Morgunblaðið - 02.08.2001, Blaðsíða 56

FÓLK Í FRÉTTUM
56 FIMMTUDAGUR 2. ÁGÚST 2001 MORGUNBLAÐIÐ

 

Í HLAÐVARPANUM
Fimmtudag 2. ágúst kl. 21.00.
Tónleikar Bag of joys



 




  




  
WAKE ME UP e. Hallgrím Helgason
Stórsöngleikur Leikfélagsins WMU
VEGNA FJÖLDA ÁSKORANA -
AUKASÝNINGAR
Fimmtudaginn 9. ágúst kl. 20.00
Laugardaginn 11. ágúst kl. 20.00
Miðasala: 568 8000
Miðasalan er opin kl. 13-18 og fram að sýningu
sýningardaga. Sími miðasölu opnar kl. 10 virka daga.
Fax 5680383 midasala@borgarleikhus.is
Stóra svið
OFANVERÐUR sjöundi áratug-
urinn og öndverður áttundi, er hin
nýja gullöld Hollywood hvað snertir
ótrúlegan fjölda hágæðaafþreying-
armynda og sígildra mynda. Hins
vegar er gengi kvikmyndaveranna
upp og ofan. Því veldur mikið magn
af ómerkilegu uppfyllingarefni, þó
ennfrekar talsverður fjöldi mislukk-
aðra fokdýrra stórmynda sem enginn
vill sjá þegar til kemur.
Undir lok þess sjöunda eru nánast
öll kvikmyndaverin rekin með tapi,
utan Universal. MGM er aðeins svip-
ur hjá sjón, harðsvíraður pen-
ingamaður, Kirk Kerkorian, nær
undirtökunum um sinn, það verður
síst til að hressa upp á fjárreiður
fornfrægrar draumasmiðjunnar.
20th Century Fox veður ýmist áfram
í ökla eða eyra í peningamálum. Eftir
að hafa jafnað sig á Kleópötru æv-
intýrinu (sem fór reyndar fljótlega að
skila hagnaði), koma dagar velsældar
með hvert kassastykkið á eftir öðru,
þar sem Tónaflóð – The Sound of
Music, trónir hæst. Ýtir Á hverfanda
hveli af stalli og verður mest sótta
mynd allra tíma um árabil. Síðan
koma afæturnar í hrönnum; Dr. Do-
little, Staircase, Hello Dolly, Tora!
Tora! Tora! Handan við 1970 hefjast
svo enn á ný blómatímar hjá þessu
óbangna fyrirtæki.
Warner Bros-Seven Arts, lendir
um sinn í hæpnum félagsskap við
Kinney National og tapar jafnframt
óhemju fé á mistökum á borð við
Camelot. Það hriktir í Paramount
með ógnardýrum ólánsgripum eins-
og Paint Your Wagon. UA græðir og
tapar á víxl, hvað verstu skellirnir
eru Chitty, Chitty, Bang, Bang og
Battle of Britain.
Tími toppmyndanna
Fyrri hluti áratugarins einkennist
af eftirminnilegum kassastykkjum og
klassík sem Hollywood framleiðir
heima og í ríkara mæli, erlendis.
Árin ’66–70 eru jafnvel enn glæsi-
legri. Stórvirkin koma líkt og á færi-
bandi, myndirnar sem verða taldar
upp hér á eftir sýna best stórfeng-
leika tímabilsins:
1966: Doctor Zhivago. Eitt til-
komumesta verk stórmyndasmiðsins
Davids Lean, byggð á sögu Borisar
Pasternak um byltinguna 1916, og
eftirhreytur hennar. Julie Christie
ærir karlana, Omar Sharif heillar
konur. Who’s Afraid of Virginia
Woolf? Leikhúsmaðurinn Mike Nich-
ols flytur stormasamt verk Albees af
fjölunum með tilþrifamikilli hjálp
Elizabeth Taylor og Richard Burton.
Þau eiga ekki betri dag saman á
tjaldinu. A Man For All Seasons.
Söguleg átök í Englandi á sextándu
öld milli Sir Thomasar Moore (Paul
Scofield) og Hinriks konungs, VIII
(Robert Shaw), meistarlega leikin og
leikstýrt af Fred Zinneman.
