Morgunblaðið - 25.09.2001, Blaðsíða 19

NEYTENDUR
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 25. SEPTEMBER 2001 19
Sími 594 6000
KEFLA-
VALTARAR
Acidophilus
FRÁ
Fyrir meltinguna og maga
með GMP gæðaöryggi
H
á
g
æ
ð
a
fra
m
le
ið
sla
Apótekin FRÍHÖFNIN
www.lysi.is
Kosmeta
Síðumúla 17 • Sími 588 3630
Vítamínbættar
amerískar,
úrvals hárvörurÍSLENDINGAR hafa átt aðild að
norræna umhverfismerkinu síðan
1991. Norræna umhverfismerkið er
hvítur svanur á grænum grunni og
virðast íslenskir neytendur sér lítt
meðvitandi um tilvist þess, segir
Sigrún Guðmundsdóttir starfsmað-
ur Umhverfismerkisráðs Íslands.
Fleiri umhverfismerki eru í umferð
hér og í löndunum í kringum okkur,
svo sem blái engillinn í Þýskalandi,
bra miljöval í Svíþjóð og blómið, um-
hverfismerki Evrópusambandsins,
en ein málningartegund merkt
blóminu fæst hérlendis. Ekki ber að
rugla umhverfismerkjum saman við
aðrar merkingar, svo sem endur-
vinnslu -eða skilamerki og græna
punktinn sem settur er á vörur í
Þýskalandi með gjaldi fyrir förgun
umbúða. Hvað þá merki Umhverf-
issjóðs verslunarinnar hérlendis.
Ekkert framangreindra merkja
segir fyrir um bein eða óbein áhrif
vörunnar eða umbúða hennar á um-
hverfið, bendir Sigrún á.
„Norræna umhverfismerkið teng-
ist hugmyndinni um sjálfbæra þró-
un, sem kom upp undir lok níunda
áratugar síðustu aldar, en með sjálf-
bærri þróun er átt við þá viðleitni
samfélaga að leita leiða til þess að
viðhalda efnahagslegri og fé-
lagslegri velferð, án þess að skaða
náttúruleg gæði jarðar og mögu-
leika komandi kynslóða til þess að
njóta sömu velferðar og við gerum í
dag,“ segir hún.
Samfélagið þarf tíma til þess að
kynnast og átta sig á hugmyndinni
um sjálfbæra þróun og því sem í
henni felst. Eitt skref í þá átt er um-
hverfismerki, sem sett er á vöruteg-
undir framleiddar samkvæmt
ströngustu reglum. Regl-
urnar miða að því að
framleiðsla, notkun og
förgun vörunnar leiði til
minnsta mögulega álags
á náttúruna, án þess þó
að sú ráðstöfun bitni á
gæðum vörunnar, segir
Sigrún ennfremur.
Reglurnar eru í stöðugri end-
urskoðun með síaukinni þekkingu
en þess jafnframt gætt að kröfurnar
séu raunhæfar fyrir aðstæður hvers
tíma.
Einfaldara fyrir
neytandann
Undanfarna daga hefur kynning á
merkinu staðið yfir í og við verslun
Nýkaups í Kringlunni, þar sem vak-
in hefur verið athygli á vörum
merktum græna svaninum og er það
annað árið í röð sem vörur með nor-
ræna umhverfismerkinu eru kynnt-
ar sérstaklega fyrir almenningi.
„Umhverfismerkið sýnir neytend-
um á auðveldan og einfaldan
máta, að tiltekinn framleið-
andi hafi gengist undir
nákvæma skoðun varð-
andi umhverfismál og
jafnframt, að viðkom-
andi hafi staðist kröfur
sem umhverfismerkis-
stofnunin gerir hvað varð-
ar umhverfisálag af völdum
framleiðslunnar. Neytandinn
þarf því ekki sjálfur að fara á
stúfana og leita upplýsinga
um umhverfisáhrif tiltek-
innar vöru, kjósi hann að
taka tillit til slíkra þátta
í innkaupum. Merkið
tryggir beinlínis að tek-
ið hafi verið tillit til um-
hverfisáhrifa við fram-
leiðslu vörunnar,“ segir
Sigrún.
Helsta markmiðið með um-
hverfismerktri vöru og þjónustu er
að leita leiða til þess að minnka álag
á umhverfið, en framleiðendum og
seljendum þjónustu er í sjálfsvald
sett hvort þeir sækjast eftir slíkri
merkingu eða ekki, segir Sigrún
ennfremur.
Norræna umhverfismerkið var
stofnað árið 1989 og varð Ísland
þátttakandi í verkefninu árið 1991.
Fyrstu umhverfismerktu vörurnar
komu á markað sama ár og í dag eru
hátt í þrjúþúsund tegundir vöru og
þjónustu merktar norræna um-
hverfismerkinu á Norðurlöndunum.
Sigrún segir um 1.000 umhverf-
ismerkisleyfi hafa verið gefin
út til þessa, þar af tvö á Ís-
landi, en fjögur íslensk
fyrirtæki hafa sótt um
leyfið til viðbótar. Oft
eru margar vöruteg-
undir skráðar undir einu
leyfi.
