Vísir - 18.02.1980, Blaðsíða 6

vtsm
Mánudagur 18. febrúar 1980.

SKOLI OG
SKATTUR
Eitt þaö mesta órétti og
ójöfnuöur, sem á sér staö 1
skattamálum hér á landi, er
skattamál þeirra manna, sem
koma úr atvinnulífinu til þess aö
setjast á skólabekk og þeirra
nemenda, sem vinna höröum
höndum á sumrin til þess aö
halda sér og sinum uppi yfir
veturinn, meö sem minnstum
utanaökomandi stuöningi.
Ég leit inn á fund, sem fram-
bjóöendur héldu meö nemend-
um I Félagsstofnun stúdenta
fyrir sföustu kosningar. Þar
voru pólitikusar aö reyna aö
krækja i atkvæöi og fóru mörg-
um fögrum oröum um þaö, hvaö
þeir heföu á stefnuskrá sinni til
þess aö bæta hag nemenda. Þaö
var einkennandi, aö þessir góöu
menn töluöu aöeins um námslán
i þessu sambandi og ekkert ann-
aö. Þaö sama var upp á teningn-
um hjá forsvarsmönnum hags-
munasamtaka og annarra sam-
taka nemenda. Formaöur Sine
sté I pontu og gat ég ekki skiliö
málflutning hans á annan veg,
en aö honum hafi fundist
nauösyn aö fá lán, en ekki aö
vinna fyrir sér, þ.e.a.s. nem-
endur ættuekki aö vinna, þvi þá
neðanmals
Guömundur Stefán Mariasson,
útgeröartækninemi, gerir hér
aö umtaisefni skattamál ungs
fólks, sem ieggur stund á fram-
haldsnám. Skattheimtu af þess-
um þjóöfélagsþegnum telur
hann mjög óréttláta eins og nú
er háttaö og leggur til ákveðnar
breytingar I þeim efnum.
fá þeir ekkert lán, sem er
nauösyn. Þetta viröist gegnum-
gangandi hjá þeim mönnum,
sem þarna tóku til máls. Það
viröist þvi vera þaö eina, sem
forystumenn hagsmunasam-
taka nemenda telja þess viröi aö
minnast á, séu námslán, annaö
kom ekki fram. Þaö var ekki
minnst einu oröi á skattamál.
Ég held nú, að þaö sé skiljan-
legt, þvi liklega þurfa þessir
menn aigar áhyggjur aö hafa
útaf sköttum. Þaö geta þó alltaf
veriö einhverjir, sem þetta get-
ur komið viö. Þaö eru t.d. til
nemendur, sem vinna vel I sin-
um frlum og einnig eru náms-
greinar t.d. I Tækniskóla Is-
lands, sem eru I mörgu lagaöar
til þess aö menn I atvinnullfinu
geti aflaö sér framhaldsmennt-
unar. Máliö er bara þaö aö
skattar getagert mörgum mjög
erfitt fyrir og langar mig til þess
aö taka dæmi og sýna hversu er-
fitt þetta ge(ur veriö.
Tekjulaus
Ef tekinn er maöur meö
meöaltekjur, sem ákveöur aö
setjast á skólabekk, þá er þaö
augljóst aö hann veröur tekju-
laus á meöan á námi stendur.
Hann þarf þó að sjálfsögöu aö
greiöa sln gjöld til rlkis og bæja,
þ.e.a.s. álögö gjöld fram aö ára-
mótum og síöan fyrirfram-
greiöslur eftir áramót.
Skilningi stjórnmálamanna er
best lýst meö oröum eins þeirra,
er hann sagöi aö menn yröu
bara aö spara og leggja fyrir.
Aö sjálfsögöu reyna menn að
spara til þess aö eiga fyrir uppi-
haldi og gjöldum I 8-9 mánuði,
en þaö segir sér sjálft, aö þaö er
erfitt I þessari óöaveröbólgu,
sem viö búum viö, þar sem
verölag getur hækkaö um 30-
50% yfir veturinn.