1967: The Dirty Dozen. Afþreying-
armynd með miklu mannvali, um
leiðangur dauðadæmdra stríðsfanga
inn í Þýskaland nasista. Mögnuð og
margstæld. Cool Hand Luke. Paul
Newman óborganlegur sem óbrjót-
anlegur harðjaxl er lætur ekki bug-
ast í Suðurríkjafangelsi, sannkallaðri
vítisholu. Snilldarlegt aukaleikaraval
(George Kennedy, Strother Martin,
J.D. Cannon o.fl.). Bonnie and Clyde.
Raunsæ, blóðug, um glæpahyskið
sem rændi og drap á tímum krepp-
unnar í Suðvesturríkjunum. Hefur
gífurleg áhrif á kvikmyndir næstu
áratuga. In the Heat of the Night.
Sidney Poitier og Rod Steiger leika
lögreglumenn, jafn ólíka að innræti
sem útliti. Magnþrungið handrit,
leikur og leikstjórn.
1968: The Graduate. Fáar myndir
hafa nokkru sinni endurspeglað jafn
listavel umbrotatíma í sögu Banda-
ríkjanna. Sá nýútskrifaði (Dustin
Hoffman) þarf ekki aðeins að velja
sér framtíðarstarf heldur hvort hann
ætlar að taka dótturina fram fyrir
móður hennar í bólinu. Hoffman,
Anne Bancroft, Simon og Garfunkel,
öll ómótstæðileg. The Odd Couple.
Besta mynd sólskinsdrengja kvik-
myndanna, Jacks Lemmon og Wal-
ters Matthau. Planet of the Apes. Ein
besta afþreyingarmynd sögunnar, af
vísindaskáldlegum toga. Mannkynið
að tortíma sér. Prýdd einu magnað-
asta lokaatriðinu og bestu gervum og
förðun sem sést hefur. 2001: A Space
Odyssey. Tilkomumikil, vitræn fram-
tíðarsýn Kubricks og ein sú besta af
alvarlegum toga. Tækniundur síns
tíma, prýdd frábærri tónlist og
nokkrum, meistaralegum atriðum.
Rosemary’s Baby. Tímamóta hroll-
vekja Polanskis er hrikaleg martröð
ofsóknaræðis og óhugnaðar. In Cold
Blood. Einstök í sinni röð, segir í
leiknum heimildarmyndarstíl frá
kaldrifjuðum og tilgangslausum
morðum sem vöktu mikið umtal og
óhug á sjöunda áratugnum. The
Producers. Dásamlegasta og geggj-
aðasta farsaklassík Mels Brooks,
fjallar um seinheppna svikahrappa
sem hyggjast græða á hruni öm-
urlegs Broadwaysöngleiks, A
Springtime For Hitler (!). Hrein
snilld.
1969: Bullitt. Grjóthörð spennu-
mynd með ísköldum Steve McQueen
sem sjálfstæður og snjall lög-
reglumaður og hortugur Robert
Vaughn í hlutverki gjörspillts stjórn-
málamanns er lítið síðri. Butch Cass-
idy and the Sundance Kid. Tíma-
mótavestri með bestu
tvíeykissamsetningu sögunnar: Paul
Newman og Robert Redford, sem út-
lagar um aldamótin 1900. Fram-
úrskarandi og frumleg mynd á allan
hátt með hrífandi stjörnum, handriti
og tónlist. The Wild Bunch. Ein blóði
drifnasta mynd sögunnar undir-
strikar óhugnað ofbeldis og afvega-
leiðingu vopnabrölts, eins og Peck-
inpah er manna lagnast.
Midnight Cowboy. Ein besta mynd
sem gerð hefur verið um einsemd, ör-
birgð, vináttu og volæði undirmáls-
manna sem óstuddir geta litla björg
sér veitt í allsnægtaþjóðfélaginu. Jon
Voight, Dustin Hoffman, tónlistin,
leikstjórn Johns Schlesinger, hand-
ritið; allt hjálpast að við að skapa eina
af perlum sjöunda áratugarins. Easy
Rider. Enn ein byltingarmyndin,
endurspeglar mæta vel undarlega
upplausnartíma með góðri tónlist
Steppenwolf, ofl.
