Vísir - 11.02.1980, Blaðsíða 8

vtsm i
Mánudagur 11. febrúar 1980.
8
WUiSEM
utgefandi: Reykjaprent h/f
Framkvæmdastiori: Daviö Guömundsson
Ritstjbrar: Olafur Ragnarsson
Höröur Einarsson
Ritstiórnarfulltrúar: Bragi Guðmundsson, Elias Snæland Jonsson.
Fréttastjóri erlendra frétta: Guómundur G. Pétursson.
Blaöamenn: Axel Ammendrup, Halldór Reynisson, Jónina Michaelsdottir, Katrin
Pálsdottir, Pall Magnússon, Sigurveig Jonsdóttir. Sæi^undur Guðvinsson.
iþrottir: Gylfi Kristjánsson og Kjartan L Pólsson.
Ljósmyndir: Gunnar V. Andre'sson, Jens Alexandersscn.
Utlit og hónnun: Gunnar Trausti Guóbjörnsson, Magnus Olatsson.
Auglýsinga og sölustjori: Páll Stefánsson
Dreifingarstjori: Siguröur R. Pétursson.
Auglysingar og skrifstofur:
Siðumula 8. Simar 86611 og 82260.
Afgreiösla: Stakkholti 2-4, simi 86611.
Ritstjorn: Siöumula 14, simi 86611 7 linur.
Askrift er kr. 4.500 á mánuöi
innanlands.
Verö i lausasölu
230 kr. eintakiö.
Prentun Blaöaprent h/f
Rangiæti sem stingur í augun
f fáum greinum eru ákvæði
málefnasamnings hinnar nýju
ríkisstjórnar jafnrýr og ákvæði
hans um kjördæmamálið. Þar er
engin stefna mörkuð — og ekki
einu sinni sett fram stefnumið
um efnislega niðurstöðu í mál-
inu. Ekki kveðið á um jöfnun at-
kvæðisréttarins. Allt og sumt,
sem i málef nasamningnum segir
um kjördæmamálið, er það að
stjórnarskrárnefnd skuli Ijúka
störfum á þessu ári, þannig að
Alþingi hafi nægan tíma til að
Ijúka afgreiðslu stjórnarskrár-
og kjördæmamálsins fyrir lok
kjörtímabilsins.
Vitaskuld geta aðilar núver-
andi stjórnarsamstarfs ekki
komið sér saman um af nám þess
misréttis í atkvæðisrétti milli
kjósenda eftir búsetu þeirra, sem
leiðiraf núverandi kosningaregl-
um. Framsóknarflokkurinn, sem
enn hagnast á misréttinu, mun
standa í vegi fyrir sanngjörnum
leiðréttingum svo lengi sem hann
mögulega getur.
Baráttan fyrir jöfnun kosn-
ingarétti hér á landi er orðin löng
og hef ur tekið á sig ýsmar mynd-
ir. Lengi vel var t.d. konum neit-
að um kosningarétt og einnig
þeim, sem ekki guldu tiltekna
lágmarksfjárhæð til opinberra
þarfa. Smám saman tókst að fá
slíkar hömlur á kosningaréttin-
um felldar úr gildi. Þá kom til
það ranglæti í kjördæmaskipun-

Baráttan fyrir jöfnum kosningaréttir til Alþingis er oröin löng og ströng. t þeirri bar-
áttu hafa margir merkir áfangar náöst, en nú er eftir aö ná þvi fram, aö fólkiö i landinu
hafi jafnan atkvæöisrétt án tillits til búsetu sinnar.
inni, sem leiddi til þess, að
stjórnmálaflokkarnir í landinu
fengu ekki kjörna fulltrúa á Al-
þingi í hlutfalli við atkvæðamagn
sitt. Þannig hefur Framsóknar-
flokkurinn alltaf fengið fleiri
þingmenn heldur en atkvæða-
magn hans segir til um, og í skjóli
þess hefur Framsóknarflokkur-
inn haft miklu meiri völd en eðli-
legt getur talist. Með kjördæma-
breytingunni á árinu 1959 var
stigið stórt spor í þá átt að auka
jöfnuð milli flokkanna, og hefur
þó Framsóknarf lokkurinn enn
fleiri þingmenn heldur en fylgi
hans með þjóðinni gefur tilefni
til.
Alvarlegasta vandamálið í
þessum efnum nú er hinn ójafni
atkvæðisréttur kjósendanna eftir
því hvar þeir búa á landinu.
Þannig hafa kjósendur í Reykja-
vík og Reykjaneskjördæmi ekki
nema brot úr atkvæði miðað við
kjósendur í öðrum kjördæmum
landsins. Þetta ranglæti stingur
orðiðsvo í augun, að stjórnmála-
flokkarnir geta naumast vikið
sér undan því öllu lengur að bæta
úr þessu misrétti.
