Morgunblaðið - 25.09.2001, Blaðsíða 23

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 25. SEPTEMBER 2001 23
SJÖTÍU og fimm ára starfssaga
Karlakórs Reykjavíkur er ekki aðeins
saga tónleikahalds, því með margvís-
legum hætti hafði starfsemi kórsins
mikil áhrif á þróun tónlistar. Vakn-
andi íslensk tónskáld, fædd fyrir og
eftir aldamótin 1900, sömdu verk fyr-
ir kórinn og var stjórnandi kórsins,
Sigurður Þórðarson, afkastamikill í
þeirri grein. Auk Sigurðar má nefna
Pál Ísólfsson, Jón Leifs og Þórarin
Jónsson er lögðu kórnum til ný tón-
verk, sem mörg hver eru meðal bestu
söngverka okkar Íslendinga. Páll P.
Pálsson, er tók við af Sigurði, átti
einnig þátt í nýsköpun tónlistar fyrir
karlakór, bæði með útsetningum og
frumgerð tónverka, og í tilefni af af-
mælinu var frumflutt nýtt tónverk,
sérstaklega samið fyrir kórinn, við
ljóðið Dansandadans eftir Sjón. Með í
þeim leik var ungur og þegar fær
flautuleikari, Stefán Ragnar Hösk-
uldsson, en hann hefur hlotið tilnefn-
ingu Listráðs Ýmis. Dansandadans er
saminn fyrir karlakór, hljómsveit og
einleiksflautu og hefst tónverkið á
eins konar „kadensu“ fyrir einleiks-
flautu, sem var sérlega fallega flutt af
Stefáni. Karlakórshlutverkið er mót-
að af ýmsu sem hefur í gegnum árin
einkennt tónsköpun Páls; talþættir,
fléttaðir saman við gamansamar
áherslur í víxlsöng radda og hljóm-
sveitarþátturinn vel skrifaður fyrir
hljómsveit. Verkið er töluvert flókið í
samskipan kórs og hljómsveitar og
undir það síðasta kom flautan aftur
inn í samspili við kór og hljómsveit.
Flutningurinn var sannfærandi en vel
hefði mátt láta ljóðið Dansandadans
fylgja með í efnisskrá, þar sem oft er
leikið skemmtilega með orð, er Páll
nýtir sér í margvíslegum endurtekn-
ingum og til mótunar blæbrigða, sem
eðlilega var oft erfitt að greina í þétt-
ofnum tónvefnaði verksins.
Önnur viðfangsefni hátíðartón-
leikanna voru eins konar upprifjun á
ýmsu því sem Karlakór Reykjavíkur
hefur sungið í gegnum árin og má þar
nefna Prestakórinn úr Töfraflautunni
eftir Mozart, Steuermann úr Hollend-
ingnum fljúgandi eftir Wagner, Dón-
árvalsinn eftir Johann Strauss og In
taberna úr Carmina Burana eftir
Orff, allt góð tónverk, sem öll voru vel
flutt þótt In taberna væri þeirra
skemmtilegast. Dónárvalsinn var
fluttur með fullum undirleik hljóm-
sveitar og því var raddskipan kórsins
í raun tvöföldun á því sem gat að
heyra í hljómsveitinni. Hornin í upp-
hafinu og sellóeinleikurinn hjá Bryn-
dísi Höllu var einstaklega fallega mót-
aður. Eftir hlé voru eingöngu flutt
íslensk kórverk og tvö einsöngsverk,
Sjá dagar koma eftir Sigurð Þórðar-
son og Hamraborgin eftir Sigvalda
Kaldalóns, sem Jóhann F. Valdimars-
son söng af glæsibrag. Kórverkin
voru Íslenskur hátíðarmars, Úr útsæ
rísa Íslands fjöll eftir Pál Ísólfsson og
lokakórinn úr Þrymskviðu, en í því
lagi söng Björn Björnsson hlutverk
Þórs af mikilli reisn og glæsilega. Síð-
ustu kórverkin voru Þér landnemar
eftir Sigurð Þórðarson og Brennið þið
vitar eftir Pál Ísólfsson. Öll voru verk-
in vel flutt en sérstaklega þó Brennið
þið vitar, sem er frábær tónsmíð. Tón-
leikunum lauk svo með einkennislagi
Karlakórs Reykjavíkur, Ísland, Ís-
land, ég vil syngja eftir Sigurð Þórð-
arson, sem kórinn söng mjög fallega,
án undirleiks og þá undir stjórn Frið-
riks S. Friðrikssonar. Stjórnandi
hljómsveitar og kórs var Bernharður
Wilkinson, og hóf hann tónleikana
með forleiknum að Meistarsöngvur-
um Wagners. Margt var þar nokkuð
vel gert og vel má merkja, að Bern-
harður er vaxandi stjórnandi og leiddi
kór og hljómsveit af miklu öryggi svo
að í heild voru þetta skemmtilegir og
glæsilegir afmælistónleikar.
