Vísir - 17.01.1980, Blaðsíða 12

vísm
r---
Fimmtudagur 17. janúar 1980. -
Nú er að hef jast þriðja
lotan i þeim tilraunum til
stjórnarmyndunar# sem
staðið hafa óslitið frá því
eftir alþingiskosningarn-
ar 2. og 3. desember síð-
astliðinn. Svavari Gests-
syni/ alþingismanni/ hef-
ur nú/ fyrir hönd Alþýðu-
bandalagsins/ verið falið
að gera tilraun til mynd-
unar ríkisstjórnar, en áð-
ur hafa flokksformenn-
irnir Steingrímur Her-
mannsson og Geir Hall-
grímsson heykst á því
verkefni.
Skýringarnar á því
hversu erfiðlega hefur
gengið að mynda stjórn
eru mjög margar, en
vafalítið kemur þar einna
helst til sú staðreynd, að
kosningarnar leiddu ein-
faldlega ekki til þeirra
breytinga á valdahlut-
föllum stjórnmálaf lokk-
anna, sem flestir bjugg-
ust við. Stjórnmálafor-
ingjarnir höguðu orðum
sinum í kosningabarátt-
unni í samræmi við það
sem þeir héldu að yrði
niðurstaða kosninganna,
og mörgum þeirra hefur
reynst erfitt að sætta sig
við orðinn hlut.
Vísi þykir tílhlýðílegt
nú f upphafi þriðju lotu,
að varpa dálitlu Ijósi á
það sem á undan er geng-
ið, ef það mætti verða til
þess að fólk fengi skýrari
mynd af þeim möguleik-
um sem nú eru til stjórn-
armyndunar.
Steingrimur fær
boltann
Þegar kosningaúrslitin lágu
fyrir sagöi Steingrimur Her-
mannsson, formaöur Framsókn-
arflokksins, i samtali viö Visi:
„Sem betur fer sé ég ekki ,,viö-
reisn” framundan og þaö er von
min, aö Alþýöubandalag og Al-
þýöuflokkur dragi þá lexiu af
þessu, aö þeirstarfiá annan máta
en i' slöustu rfkisstjórn. Viö mun-
um beita okkur fyrir aö endur-
nýja vinstri stjórnina”.
Spurningu um þaö, hvort
Framsóknarflokkurinn myndi
hugsanlega ganga til samstarfs
viö Sjálfstæöisflokkinn, svaraöi
Steingri'mur á eftirfarandi hátt:
„Viö læröum af stjórnarsam-
starfinu viö Sjálfstæöisflokkinn
1974-1978. Og ég lofaöi mörgum
Strandamönnum á leiöinni suöur,
aö viö færum ekki i stjórn meö
Sjálfstæöisflokknum. Ég verö aö
standa viö þaö”.
Þann 5. desember fékk Stein-
grimur umboö til aö reyna mynd-
un meirihlutastjórnar og i sam-
ræmi viö fyrri yfirlýsingar kall-
aöi hann saman fulltrúa þeirra
flokka sem staöiö höfðu aö vinstri
stjórninni sálugu.
Fyrsti fundur viöræöunefnda
flokkanna varhaldinn laugardag-
inn 8. desember og mánudaginn
10. desember lögöu framsóknár-
menn fram skriflegar tillögur um
leiöir til lausnar efnahagsvanda-
málunum. Þar voru Itrekaðar
fyrri stefnuyfirlýsingar flokksins
um „niðurtalningu” veröbólg-
unnar ög skyldi hún veröa 30%
1980 og 18% 1981. Daginn eftir
lögöu svo Alþýöubandalagsmenn
fram lista yfir helstu stefnumál
sin.
Ósamkomulag vinstri
flokkanna á Alþingi
Þegar hér var komiö sögu upp-
hófust miklar deilur milli vinstri*
flokkanna vegna kosningar for-
seta Sameinaös alþingis. Fram-
sóknarflokkur og Alþýöubanda-
lag vildu að þeir flokkar, sem
reyndu stjdrnarmyndun, kæmu
sér saman um forsetakjöriö. Al-
þýöuflokkurinn lagöi hins vegar
til aö þingstyrkur flokkanna réöi
kjöri og þingflokkur Sjálfstæðis-
flokksins samþykkti þá hugmynd.