Auðvitað hafa talsmenn mis-
réttis í kosningaréttarmálinu
alltaf talið sig hafa einhver rök,
sem réttlættu misréttið. Það var
ekki komið að tómum kofunum
hjá andstæðingum kosningarétt-
ar kvenna, og ekki heldur hjá
þeim, sem aðeins vildu láta
eignamenn, embættismenn og
menn með lærdómsprófi eða þá,
sem guldu nokkuð til allra stétta
eins og það var orðað, haf a kosn-
ingarrétt.
Með sama hætti hafa þeir, sem
viljahalda í núverandi ranglæti í
atkvæðisréttarmálinu, smíðað
sér sínar röksemdir. Það, sem
þeir hampa oftast, er að fólkið á
þéttbýlissvæðinu, sem hefur
skertan atkvæðisrétt, njóti góðs
af ýmiss konar aðstöðu, einkum
efnalegri, sem réttlæti minni
stjórnmálaáhrif með rýrari at-
kvæðisrétti þess. Sumar af þess-
um ábendingum um mismunandi
aðstöðu eru á rökum reistar, aðr-
ar ekki. En hvort sem þær út af
fyrir sig eiga við rök að styðjast
eða ekki, skipta þær engu máli í
sambandi við kosningarétt
manna. Ef menn t.d. vilja jafna
hitunarkostnað fólksins í land-
inu, svo að vikið sé að einni vin-
sælustu röksemdinni, sem nú er
höfð uppi fyrir mismunandi at-
kvæðisrétti, þá er auðvitað nær-
tækara og eðlilegra að jafna
þannan kostnað með f jármunum.
Hann verður hvort sem er aldrei
jafnaður með atkvæðum.
Það er sjálfsagt mannréttinda-
mál, að allir kjósendur hafi jafn-
an atkvæðisrétt, hvar sem þeir
búa á landinu. Að því verða nú
allir réttsýnir menn að vinnaiQg
mega ekki láta sýndarrök glepja
um fyrir sér.
FlugstöDin á Keflavfkurflugvelii:
ArKilektar vilja samkeppnl um hönmmina
íslenskir arkitektar geta ekki
sætt sig viö, að hönnun is-
lenskrar flugstöðvarbyggingar
sé falin erlendum mönnum. Hér
er ekki aðeins um gifurlegt
hagsmunamál islenskra arki-
tekta að ræða, heldur jafnframt
þeirra sjálfstæðis- og réttlætis-
mál”.
Þetta segir i yfirlýsingu, sem
stjórn Arkitektafélags Islands
hefur sent frá sér um hönnun
flugstöðvar á Keflavikurflug-
velli. Siðan segir i yfirlýsingu
arkitekta:
Ljóst virðist af fréttum að bygg
ingarnefnd, sem utanrikisráð-
herra hefur skipað til að annast
undirbúning, hefur nú þegar
falið bandarisku fyrirtæki aö
eiga ailan veg og vanda að
undirbúningi og hönnun flug-
stöövarinnar.
Ákveðið að skilja að
hernaðarumsvif og al-
menna starfsemi.
I samkomulagi viö Banda-
rikin scm gert var árið 1974 er
gert ráö fyrir þvi aö skilja að
hernaðarumsvif og almenna
starfsemi á Keflavikurflugvelli
en alger forsenda sliks aðskiln-
aöar er bygging flugstöðvar á
nýjum stað. Er á þessum tima
aðeins gert ráð fyrir þvi, að
Bandarikjamenn annist fram-
kvæmdir utan flugstöðvarinnar
sjálfrar svo sem aðkeyrslu-
brautir, vegi og flugvélastæði.
Hinsvegar hefur bæði fyrrver-
andi og núverandi utanrikisráð-
herra leitað eftir þátttöku
Bandarikjamanna i kostnaði við
flugstöðvarbygginguna sjálfa
og var þeirri málaleitan ávallt
hafnað á þeirri forsendu, að hér
væri um islenskt mannvirki að
ræða. Loks þegar málið var lagt
fyrir á þeim grundvelli, að
byggingin nýttist sem sjúkra-
skýli i neyðartilfellum, ákvað
Bandarikjastjórn að veita 6-7
milljarða króna framlag til
byggingarinnar af þeim 16.5
milljörðum kr. sem áætlað var
að byggingin kostaði.
Ljóst er af framanskráðu, að
Bandarikjamenn hafa ávallt
gert sér grein fyrir þvi, að hér
er um islenskt mannvirki að
ræða. Jafnframt er ljóst að um
9-10 milljarðar (áætlun 1979) af
kostnaðinum mun lenda á okkur
i einhverju formi.
Hlutur islenskra arki-
tekta aðeins til mála-
mynda.