1970: M*A*S*H. Besta mynd Ro-
berts Altmans og skemmtilegasta á
sinn meinlega hátt. Elliot Gould og
Donald Sutherland eru ekki hold-
gervingar þeirra líflækna sem maður
vill sjá við sjúkrabeðinn sinn. Little
Big Man. Dustin Hoffman fer ham-
förum (í orðsins fyllstu merkingu), í
litríkri og oftast gamansamri sögu
villta vestursins, á 19. og fram á 20.
öld. They Shoot Horses, Don’t They?
Hálfgleymd perla um niðurlægingu
mannssálarinnar á árum kreppunnar
miklu. Umgjörðin er þoldanskepnni,
sem endurspeglar fullkomlega mis-
kunnarleysið þegar kjörin eru bág.
Woodstock. Ef fólk vill upplifa hippa-
menninguna er mælt með þessari
óborganlegu og sögulegu tónleika-
mynd. Hér eru Hendrix, Sly and the
Family Stone, Country Joe and the
Fish og aðrir poppguðir og áhrifa-
valdar þess sjötta og sjöunda.
Skemmta á þriðja hundrað þúsund
villuráfandi ungmennum, flestum í
reykkófi og sýrurugli.
Góðæri í Evrópu
Evrópskir kvikmyndagerðarmenn
eru einnig að gera í bland stórmerkar
myndir. Frakkar skara talsvert fram
úr enda halda þeir sig nær eingöngu
á heimavelli. Bæði vegna tungu-
málaerfiðleika, metnaðar og þjóð-
arstolts. Truffaut er á sínu frjósam-
asta skeiði og gerir nokkrar af
öndvegisverkum sínum á ofanverð-
um áratugnum; La Mariée était en
Noir – Brúður í svörtu (’66), Baisers
volés – Stolnir kossar (’68), Hafmeyj-
an í Mississippi – La Siréne de Miss-
issippi (’69). Lýkur honum með ein-
stökum glæsibrag, því 1970 koma
tvær af merkustu myndum hans;
Villidrengurinn - L’Enfant Sauvage,
og Domicile conjugal – Herbergi með
fæði, sem er þriðja og næstsíðasta
myndin í sjálfsævisögulegum bálkn-
um um Antoine Doinel.
Félagar hans í Nýbylgjunni sitja
heldur ekki auðum höndum. Jean-
Luc Godard telur sig nokkurt oln-
bogabarn í hópnum en lýkur þó við
fjölda merkra mynda, þ.á m. Mascul-
in-Féminin, La Chinoise, Week-End,
sem hann gerir í heimalandinu, auk
One Plus One (Sympathy for the
Devil), í Bretlandi. Claude Chabrol
er afkastamikill og skilar m.a. af sér
öndvegismyndunum Les Biches (’68),
La Femme Infidéle (’69) og sjálfan
Slátrarann – Le Boucher (’70). Jac-
ques Rivette er rólegur í tíðinni, set-
ur þó allt á annan endann með Nunn-
unni – La Religieuse (’66). Eric
Rohmer vekur heimsathygli með Ma
Nuit chez Maude (’68), einni af six
contes moraux, sextettinum um sið-
ferðið, sem samanstendur m.a. af La
Collectionneuse (’67) og Le Genou de
Claire (’70). Alain Resnais lýkur við
hina rómuðu Stríðinu er lokið – La
Guerre est finie (’66). Louis Malle er
enn einn mikilhæfur leikstjóri Frans-
manna, hróður hans berst til landsins
með sýningum Þjófsins í París – Le
Voleur (’67). Claude Lelouch stýrir
Jean Louis Trintignant og Anouk
Aimée í Manni og konu (’66), sem
verður vinsæl um allan heim. Syst-
urnar fögru Catherine Deneuve og
Francoise Dorléac kæta augað í
Ungu stúlkunum í Rochefort (’67),
eftir Jacques Demy. Belle de Jour
(’67), sú mynd sem víðast fer af verk-
um meistara Bunuels, er samstarfs-
verkefni Frakka, Ítala og Spánverja.
Fer sigurför vítt um heiminn og hlýt-
ur mikið lof og verðlaun á Feneyjum.