Ekkert samkomulag náöist um
þetta mál, en í þriöju umferö for-
setakjörsins tókst þó samstaöa
meö vinstri flokkunum um að
kjósa Jón Helgason, þingmann
Framsóknarflokksins, sem for-
seta Sameinaös þings.
Samtimis þessuátíisérstaötil-
nefning flokkanna til efri deildar
Alþingis I samræmi viö styrk-
leikahlutföll þeirra. Samkvæmt
þvi heföi hlutkesti átt aö ráða
milli áttunda manns Sjálfstæðis-
flokksins og fjóröa manns Al-
þýöubandalagsins, en með sam-
vinnu Framsóknarflokks og Al-
þýöubandalags tókst að koma
fulltrúa þess siðarnefnda inn i
deildina. Þar meö var búiö aö úti-.
loka möguleikann á viöreisnar-
stjórn, því samanlagt höföu Sjálf-
stæöisflokkur og Alþýöuflokkur
einungis helming fulltrúa I efri
deild. Sjálfstæöisflokkurinn fékk
svo Sverri Hermannsson kosinn
sem forseta neöri deildar fyrir til-
stilli Alþýöuflokksins, og þar meö
var ljóst, aö alvarlegur klofning-
ur var kominn upp milli vinstri
flokkanna.
A viöræöufundum, sem haldnir
voru 17. og 18. desember, varö
ljóst, að Alþýöuflokkurinn gat i
meginatriöum sætt sig viö stefnu
Framsóknarflokksins i efnahags-
málum, en Alþýöubandalagiö
hafnaði henni alfariö.
A fundi utanrikismálanefndar
þann 18. desember var Geir Hall-
grimsson kosinn formaöur nefnd-
arinnar meö stuöningi Arna
Gunnarssonar, fulltrúa Alþýöu-
flokksins. Eftir þann fund sagöi
Steingrimur Hermannsson I viö-
tali viö VIsi: „Ég er ákaflega
svartsýnn á myndun nýrrar
vinstri stjórnar úr þessu”.
Yfirlýsing
Alþýðubandalagsins
Steingri'mur taldi þó afstööu Al-
þýöuflokksins i sambandi viö
nefndakjör ekki næga forsendu til
aö rjúfa viöræöurnar og fagnaði
þvl þegar Alþýöuflokkurinn lagði
fram skriflegar tillögur um efna-
hagsmálin á fundi þann 19.
desember. A sama fundi lét Al-
þýöubandalagið bóka aö þaö teldi
Alþýöuflokkinn hafa eyöilagt
möguleika á myndun vinstri
stjórnar meö háttalagi sinu I
sambandi við nefndakjör. Um til-
lögur Framsóknarflokksins stóö I
yfirlýsingunni, aö einkennandi
fyrir þær sé „aö reynt er aö leysa
veröbólguvandann á kostnaö
launafólks, m.a. láglaunafólks”.
Daginn eftir ræddi Steingrimur
viö fulltrúa hinna flokkanna
tveggja hvora i sinu lagi og boö-1
aöi þá siöan til sameiginlegs
fundaraömorgni fóstudagsins 21.
desember.
8. desember: fyrsti fundur viöræöunefnda vinstri flokkanna um möguleika á stjórnarmyndun. Frá
vinstri: Ragnar Arnalds, Jón Helgason, Tómas Arnason, Steingrimur Hermannsson, Sighvatur Björg-
vinsson og Kjartan Jóhannsson.

I
21. desember: Menn voru hýrir á slöasta viörsöufundi vinstri flokkanna, þrátt fyrir aö tilraunin mis-
heppnaöist. Frá vinstri Magnús H. Magnússon, Tómas Arnason, Sighvatur Björgvinsson og Stein-
grimur Hermannsson.
12
VÍSIR
Fimmtudagur 17. janúar 1980.
13
sem fól honum aö gera tilraun til
myndunar meirihlutastjórnar.
Geir baö um frest til aö ákveöa
hvort hann ætti aö taka aö sér
umboöiö og siöari hluta dagsins
var haldinn fundur hjá miöstjórn
og þingflokki Sjálfstæöisflokks-
ins. Þar var samþykkt aö ganga
til leiks,engir möguleikar útilok-
aðir og Geir gefnar óbundnar
hendur um stjórnarmyndun, og
var I sjálfsvald sett hverja hann
veldi sér til aðstoöar i viöræöum.