Vörurnar sem um ræðir
eru í 50 vöruflokkum og hér
á landi bera um 300 vörutegund-
ir norræna umhverfismerkið.
Hollustuvernd ríkisins hefur um-
sjón með norræna umhverfismerk-
inu á Íslandi, en framleiðendur og
seljendur þjónustu sem nota merkið
greiða tiltekna upphæð fyrir leyfið
og 0,4% af veltu vörunnar. Þak á
greitt hlutfall af veltu er 200.000
krónur. Um 50% af kostnaði við um-
hverfismerkið fást með þessum
hætti og segir Sigrún að ríkið leggi
til afganginn.
Tvö íslensk fyrirtæki hafa upp-
fyllt skilyrði til þess að merkja fram-
leiðslu og þjónustu norræna um-
hverfismerkinu til þessa.
Þvottaefnið Maraþon milt frá Frigg
hf. fékk norræna umhverfismerkið
árið 1998 og árið 2000 var prent-
smiðjunni Hjá Guðjóni Ó. veitt leyfi
til þess að merkja framleiðslu sína
með svaninum.
Dæmi um vöruflokka á íslenskum
markaði sem bera norræna um-
hverfismerkið eru alhliða hreinsi-
efni, byggingaplötur, eldhús- og sal-
ernispappír, gólfhreinsiefni, gólf-
klæðningar, kaffisíur, ljósritunar-
vélar, pappír til prentunar, prentað
efni, einnota rafhlöður, rahlöður
sem hægt er að hlaða, salernis-
hreinsiefni, skriffæri, sláttuvélar,
umslög, þvottaefni fyrir uppþvotta-
og þvottavélar, svo eitthvað sé
nefnt.
Ráðstefna um innkaup
og umhverfismál
Í haust verður haldin ráðstefna
um innkaup og umhverfismál þar
sem reynt verður að höfða til neyt-
andans og segir Sigrún norræna
umhverfismerkinu gefinn lítill
gaumur hér í samanburði við önnur
Norðurlönd. „Spurn eftir vörum
með norræna umhverfismerkinu er
ekki enn fyrir hendi hérlendis, sem
þýðir að verslanir leggja sig ekki
sérstaklega fram um að hafa slíkar
vörur á boðstólum fyrir almenning,
eins og æskilegt væri.
Umhverfismerkið er verkfæri
fyrir almenning til þess að knýja á
um sjálfbæra þróun samfélagsins.
Það er tæki í umhverfispólitík að-
hæft markaðskerfinu, þar sem flétt-
uð eru saman samkeppnis- og um-
hverfissjónarmið,“ segir Sigrún
Guðmundsdóttir að síðustu.
Umhverfismerki knýja
á um sjálfbæra þróun
Íslenskir neytendur gefa norræna umhverf-
ismerkinu enn lítinn gaum, þótt tíu ár séu
liðin síðan verkefnið hófst hérlendis.
Helga Kristín Einarsdóttir ræddi við
Sigrúnu Guðmundsdóttur, starfsmann
Umhverfismerkisráðs Íslands.
Morgunblaðið/Ásdís
Undanfarið hefur athygli verið vakin á vörum merktum norræna
umhverfismerkinu í Nýkaupi í Kringlunni.
HOLLUSTUVERND ríkisins
hvetur almenning til þess að nota
minna, endurnýta og end-
urvinna.
Neytendur hafa óhjákvæmi-
lega mikil áhrif á umhverfið.
Vegna hverrar neysluvöru hefur
verið gengið á auðlindir, orka
notuð við framleiðsluna og úr-
gangur orðið til. Miklu skiptir að
neytendur séu sér meðvitandi um
áhrif neyslunnar á umhverfið.
Með því að nota minna, end-
urnýta og endurvinna má draga
úr þessum áhrifum og stuðla að
sjálfbærri þróun.
Nokkur atriði sem hafa má í
huga:
Skilum spilliefnum undantekn-
ingalaust til eyðingar. Dæmi um
spilliefni eru málning, eiturefni,
lífræn leysiefni, rafhlöður, raf-
geymar og fleira.
Flokkum sorp og skilum um-
búðum um drykkjarvörur, svo
sem fernum, dagblöðum og fleiru
til endurvinnslu.
Jarðgerum garðaúrgang og
jurtaleifar úr eldhúsinu eða skil-
um garðaúrgangi á gámastöðvar.
Þrýstum á að umhverfissjón-
armið séu í heiðri höfð á vinnu-
stað.
Fækkum óþarfa bílferðum.
Göngum, hjólum eða notum al-
menningsvagna eftir megni.
Förum vel með dýrmætar auð-
lindir á borð við olíu, vatn,
málma og timbur.
Hlífum viðkvæmum gróðri og
skiljum ekki eftir rusl úti í nátt-
úrunni þegar við skoðum landið.
Hendum ekki nothæfum fatn-
aði. Rauði kross Íslands og fleiri
taka við fatnaði og nota í hjálp-
arstarfi.
Síðast en ekki síst: Veljum
fremur vörur með norræna um-
hverfismerkinu en aðrar.
www.hollver.is
Neytendur og umhverfið