Þetta er auövelt aö sýna meö
raunverulegum tölum. Ég ætla
þvi aö reyna aö skýra þetta og
tek þá mann meö meöaltekjur
og byggi allar tölur á opinberum
upplýsingum frá Þjóöhags-
stofnun. Þvl miöur eru ekki til
nýjar tölur og verö ég því aö
fara aftur I timann svo rétt sé
fariö meö upplýsingar. Þetta
veldur aö sjálfsögöu þvl aö
tölurnar koma til meö aö þykja
nokkuö lágar, en viö þvl er ekk-
ert aö gera.
Dæmi
Hér er um aö ræöa mann, sem
hefur veriö i fullri atvinnu og
haustiö 1977 ákveöur hann aö
setjast á skólabekk og afla sér
einhverjar menntunar, sem
hann hefur áhuga á.
Ég mun taka hér meðallaun
kvæntra verkamanna, sjó-
manna og iönaöarmanna, þar
sem aö ég tel, aö þaö sé mest um
þaö I þessum stéttum, aö menn
fari I nám. Meöallaun kvæntra
manna I þessum atvinnugrein-
um voru þessi: Áriö 1976
1.736.000 kr. Ariö 1977, 2.552.000
kr. og 1978, 3.882.000 kr.
Alagöir skattar 1977 voru
15,7% af tekjum fyrra árs, en
10,6% af tekjum greiðsluárs.
Ariö 1978 voru skattar 18,7% af
tekjum fyrra árs, en 12,2% af
tekjum greiösluárs. Þetta tákn-
ar þaö aö maöur, sem hættir
vinnu og leggur fyrir til þess aö
greiöa skatta áriö eftir (hér
1978) þarf aö greiöa 18,7% af
þeim tekjum, sem hann aflaði
19771 gjöld, en heföi hann haldiö
áfram vinnu þá væri greiöslu-
byröin aöeins 12,2% af tekjum.
Þessi maöur þarf þvl I raun og
veru aö greiöa 50% meira af
tekjum sinum Igjölden sá, sem
hefur haldiö áfram vinnu.
Ariö 1977 gat okkar maöur I
mesta lagi unniö I 9 mánuöi en
aö öllum llkindum mun minna
og tekjur hans uröu því 1.914.000
■ kr. Af þessu þarf hann aö greiöa
15,7% af tekjum fyrra árs
(1.736.000 kr.) I opinber gjöld,
eöa 273.000 kr. Eftir áramót eru
fyrirframgreiöslur sem þarf aö
greiöa og má gera ráö fyrir, aö
þær séu 68% af gjöldum fyrra
árs, eöa 186.000 kr.
Einkaneysla er óhjákvæmi-
legur hlutur og er ekki óalgengt
aö hún sé um 80% af tekjum
meðan á tekjuöflun stendur og
auk þess er þaö staöreynd, aö
einkaneysla snarminnkar ekki,
þó aö öflun tekna stöövist. Þrátt
fyrir þetta mun aöeins vera gert
ráö fyrir aö 60% af tekjum fari
til þessara hluta. Þaö gerir
1.148.000 kr. Þegar þetta hefur
veriö tdiiö saman má sjá aö eft-
ir eru 307.000 kr. til þess aö lifa
af I 9 mánuöi. Segjum nú aö
yfirvöld séu einstaklega
skilningsrlk, og veiti frest á
greiöslu fyrirframgjalda. Þá
veröa eftir 493.000 krónur.
Meöfylgjandi er tafla sem ætti
aö skýra þetta betur.