Þegar fréttamenn spuröi hann
hvort hann væri búinn aö ákveöa
sig svaraöi hann: „Ég svara for-
seta fyrst” og var þetta vlsbend-
ing um þá gætni I tilsvörum sem
hann tileinkaði sér næstu vikurn-
ar. Hann fór sem sé aö oröum
Björns og ræddi einslega viö for-
menn annarra flokka og enginn
getursagt um þessar viöræður aö
þær hafi fariö fram fyrir opnum
tjöldum.
Dagana Zl. og 28. des. ræddi
Geir viö formenn flokkanna
hvern i sinu lagi og þó þeir væru
ekki sérlega opinskáir um hvað
þeim fór I milli mátti heyra á
þeim hvaö klukkan sló. Stein-
grimur sagöist hafa undirstrikað
þann mun sem væri á efnahags-
stefnu flokkanna tveggja. Bene-
dikt Gröndal sagöi aö aöstæöur
gætu breyst viö herja tilraun og
Lúövik sagöi, aö þaö væri sjálf-
sagt aö hlusta á hvaö aörir heföu
fram aöfæra.Siöanfóruihönd jól
og áramót og athygli vakti aö
bæöi forsetinn og kirkjunnar
menn sáu ástæöu til aö minna
handhafa löggjafavaldsins á
ábyrgö þeirra og hvetja til sam-
stööu.
Þjóðstjórn
Eftir áramótin fór smám sam-
an aö skýrast aö þaö var þjóö-
stjórnarhugmynd sem Geir haföi
ihuga.Ekkifórþómiklum sögum
af viðræðum og þrjá daga I röð,
3., 4. og 5. janúarvarsmáklausaá
bakslðu Morgunblaösins þess efn-
is, aö „Viöræöur Geirs héldu á-
fram”. Sjálfur varðist hann allra
frétta en sagöist vona, aö mál
skýröust um þaö bil sem þing
kæmi saman 8. janúar, og fram
aö þeim tima uröu menn aö láta
sér nægja getgátur.
Aö morgni áttunda janúar hélt
Geir i fyrsta skipti sameiginlegan
fund meö formönnum hinna
27. desember: Geir Hallgrlmsson tekur viö umboöi forseta tslands tii
stjórnarmyndunartilraunar.
Engin vinstri st jórn
1 viðtali viö VIsi eftir þann fund
sagöi Steingrimur: ,,Ég mat
þetta þannig eftirfundina i gær,
aö ekki væri ástæöa til aö halda
þessum tilraunum áfram. Ég
mun mæla mér mót viö forseta i
dag og skýra honum frá þessari
niðurstöðu”.
Þar meö var lokiö árangurs-
lausum tilraunum Steingrims
Hermannssonar til að mynda
nýja vinstri stjórn og höföu þær
staðið I tvær vikur. Boltanum var
nú kastað til formanns Sjálf-
stæöisflokksins, Geirs Hallgrims-
sonar.
Fyrirboðinn
Daginn eftir aö Steingrimur
Hermannsson formaður Fram-
sóknarflokksins skilaöi stjórnar-
myndunarumboöi sinu til forseta
eða 22. desember birtist i
Morgunblaöinu grein eftir Björn
Bjarnason undir fyrirsögninni
„Um refilstigu stjórnmálanna”.
Óhætt er aö segja aö þar hafi ver-
iö lagöar linurnar fyrir fjölmiöla-
tafl Geirs Hallgrimssonar og
starfeaöferöir i stjórnarmyndun-
arviöræöunum sem i hönd fóru.
Þar segir meðal annars, aö það
viöræöuform, sem Steingrimur
valdi, hafi verið eins konar sjón-
arspil, þar sem skipaöar voru
viðræöunefndir sem komu saman
á áöur auglýstum timum og gáfu
siðan yfirlýsingar af ýmsu tagi að
viðræöum loknum. Sú aöferö, að
allt fari fram fyrir opnum tjöld-
um, sé ekki fljótvirk eöa árang-
ursrik. Óhjákvæmilegt sé aðGeir
hverfi frá þeim vinnubrögöum
sem tiökast hafiá þessum áratug.
Eðlilegast væri aö fram færu
einkaviðræöur milli stjórnmála-
leiötoga.. til formlegra funda
yrði siðan efnt á siöari stigum, ef
ástæða þætti til.
Skýrara gat þaö ekki verið.
