geira.
Hér koma við sögu sem auka-
persónur gamalfrægar Disneyfíg-
úrur eins og Gosi og Mjallhvít og
dvergarnir sjö, auk Peters Pan,
Piparkökukarlsins, Rauðhettu og
úlfsins o.fl. góðkunningja unnenda
ævintýra og teiknimynda. Þeir eru
hluti ævintýrasagnapersóna sem
hinn hrokafulli Fraquhart lávarður
(Harald G. Haralds/John Lithgow)
smalar saman úr landi sínu og hol-
ar niður í fenin þar sem græni ris-
inn Shrek (Hjálmar Hjálmarsson/
Mike Myers) ræður ríkjum. Hann
er ekki beinlínis smáfríður og því
eilíflega verið að stríða honum, svo
Shrek vill fá að vera í friði. Ein
kynjaveran sem lávarðurinn hefur
hrakið í fenjaskóginn er talandi
asni (Þórhallur Sigurðsson/Eddie
Murphy), sem treður sér inn á
trölla. Saman halda þeir asninn í
kvörtunarleiðangur til lávarðsins.
Sú för endar með því að félagarnir
gangast inn á að ræna hinni fögru
prinsessu, Fionu (Edda Eyjólfs-
dóttir/Cameron Diaz), úr haldi
eldspúandi dreka. Lávarðurinn vill
giftast Fionu til að verða alvöru
kóngur en Shrek á að fá að launum
fenin sín aftur.
Útkoman er óvenju frísk og
hressandi blanda af gamaldags
Grimmsævintýri, Disneyteikni-
mynd og nútímalegu galgopagamni
í anda Murphys. Gömlu tabúin
falla hvert af öðru, með vindgangi,
ropum og munnsöfnuði sem verið
hefur til þessa í ljósárafjarlægð frá
teiknimyndahefðinni. Myndin er
tölvuunnin í anda Toy Story-mynd-
anna og vinnubrögðin öll hin fag-
mannlegustu. Samstarfsfyrirtæki
Dreamworks í tölvugrafíkinni er
PDL, sem sannar hér og í Antz að
það gefur Pixar (Toy Story) ekkert
eftir. Handritið er oftar en ekki
bráðfyndið, á mörkum þess að vera
klúrt, en aldrei svo að börnum stafi
ami að eða óhollusta. Húmorinn er
óvenju breiður þótt ævintýrið sem
slíkt sé kunnuglegt. Til umfjöll-
unar eru báðar útgáfurnar, sú ís-
lenska og enska, og óhætt að full-
yrða að allir leikararnir fari á
kostum. Murphy er óborganlegur,
líkt og Lithgow, og þau Myers og
Diaz eru lítið sem ekkert síðri.
Laddi er bráðskemmtilegur asni,
Hjálmar ljær aðalpersónunni skop-
legt yfirbragð sem jafnframt vekur
nauðsynlega samúð með Shrek.
Harald G. er spaugilegur og leik-
stjórnin og tæknivinna öll eins og
best verður á kosið. DreamWorks
samþykkti val aðalraddanna og fer
þar sömu leið og Disney. Tónlistin
er lífleg og einn þeirra þátta sem
koma skemmtilega á óvart, með
notkun gamalla poppslagara á borð
við I’m a Believer, sem The Monk-
eys sungu í den. Niðurstaðan er
eldhress skemmtun fyrir alla fjöl-
skyldumeðlimi, í sama hágæða-
flokki og Toy Story, og enn frekar
Toy Story 2.
Tröll tíðar-
andans
KVIKMYNDIR
L a u g a r á s b í ó , B í ó -
h ö l l i n , H á s k ó l a b í ó ,
N ý j a B í ó A k u r e y r i ,
N ý j a B í ó K e f l a v í k
Leikstjórar Andrew Adamson og
Vicky Jenson. Handritshöfundar
Ted Elliott o.fl., byggt á bók Willi-
ams Steig. Tónskáld Harry-
Gregason Williams. Tölvuunnin
teiknimynd. Íslensk talsetning,
undir stjórn Júlíusar Agnarssonar:
Hjálmar Hjálmarsson, Þórhallur
Sigurðsson, Edda Eyjólfsdóttir,
Harald G. Haralds, o.fl. Ensk tal-
setning: Mike Myers, Eddie
Murphy, Cameron Diaz, John Lith-
gow o.fl. Sýningartími 90 mín.
Bandarísk. DreamWorks. 2001.
SHREK


1 ⁄2
Sæbjörn Valdimarsson