Gaman þætti mér aö hitta ein-
stakling, sem getur lifaö I 8-9
mánuöi á fé, sem samsvarar
19,3% af árslaunum manna,
sem starfa viö sömu störf og
hann geröi, hvaö þá heldur ef
um fjölskyldu væriaö ræöa. Þaö
er lfklegt, aö sparsamir menn
gætu án efa komist langt meö
þennan varaforöa en örugglega
ekki nógu langt, þvl aö þaö
veröur aö taka meö I dæmiö aö
frá 3. ársfjóröungi 1977 aö 2.
ársfj. 1978 hækka kauptaxtar
um 30,3% og þá framfærslu-
kostnaöur um svipaö hlutfali.
Þeim fjölgar sem vilja afla sér menntunar, en mjög margir eiga erfitt meö þaö vegna skattanna. Ýmsir
fara I nám, en veröa aö hætta námi eftir eitt ár vegna fjárhagserfiöleikanna. Þessi mynd er frá Gjald-
heimtunni i Reykjavik. Visismynd:
Staðgreiðsla skatta
Ekki duga vextir af sparifé til
þess aö greiöa upp þessa hækk-
un á framfærslukostnaöi, þvl aö
á meöan þeir eru neikvæöir, þá
rýrnar spariféö. Þaö þyrfti þvi
aö vera verötrygging svo aö
tapiö yröi ekki eins mikiö.
Meö staögreiöslu skatta væri
hægtaö komast hjá öllum látum
og vandræöum. Þá munu menn
heldur ekki væla um þaö,
hversu háa skatta þeir veröa aö
greiöa miöaö viö tekjur fyrra
árs, en lita ekki á þaö aö
skatturinn er mjög litill, miöaö
viö tekjur greiösluárs. Auk þess
kemur rikiö til meö aö fá tekjur
slnar fyrr og af meira öryggi.
Þaö er ljóst aö þeir sém hætta
vinnu til þess aö fara I nám, fá
yfirleitt ekki lán frá Lánasjóöi
Islenskra námsmanna vegna of
hárra tekna. Núverandi náms-
mannafrádráttur til skatts er
svo lltill aö ekki tekur því aö
minnastá hann. Þetta veröur til
þess, aö þeir nemendur sem
vinna vel og mikiö I sumarfrl-
um, fá ekki námslán, fá sama
frádrátt og þeir, sem lltiö vinna
og skatturinn eykst aö sjálf-
sögöu viö hærri tekjur og hann
þarf aö greiöa. Niöurstaöan af
þessu er sú aö þeir sem lltiö eöa
ekki vinna en spila á hin ýmsu
kerfi og fá lán, sem eru fjár-
mögnuö af vinnandi fólki,
viröast hafa þaö betra en þeir
sem vinna, skapa verömæti og
reyna aö standa undir sér og
vera sjálfstæöir fjárhagslega.
1 staö þess aö verölauna þessa
menn er þeim bókstaflega hegnt
og því hærri sem tekjurnar
veröa getur veriö erfiöara aö
standa I þessu.
Frádráttur hlutfall af
tekjum
Til þess aö jafna þennan mis-
mun og auövelda mönnum úr
atvinnullfinu aö fara I nám, er
ein auöveld leiö. Þaö er aö
breyta lögum um námsmanna-
frádrátt til skatts, og hafa hann
sem hlutfall af tekjum, þvi aö
eftir þvi sem tekjurnar hækka,
þvi erfiöara veröur fyrir menn
aö hætta. Einn maöur tjáöi mér,
aö ekki væri hægt aö taka svona
fé frá rlkissjóöi, heldur ætti þaö
aö vera hlutverk lánasjóös aö
styöja þessa menn. Þá er mér
spurn, hvar á lánasjóöur aö fá
peninga? Á aö taka þá frá nú-
verandi lánþegum? Hræddur er
ég um, aö þaö yröi ekki sam-
þykkt. Nú þá er bara eitt eftir,
það er aö láta rlkiö borga brús-
ann. Miðað viö allt þaö umstang
og breytingar, sem yröu þvl
samhliöa, þá er ekki annaö aö
sjá en aö hin gullna leiö sé aö
veita hlutfallslegan frádrátt frá
tekjum til skatts.