Enginn möguleiki
útilokaður
Aö morgni 27. desember gekk
Geir Hallgrimsson á fund forseta
íréttaauki
Páll
Magnusson,
blaðamaöur
Jónina
Michaels-
dóttir, blaöa-
maöur
stjórnmálaflokkanna til aö kanna
möguleika á þjóöstjórn sem
starfaöi um timabundiö skeiö
með tiltekið afmarkaö verkefni.
Aö sögn Steingrims Hermanns-
sonar kom ekkert nýtt fram á
þeim fundi heldur sagöi Geir
þeim aöeins þaö sem hann haföi
áöur upplýst þá um hvern i sinu
lagi. Hann kvaöst eiga von á út-
reikningum frá Þjóöhagsstofnun
sama dag og boöaði til fundar
eftir tvo daga.
Útreikningar og
umsagnir
Þennan sama dag sagöi Stein-
grimur um þjóöstjórn I samtali
viö fréttamenn, aö Framsóknar-
flokkurinn væri jákvæöur ef hægt
væri aö komast að samkomulagi
um aögerðir sem skiluöu árangri.
Lúövik vildi ekkert segja og
Benedikt var fremur svartsýnn.
Formennirnir fengu i hendur út-
reikninga Þjóðhagsstofnunar á
fimm leiðum I efnahagsmálum.
Hvernig þróun yrði við óbreytt á-
stand, hvernig hún yrði ef hug-
myndum Framsóknarflokksins
væri hrint i framkvæmd, þá Al-
þýðuflokksins og loks tvö tilbrigöi
af hugmyndum sem Geir haföi
lagt fram og byggt á umræðum
sinum viö formenn allra flokk-
anna. Steingrimur Hermannsáon
kvaöst vera afar ánægöur meö
þessi gögn þvi þau sýndu svart á
hvitu aö hugmyndir Framsóknar-
flokksins væru bestar og yllu
minnstri kjaraskeröingu.
Viöræöur næstu daga snerust
um hugmyndir 4 og 5 og voru
skipaðir sérstakir fulltrúar frá
flokkunum til aö ræöa efnahags-
tillögurnar. Steingrimur og Bene-
dikt voruorðnir vondaufir um ár-
angur og lýstu vantrausti á á-
framhaldandi viöræöur af þessu
tagi en Lúövik taldi aö ýmislegt
ætti eftir að skoöa. Boöaö var til
fundar á laugardegi en þá áttu aö
liggja fyrir frekari útreikningar
Þjóöhagsstofnunar og ennfremur
Seölabankans. Um þær sagöi
Steingrimur, aö sér sýndust þær
vera umsögn Seölabankans um
umsögn Þjóöhagsstofnunar!
Geir skilar umboðinu
13. janúar sagöist Geir vonast
til að geta gert upp hug sinn dag-
inn eftir og næsta morgun gekk
16. janúar: Enn skal reynt víó
vinstri stjórn, en nú meö Alþýöu-
bandalagið undir stýri. Frá
vinstri Steingrimur Hermanns-
son, Svavar Gestsson og Benedikt
Gröndal.
hann á fund forseta og tilkynnti
honum aö, að svo stöddu væri
ekki aðvænta árangursaf frekari
stjórnarmyndunartilraunum
hans.
Sama dag boðaöi hann til
blaðamannafundarþar sem hann
lagöi fram öll gögn sem fram
heföu komiö 1 umræðunum og
greinargerö frá sjálfum sér um
gang viðræöna. Hann skýröi viö-
horf sitt til málanna og kvaöst
telja, að vel hefði veriö unniö og
mjög gagnlegt væri aö formenn
allra stjórnmálaflokka heföu átt
sameiginlegar viöræöur um
vandann sem viö blasti og leiðir
til úrlausnar. Þessar umræöur og
þau gögn sem fyrir lægju kæmu
til góöa hverjum sem á héldi i á-
framhaldandi stjórnarmyndun-
arviöræðum.
Hann sagöist telja, aö hinir
flokkarnir heföu veriö meö hug-
ann viö aðra stjórnarmyndunar-
möguleika áöur en árangurs væri
aö vænta af þeirra hálfu varöandi
þjóöstjórn.
Þegar upp varstaöiö rifjaöi hin
rætna tunga blaösins, Loki, upp
ummæli þess efnis, aö ekki væri
hægt aö mynda rikisstjórn i f jöl-
miðlum og benti á aö ekki virtist
heldur hægt aö mynda hana utan
þeirra heldur.
13. janúar: Siöasti fundur Geirs meö hinum flokksformönnunum. Tilraunin mistókst.
I
■