Vísir - 08.03.1980, Blaðsíða 4

Laugardagur 8. mars 1980
4
Arnold Wesker leik-
ritahöfundi úr Stóra-
bretlandi er gjarnt að
lita á mannkynið öem
eina stóra fjölskyldu.
Einsog iðulega i alvör-
unni er þungamiða
heimilislifsins i eldhús-
inu, menn leggja leið
sina gegnum eldhúsið
vilji þeir skilja leikrit
hans ofani kjölinn. Það
segir nokkra sögu að
fyrsta leiki}it hans,
skrifað 19567 hét uppá
ensku ,,The Kitchen”.
Arnold Wesker er lika
menntaður kokkur og
hefur unnið fyrir sér
sem yfirmatartilbún-
ingsmaður á ekki ófræg-
ari stað en heimsborg-
inni Paris.
Kokkur og leikritaskáld.
Næstslöasta dag febrúar var
frumsýnt I Noregi leikrit hans
„Astarbréf á bláum pappir” og
var Wesker sjálfur viöstaddur æf-
ingar og útdeildi leiöbeiningum.
bar hitti blaöakonan Gro Jarto
hann aö máli og skrifaöi eftir þaö
viötal sem fer hér á eftir I laus-
legri þýöingu á íslensku.
, Gro byrjar á því aö lýsa Wesk-
er: aö hann sé I svörtum fötum.
Dularfullur og svartklæddur.
Minnir og glæpon og illmenni.
baö er hann ekki.
— Hvers vegna geröist þú leik-
ritaskáld?
— Eiginlega væri auöveldara
aö segja frá því hvernig ég gerö-
ist eldhúslærlingur. Ég bjó á
tlmabili hjá systur minni og mági
uppi sveit. bá sá ég auglýsingu I
dagblaöi sem mér leist ve.l á. Mig
vantaöi vinnu...
— Gerðistu máski leikritaskáld
á svipaöan máta?
— Já þaö má segja þaö. Alla-
vega snerti þaö dagblöö. begar
einn-leikgagnrýnenda The Obser-
ver lét af störfum hélt hann leik-
ritasamkeppni og ég sendi „The
Kitchen” i samkeppnina.
— Og þar meö kominn á
framabraut?
— Ja, leikritiö vann reyndar
ekki, langtífrá! Ég geröi mér
heldur ekki neinar vonir um aö ég
væri leikritaskáld. En þegar ég
fór I London School of Film-
technic og ætlaöi aö veröa klipp-
ari sá ég „Horföu reiöur um öxl”
eftir Osborne I einu leikhúsanna.
baö haföi mikil og góö áhrif á
mig. Svo mikil aö ég skrifaöi
„Chicken Soup with Barley”.
Verkalýðsstétt.
Hér skýtur Gro inni viötalið aö
frumsýningu á „Horföu reiöur
um öxl” megi vel telja fæöingu
bresks eftirstrlðsleikhúss. bá
ólust þeir upp I Royal Court The-
atre Harold Pinter, Peter Shaff-
er, Brendan Behan, Robert Bolt
og Arnold Wesker.
— bú sagöir, Arnaldur, þegar
þú varst aö byrja aö þú ætlaöir aö
skrifa um þaö fólk og þaö um-
hverfi sem stæöi þér næst, verka-
mannahverfið East End I London.
Hvernig llturöu á málin nú?
—Já, mér hefur verið lýst sem
verkalýösstéttarrithöfundi en ég
sé ekki aö þaö þýöi neitt. Ein-
hverra hluta vegna vegur sú staö-
reynd aö ég er gyöingur þyngra á
metunum en hin, aö ég er úr
verkalýösstétt.
— Hvaba þýöingu hefur þaö
fyrir þig aö vera gyöingur?
— Hó hó hó!! Engin smáspurn-
ing...
— Reyndu...