Glæsilegir af-
mælistónleikar
TÓNLEIKAR
H á s k ó l a b í ó
Hátíðartónleikar í tilefni af 75 ára
afmæli Karlakórs Reykjavíkur.
Flutt voru erlend og íslensk verk
við undirleik Sinfóníuhljómsveitar
Íslands. Einsöngvarar voru Jóhann
Friðgeir Valdimarsson og Björn
Björnsson. Stjórnendur: Bern-
harður Wilkinson og Friðrik S.
Kristinsson. Föstudaginn 21.
september.
KARLAKÓRSTÓNLEIKAR
Jón Ásgeirsson
BANDARÍSKI fiðluleikarinn Isaac
Stern lést sl. laugardag á sjúkrahúsi
í New York 81 árs að aldri. Stern,
sem var með þekktari fiðluleikurum
20. aldarinnar og efalítið einn virtasti
fiðluleikari Bandaríkjanna, var einn-
ig ötull talsmaður klassískrar tón-
listar og átti m.a. stóran þátt í því að
hætt var við að rífa Carnegie Hall
tónlistarsalinn við lok sjötta áratug-
arins.
Stern fæddist í Kreminiecz í Rúss-
landi, nú Úkraínu, 21. júlí 1920 og
fluttist ársgamall með foreldrum
sínum til Bandaríkjanna. Sex ára
gamall hóf hann píanónám og tveim-
ur árum síðar tók hann að læra á
fiðlu eftir að hafa fengið inngöngu í
Tónlistarskóla San Franciscoborgar.
Hann lék í fyrsta sinn með sinfón-
íuhljómsveit borgarinnar aðeins 15
ára gamall og 19 ára lék hann í
Carnegie Hall. Hrósuðu gagnrýn-
endur honum eindregið fyrir leik
hans og voru lofsyrði á borð við
„silkikennd mýkt tóna hans“,
„tæknilegt öryggi“ og „sjaldgæft
hugarflug og skilningur á tilfinningu
tónlistarinnar“ notuð.
Heimsótti Ísland
Í kjölfar flutnings hans í Carnegie
Hall streymdu síðan inn tilboð til
Stern um einleikstónleika víðsvegar
um Bandaríkin.
Á tímum síðari heimstyrjaldarinn-
ar lék Stern fyrir herdeildir banda-
manna víðs vegar um heiminn, m.a. á
Grænlandi, Íslandi og Suður-Kyrra-
hafslöndum. Það var hins vegar ekki
fyrr en árið 1949 að hann lék í fyrsta
skipti á meginlandi Evrópu. Árið
1956 stofnaði Stern síðan tríó ásamt
píanóleikaranum Eugene Istomin og
sellóleikaranum Leonard Rose. Ekki
var mikið um að einleikarar leggðu
fyrir sig kammertónlist á þessum ár-
um og hlaut tríóið mikið lof fyrir leik
sinn.
Stern sem hætti í fiðlunámi 17 ára
gamall sagði eitt sinn í viðtali við
tímaritið The Strad: „Ég hef borið
ábyrgð á mínum mistökum. Það fel-
ur í sér að ... líta á tónlistina sem lífs-
máta en ekki starf, heldur sem sam-
ræður við fólk sem hugsar um og
þykir vænt um eitthvað – maður
verður að finna sinn eigin máta að
hugsa á, finna til og elska.“
Stern hélt sig jafnan við túlkun
tónskáldsins í leik sínum og lék
þannig verk Mozarts á allt annan
hátt en verk Tsjajkovskíjs svo dæmi
sé nefnt. Hann var jafnan þaulkunn-
ugur hverjum einasta hluta í þeim
verkum sem hann lék og sýndi mikla
þolinmæði í samstarfi sínu við aðra
tónlistarmenn – verkið var æft þar
til allir voru ánægðir.
Að mati Stern bjó tónlistin þá yfir
rökfestu og segir breska dagblaðið
Daily Telegraph að hver einasta nóta
sem hann lék hafi þjónað tilgangi.
Ungt og efnilegt tónlistarfólk naut
einnig aðstoðar Stern, en meðal
þeirra tónlistarmanna sem hann
veitti athygli strax í æsku má nefna
þau Miriam Fried og Itzak Perlman.
