Alþýðublaðið - 16.03.1922, Page 1
ublaðið
1922
Fíoitudagino 16, marz.
jsUuzka króaaii.
Herra ritstjóril
Má eg biðja yður um rúm í
heiðruðu blaði yðar fyrir þessar
fáu linur.
Mér hefir oft komið til hugar
þegar eg hefi lesið sitt af hverju
urn gengi á fslenskri krónu, hversu
vanhugsað slfkt bjal er. Uai geng
ið er ekkert að þrátta, því fs-
lenzka krónan hefir ætfð verið og
er enn f sfnu fuila nafhgildi, og
fdlur vonandi aldrei úr þvf. Is-
lenzk króna er engin önnur en
sú, er felst í bankaseðlum Ríkis
bankans íslenska. Peningasláttan
er sameiginleg með Danmörku —
um aðöll á myntinni er ekki að
ræða — ea tslandsbanka seðlarn-
ir mega aldrei viðurkennast sem
dslenzk króna, þar verður Lands-
bankinn að skipa öndvegið með
sfna seðla.
í athugunarleysi virðist mönn-
um gjarnt á að hefja íslands-
baaka seðlana f það hásæti að
skoða þá sem islenzka krónu
vegna þess að þeir einir eru i
umferð nú, en þar sem það ein
mitt er afskapleg fjarstæða og
getur orðið afar hættulegt, vildi
eg óska að einhver af fjár- og
stjórn-máiagörpum okkar vildi
'taka þetta til rækiiegrar yfirveg
unar og gera almenningi skiljan
legt. að seðlar, sem útgefnir eru
af banka sem ekki er annað en
fégióða hlutafélag, og sem því á
afkomu sfna algerlega undir ástæð
um viðskiftamanna slnna, alls
ekki má festast f hugutn manna
og þvf síður f viðskifalffinu sem
verandi gjaldstofn hins fslenzka
rfkis. Hættuna sem af slfku get-
ur stað ætta menn að athuga f
tfma og afstýra, A.
Alh.: Það er ekki rétt hjá hin-
um helðraða greinathöfundi, að
fslenzk króna sé Lsndsbankakróna,
en hún er heldur ekki íslands-
(bankakrónan
En hvað er hún þá? Svarið er:
Islenzk króna er — þegar um
gengi er að ræða — það verð
naæti í útlendum gjaldeyri, sem
boðið er í hverja krónu f skuld á
ísland, sem er viss og fallin í
gjalddaga. Bankascðiar hafa þvf
vanalega ekki áhrif á gengið, og
alls ekki fyr en búið er að gefa
óeðlilega mikið út af þeim. Ef
ísleodingar ættu einum 10 eða 20
miljónum meira til góða hjá út
iendingum af skuidum sem fallnar
væru f gjalddaga, en þeir skuld-
uðu til úttanda, mundu fslenzkir
bankaseðlar — eins þó þeir væru
óinnleysanlegir með gulli — stfga
f vetði, miðað við erlendan gjald-
eyri Vetð seðlanna fer því eftir
hvaða verð fæst f erlendum gjald-
eyri fyrir krónuna f innieign á
íslandi (vissri og failinni f gjaíd-
daga) en ekki að seðlarnir skapi
verðið. Ritstjbrinn.
Suöur-Aíríku verkfallið.
Verkall námumanna f gullnám-
um Suður Afríku hófst 9 janúar,
af þvf að námaeigendur vildu
lækka kaupið.
Fyrir mánuði síðan var lýst
yfir að verkfallið væri hætt, en f
byrjun þessa tnánaðar höfðu að
eins 4500 hvítir verkamenn og
verkstjórar byrjað vinnu aftur.
Virðist svo sem eigendur náin-
anna séu staðráðnir í þvf að lækka
kostnað sinn við námurnar, en
hinsvegar sé all stór hluti verk
iýðsins staðráðinn f því að nota
tækifærið til þess að hrinda af
sér anðvaldsfyrirkomulaginu og
mynda lýðveldi. Á fundi sem var
haldinn f Johnnesburg 5. febiúar
var samþykt tillaga um það, að
tétt væri að tnynda bráðabryrgða
stjórn fyrir gullnámasvæðið. Var
það þingmaðurinn R. B Water
ston, úr verkamannafiokknum setn
63 töiubiað
flutti tillöguna og var húa sam-
þykt með 3000 atkvæðum gegn
2 atkv. I Mælt er að mikið beri á
starfsemi Kommúnistaflokksins í
Benoni, sem berjist fyrir þvf að
hafðar séu sömu aðferðir f náma
héruðunum og í Rússlandi, og að
stofnað verði sovétlýðveldi. Her-
foringinn (generalinn) Herzog hefir
tekið þátt í mörgum verkfallsfund-
um og sagðl á einum þeirra, sem
haldinn var f Witbank að 90 af
hverjum 100 mönnum f landinu
væru með verkfallsmönnum.
Þegar iýst var yfir að verkfali-
inu væri hætt (4 febrúar) var það
með því fororði af hálfu verk-
iýðsfélagsskaparins að vinnan
byrjaði aftur upp á sömu kjör og
voru fytir verkíallið, eg að lands-
stjórnin útnefni nefnd óhlutdrægra
manna tii þess að rannsaka máiið.
Boydeil, sem ér formaður þing-
mannaflokks verkamanna f Suður-
Afríku hvatti verkfallsmennina til
þess að búa sig undir þriggja
mánaða verkfaii. Annar þingmað-
ur úr verkmannaflokknum hefir
hvatt verkfallsmennina hvítu um
að Ieyta samvinnu við innborna
menn (svertingja) sem vinna við
námurnar, en þar er mikið djúp
staðfest á milli, fyrirlitning af
hálfu þeirra hvítu, ea hatur á
móti frá þeim svörtu, og þetta
þó tvö atriði f stefnuskrá verka-
mannaflokksins f Suður-Afrfku
ráði einmitt til samstarfsins við
þá svörtu. Á þingi verkamanna-
félaganna sem haldið var f janúar
1921 var samþykt að hvert verka-
mannafélag íyrir sig skyldi ákveða
það hvort svertingjar fengju að-
gang að félögunum, en ekki er
kunnugt hve mikinn árangur þetta
hefir borið. Hinsvegar er kunnugt
að svertingjar hafa sjálfir myndað
verklýðsfélagsskap
Skýrslurnar frá árinu 1919 sýna,,
að af tæplega 300 þús náma
mönnnm voru 38,857 hvítir, en
3000 úr Asíu, aðallega Inverjar
og liðl. 250 þús, svcrtingjar. Fá
hinir siðastnefndu um það bil