Þegar þetta er skrifað liggur
fyrir á Alþingi frumvarp til laga
um breytingu á lögum nr.
40/1978 þ.e. á skattalögunum.
Liöur c) I 10 gr. þessa frum-
varps hljóðar þannig: „1. máls-
liður 3. tl. C-liös 30. gr. laganna
oröist svo: Námsfrádrátt, sem
nema skal helmingi af þeim
tekjum manns á aldrinum 16-30
ára sem um ræöir 11. tl. A-liös 7.
gr., þegar frá þeim hefur verið
dreginn frádráttur skv. 1.-5. tl.
A-liös þessarar greinar, enda
hafi hann stundaö nám I a.m.k.
6 mánuöi á tekjuárinu”.
Eins og þarna kemur fram, þá
hefur einhver rumskað og kom-
iö meö þessa grein inn I frum-
varpiö og er þarna vissulega um
stórt skref aö ræöa I rétta átt.
En þvl ekki aö stíga skrefiö til
fulls og veita þeim einnig frá-
drátt sem llklega þurfa hans
mest meö, þ.e.a.s. þeim, sem
hefja nám aö hausti (þ.e.a.s.
þeim sem hafa veriö I vinnu og
eru kjarkmiklir) og þurfa þá oft
að hætta námi eftir fyrsta
veturinn vegna skatta. Þetta
eru þeir, sem hafa mesta þörf á
frádrættinum, en eftir frum-
varpinu fá þeir hann ekki.
Auövelt er aö laga þetta og þá
á þann veg aö þeir, sem sannan-
lega stunda nám I 6 mánuöi á
skólaárinu, sem hefst þá I byrj-
un september á tekjuárinu, fái
þennan 50% frádrátt. Þetta yröi
til þess aö menn þyrftu ekki aö
vera eins ragir viö aö fara I nám
og auk þess yröi þaö til þess aö
menn sem aö ljúka námi á
tekjuárinu, fá engan frádrátt
vegna náms, sem ég tel mjög
'sanngjarnt, þar sem þeir menn
eru komnir út I atvinnulífiö og
er þvl engin frambærileg
ástæöa til þess aö þeir fá frá-
drátt vegna náms.
Hafa rumskað
Þar sem aö menn hafa
rumskaö, þá er ástæöa til þess
aö þeir vakni og geri sér grein
fyrir því sem mjög margir eru
aö opna augu sin fyrir. Þaö er
þaö, aö til eru þeir menn, og
þeim fjölgar stööugt, sem vilja
afla sér menntunar, en eiga er-
fitt meö þaö vegna skatta. Þaö
eru þó nokkrir sem fara I nám
en eins og áöur hefur veriö
minnst á, veröa aö hætta námi
eftir eitt ár.
Ég vona aö samtök nemenda
og launafólks I landinu taki
þetta til athugunar og þá skora
ég einnig á stjórnmálamenn aö
vinna aö þessu máli og þá ekki
aöeins meö loforöum fyrir
kosningar, þvi aö fólk er farið aö
hafa takmarkaöan áhuga á
þeim, heldur meö framkvæmd-
um eftir kosningar. Flestir ætla
að minnka tekjuskatt og hér er
um aö ræöa forgangsmál og
hafa margir veriö mér sam-
mála um þetta fyrirkomulag,
sem ég hef hér stungið upp á.
VERKAMABUR SEM FER í NÁM
Tekjur 1976 1.735.000
Tekjur 1977 1.914.000
Elnkaneysia 60% 1.148.000
Gjdld 1977 272.000
fyrlrlram- greiðsia 186.000
Afgangur af tekjum 1977 308.000
Áætiaður tekjur 3 mán. 1978 945.000
Elnkaneysia 60% 567.000
Eftlrstöðvar glalda 172.000
Fyrlrfram- grelðsia 1979 243.000
Afgangur -37.000