Hann lagði ekki síður sitt af mörkum
við að hindra að Carnegie Hall tón-
listarsalurinn væri rifin árið 1959, en
Stern átti þátt í að setja á laggirnar
nefnd sem safnaði milljónum dollara
til kaupa á tónlistarhúsinu og hann
gegndi síðan starfi formanns sam-
taka um rekstur Carnegie Hall allt
frá því húsið var opnað aftur árið
1960.
Hver leikin nóta
þjónaði tilgangi
Bandaríski fiðluleikarinn Isaac Stern látinn
Reuters
Isaac Stern lést á sjúkrahúsi i New York á laugardag, 81 árs að aldri.
Hann var í fremstu röð fiðluleikara í heiminum á síðustu öld.
Leikhúsumræður í
Borgarleikhúsinu
„Drauma-
leikhúsið
mitt“
SÍÐASTI þriðjudagur í mánuði
hverjum í vetur verður helgaður um-
ræðum um leikhús í Borgarleikhús-
inu. Fyrsti umræðufundur vetrarins
verður í kvöld kl. 20 og fer fram á
þriðju hæð hússins.
Í fréttatilkynningu frá leikhúsinu
segir að dagskrá þessa fyrsta fundar
beri yfirskriftina „Draumaleikhúsið
mitt:“„Þrír frummælendur ríða á
vaðið, tala um þá dagskrá sem leik-
húsin í Reykjavík hafa kynnt þetta
leikárið, segja kost og löst á dag-
skránni og ljúka máli sínu með því að
lýsa draumaleikhúsinu sínu. Frum-
mælendur verða Halldóra Friðjóns-
dóttir, blaðamaður og gagnrýnandi á
DV, Vigdís Jakobsdóttir leikstjóri og
Harpa Arnardóttir, leikkona og leik-
stjóri.
Að framsöguerindum loknum eru
allir hvattir til að taka til máls og
lýsa draumaleikhúsinu sínu: Að leið-
arljósi skal fólk hafa fimm verkefni,
aðferðir við uppsetningu þeirra og
ástæður fyrir þessu öllu saman.
Allir eru velkomnir meðan hús-
rúm leyfir og aðgangur er ókeypis.
SKRIÐDÝRIN eru nokkur
sniðug smábörn sem taka málin í
sínar hendur þegar eitthvað geng-
ur á, og hjá þeim er alltaf eitthvað
nýtt og skemmtilegt að gerast.
Þetta eru býsna skondnar teikni-
myndapersónur sem hafa öðlast
miklar vinsældir víða um heim. Í
þessari mynd fara þau ásamt for-
eldrum sínum til Parísar, og
dvelja mest í japönskum skemmti-
garði. Þar sér Kiddi litli undur-
fagra japanska prinsessu sem
hann vill fá sem mömmu, en önnur
mun verri kona ætlar að klófesta
pabba hans í gróðaskyni.
Sagan er voða sæt, og allir
krakkar geta skilið þrána eftir að
eignast nýja mömmu, þegar al-
vöru mamma manns er dáin. Auk
þess er myndin bæði spennandi
og fyndin. Húmorinn er svolítið
„detta á rassinn“ og myndin endar
reyndar á einum stórum rjóma-
tertuslag, en það virkar vel á
yngri áhorfendur, og það verður
að virða.
Það er engan veginn hægt að
miða teikningarnar við það sem
þykir tæknilega best í þessum
geira, en mér þykja þær skemmti-
legar, húmorískar og greinilega
gerðar með það í huga að börn
geti nálgast þessa krakka út frá
eigin sjónarhorni, sem er frábært.
Raddsetningin er sérlega góð,
það er ekki auðvelt að leika smá-
börn, en hér virkar það mjög vel.
Hins vegar var bara eitt laganna á
íslensku, reyndar fallegasta lagið,
en það er samt synd.
Reyndar eru nokkrar tilvitnan-
ir í fullorðinskvikmyndir í þessari
mynd, og þá aðallega Guðföður-
inn. En það skemmir ekkert fyrir,
fullorðnir hlæja á sínum stað,
börn á öðrum og allir hafa gaman
af.
Skondin skriðdýr
og skemmtileg
KVIKMYNDIR
H á s k ó l a b í ó
Leikstjórar: Stig Bergqvist og
Paul Demeyer. Handrit: Arlene
Klasky og Gabor Csupo. 78 mín.
Paramount Pictures 2000.
SKRIÐDÝRIN Í
PARÍS
Hildur Loftsdótt ir