1 framhaldi af ákvörðun
Bandarikjastjórnar um fjár-
framlag til byggingarinnar er
bandarisku arkitektafyrirtæki
(Shriver and Holland
Associates) falin forhönnun
byggingarinnar.
Byggingarnefnd leitaði siðar
eftir samvinnu við islenska
arkitekta um að taka þátt i
hönnuninni með hinum banda-
risku arkitektum. Þegar á
reyndi kom þó i ljós að hlutur is-
lensku arkitektanna var
miðaður við litið brot af hönn-
unarverkinu og þvi nánast til
málamynda i þeim tilgangi að
fullnægja islenskum lögum. Is-
lenskir arkitektar hafa hafnað
samvinnu á þessum grundvelli.
1 sambandi við þetta mál hafa
ýmsar spurningar vaknað sem
ástæða er til að vekja athygli
manna á.
1. Er það augljóst mál að út-
lendingar séu hæfari en Islend-
ingar til að meta þarfir okkar
varðandi flugstöðvarbyggingu,
stærð hennar og gerð?
Spurningin snertir m.a.
a) skipulag og þróun innan-
landsflugs.
b) skipulag og þróun millilanda-
flugs okkar og áhrif mismun-
andi skipulags á stærð og gerð
flugstöðvarhúss.
2. Er það vist að heppilegast
sé að útlendingar meti hvaða
gæða-staðall eigi að vera á is-
lenskum mannvirkjum?
Spurningin snertir m.a.
a) Hverju höfum við efni á?
b) Við hvað sættum við okkur og
hvað getum við boðið gestum
okkar upp á?
3. Þjónar það best islenskum
hagsmunum að hönnun bygg-
ingarinnar sé að mestu i hönd-
um útlendinga.
Spurningin snertir m.a.
a) Eru islenskir arkitektar og
verkfræðingar ekki nógu hæfir?
b) Er sú staðreynd að Banda-
rikjamenn muni fjármagna is-
lensku flugstöðvarbygginguna
að nokkru leyti næg ástæða til
þess að við beygjum okkur
undir þeirra hagsmuni hvaí
hönnuninni viðvikur?
c) Höfum við metnað gagnvarl
sjáifum okkur og útlendingum
er til landsins koma til þess að
sýna i verki hvað við getum sem
hönnuðir, arkitektar, verkfræð-
ingar og listamenn.
d) Hverjir eru hinir fjárhags-
legu hagsmunir vegna launa,
skatta o.s.frv.
4. Þjónar það best islenskum
hagsmunum að bjóða fram-
kvæmdir út á alþjóðlegum verk-
takamarkaði?
Spurningin snertir m.a.
a) Hvort gert sé ráð fyrir
áföngum sem henta stærð is-
lenskra verktaka.
5. Hefur þjóöin og þó sérstak-
lega alþingismenn gert sér
grein fyrir þeim skuldbinding-
um sem við erum að taka á
okkur fyrir tilstuölan stjórn-
valda.
Tillögur arkitekta.
Af framanskráðu má ljóst
vera að hér er um alvarlegt mál
að ræða. Hér fara saman hags-
munir þjóðarinnar og hags-
munir þeirra islensku sérfræð-
inga er þarna gætu átt stóran
hlut að máli.
Arkitektafélagið vill benda á
eftirfarandi leiðir til farsællar
lausnar málsins.
1. Ytarleg endurskoöun tan
fram á forsendum hönnunar,
. einkum hvað varðar tilgang
‘ áfanga, stærðir, gæðakröfur.
2. Efnt verði til samkeppni um
uppdrætti að gerð flugstöðvar.
Samkeppni hefur þá stóru kosti,
að vera ódýrasta og þó árangur-
rikasta leiðin til þess að fá fram
margar og fjölbreytilegar til-
lögur til samanburðar, auk þess
sem þaðauðveldar val hönnuða.
3. Ráðnir verði islenskir arki-
tektar og verkfræðingar til þess
að annast hönnun og þeim faliö
að tilkalla erlenda sérfræðinga
eftir þörfum.
4. Framkvæmdir verði boðnar
út meðal islenskra verktaka.
Stjórn Arkitektafélagsins
hefur fylgst náið með þessu
máli allt frá árinu 1971 og ávallt
kynnt yfirvöldum sina afstöðu.
Sú árátta stjórnvalda að ganga
framhjá islenskum sérfræðing-
um þegar um undirbúning
meiriháttar verkefna er að ræða
er óviðunandi.
Islenskir arkitektar og aðrir
tæknimenn eru menntaðir i
sömu skólum og erlendir starfs-
bræður þeirra. Það er skylda
stjórnvalda að efla sjálfstæði
þjóðarinnar á sem flestum svið-
um.
Flugstöðin á Keflavikurflugvelli
á ekki að vera nein undantekn-
ing að þessu leyti.