Roger Vadim er á groddalegri nótum
í Barbarellu (’67), með Jane Fonda,
nýjustu eiginkonu sína í titilhlutverk-
inu. Costa-Gavras tekur á einræð-
isstjórnum í Z (’69), og Stalínism-
anum í Játningunni (’70).
Gróskan í Frakklandi ýtir við ná-
grönnum þeirra í norðri. Fyrsta
merki vestur-þýsku nýbylgjunnar
eru Törless hinn ungi – Der junge
Törless (’66), mynd Volkers Schlön-
dorff og Stúlka gærdagsins – Ab-
schied von gestern, eftir Alexander
Kluge.
Ítalir láta ekki sitt eftir liggja á
merkum tímum gæðamynda. Gilo
Pontecorvo vinnur verðskuldað til
aðalverðlauna á Feneyjum ’66, fyrir
Orrustuna um Alsír – La Battaglia di
Algeri, grimma ádeilu í heimild-
armyndarstíl á kúgun nýlenduveld-
anna. Lundúnasveiflan heillar jafnvel
Michelangelo Antonioni, sem heldur
til borgarinnar og fangar andrúmið
giska vel í Blow Up (’66). Pasolini
ögrar hins vegar siðfræðinni í Theo-
rema (’68), er hann lætur aðalpersón-
una (Terence Stamp), forfæra alla
meðlimi broddborgarafjölskyldu.
Luchino Visconti er á svipuðum slóð-
um í Gotterdämmerung (’68). Ítalskir
leikstjórar halda áfram að hneyksla
samtímanum, Fellini lætur ekki sitt
eftir liggja. Satyricon (’69), er e.k. La
Dolce vita Rómaborgar á tímum Pet-
roniusar. Sergio Leone lýkur „doll-
ara“-þrennunni og skapar enn einn
afburða spaghettivestrann með Once
Upon a Time in the West (’69) Þó svo
að breskir kraftar flykkist yfir hafið
er nokkur uppsveifla á heimavíg-
stöðvunum. Lindsay Anderson fer
hvergi, og vekur verðskuldaða at-
hygli með If... (’68). Stórleikarinn
Michael Caine er farinn að koma upp
á yfirborðið í myndum eins og Alfie
(’66). Annar snillingur, Charles
Chaplin, lýkur ferlinum með Greif-
ynjunni frá Hong Kong (’67), heldur
dapurlegum endalokum. Franco
Zeffirelli lýkur við Rómeó og Júlíu
(’68), leikarinn Richard Attenbor-
ough sýnir að hann kann ýmslegt fyr-
ir sér bak við tökuvélarnar er hann
leikstýrir Oh, What a Lovely War
(’69). Sá óforskammaði listamaður,
Ken Russell, frumsýnir Women In
Love (’69). Stórmyndameistarinn
David Lean, lokar áratugnum með
Ryan’s Daughter (’70), prýddum
mögnuðum leik Johns Mills og Ro-
berts Mitchum.
Tékkarnir Milos Forman, Jiri
Menzel, Vera Chitylova og Ivan
Passer eru í fararbroddi bjartsýnna,
frjálslyndra kvikmyndagerðarmanna
sem reyna að brjótast undan viðjum
kommúnismans. 1966 líta dagsljósið
nokkur tímamótaverk, pólitískar,
kaldhæðnar og ögrandi, hálffaldar
ádeilur á þjóðfélagsástandið. Closely
Watched Trains, Peter and Pavla og
Loves of a Blonde eru hvað kunnust
verka tékknesku nýbylgjunnar.
Kassastykki
og klassík
Faye Dunaway, Estelle Parsons, Gene Hackman, Michael J. Pollard og
Warren Beatty; frægasta þjóðvegagengi Bandaríkjanna, kennt við
höfuðpaurana, Bonnie og Clyde.
Aparnir siðsömu rökræða hvað
þeir eigi að gera við Charlton
Heston í Apaplánetunni.
Eitt magnaðasta tvíeyki sögunnar: Paul Newman og Robert Redford í Butch Cassidy and the Sundance Kid.
Bíóöldin1966-1970
eftir Sæbjörn Valdimarsson