— Ja, ég tel aö flestir gyöingar,
burtséö frá efnahagslegu um-
hverfi þeirra, hafi einhverja innri
þörf til aö læra og kynnast menn-
ingunni. baö lásu allir feiknin öll i
minni fjölskyldu. Og þó viö hefö-
um ekki efni á aö fara á konserta
elskuöu allir tónlist. Vegna þessa
segir þaö ekki alla söguna um
mig aö ég sé af verkafólki kom-
inn. — Listinhefur ætlö haft mjög
sterk áhrif á mig og þegar ég tók
eftir Listamanninum innani sjálf-
um mér vonaöi ég aö mln verk
gætu snert aöra einsog verk ann-
„Öll min leikrit
fjalla um eitt-
hvert fiaskó”
segir breski leikrita-
höfundurinn Arnold Wesker
hans. Hún varpaöi fram einhverri
lúmskri spurningu sem Wesker
leiddi hjá sér. „I don’t think that
question gives the right answer! ”
bvl varpaöi hann sjálfur fram
spurningu og svaraöi slöan snim-
hendis:
— Geriröu þér sjálfur grein
fyrir innihaldi vinnu þinnar?
(Spuröi Wesker Wesker.)
— Ja, þaö er nú þaö. Maöur
skrifar eitthvaö, fleygir þvl svo
fyrir áhorfendur og fer svo og
skrifar eitthvaö nýtt. Vandamáliö
viö aö veita viðtöl er aö maður
neyöist til aö hugsa á háalvarleg-
an hátt um verk sln, slíku er ég
óvanur. Auövitaö hef ég gaman af
þvl ef leikrit eru talin glfurlega
merkileg og auövitaö tek ég þau
alvarlega, þau krefjast mikils og
taki ég þau ekki föstum tökum fer
allt úr böndunum. En ef ég llt á
þessar ótrúlegu og stórkostlegu
bókmenntir sem hafa veriö skrif-
aöar þá er hallærislegt aö tala um
þýöingu eigin vinnu.
— En finnst þér gaman aö
skrifa?
— Mér finnst ég neyddur til aö
skrifa. Ég hef ekki eins gaman af
þvi og fyrrum, Ég krefst alltaf
meira og meira af mér og finnst
ég hafa minna aö gefa.
Hjátrúarfullur?
Eitt verka Wesker heitir „Ræt-
ur” eöa „Rætur tilviljunarinnar”
og Gro segir lesendum sinum aö
tilviljanir hafi ávallt fylgt Wesk-
er, stundum hafi jafnvel átt sér
staö mjög álika atburöir og hann
lýsti I leikritum slnum.
— Ertu hjátrúarfullur?
— Nei, þaö væri billeg afsökun.
En ég held aö sökkvi maöur sér
niöur I viöfangsefniö af fullum
krafti þá lendi maöur kannski
inná þeirri braut sem veruleikinn
tekur. Kannski. Ég hef alltaf álit-
iö aö þaö sem skiptir sköpum I
sambandi viö leikrit sé ekki
hvernig höfundurinn skrifar þaö,
heldur hvernig höfundurinn litur
á þaö. Svona einsog málari sem
litur á málverkiö sitt...
— Skilja kjarnann frá hisminu I
atburðarásinni?
— Hmm. Fyrst og fremst er ég
á móti „The Drama of Life”, þaö
er svo einfeldingslegt, þaö besta
viö mikiö listaverk er alltaf eitt-
hvaö lltt útskýranlegt. Mér finnst
i æ rikari mæli aö þaö sem ég hef
skrifaö komi mér ekkert viö, aö
ég hafi labbaö framhjá þegar þaö
geröist. Ög svo kemur fólk til mln
og býst viö einhverju af mér sem
höfundi tiltekins leikrits, ja mér
finnst ég vera svikari. Mig langar
til þess aö segja fólki aö ég hafi
ekki skrifaö þessi verk, einhver
annar geröi þaö. betta held ég að
margir rithöfundar upplifi. Ein-
hver hluti af þeim skrifar, hinn
bara fylgist meö. .
— En ef einhver ræöst gegn
verkum þlnum?
— bá ver ég þau!!! En ef þeim
er hrósaö koma þau mér lltiö viö.
Auövitaö einfalda ég hlutina en...
— Skrifarðu eitthvaö annaö en
leikrit?
— Ég held áfram aö yrkja slæm
ljóö — gegn betri vitund! Vinir
minir, sem eru jafnframt gagn-
rýnendur mlnir, segja aö þau séu
slæm en ég er þrjóskur.
— Er eitthvaö mikilvægara
fyrir þig en verk þln?
— Næstum allt, en það er ekki
spurning um hvaö er mikilvægt
og hvaö ekki... Æ hættum þessu!
— ég er oröinn þreyttur á aö tala
um sjálfan mig...
(Endursagt, þýtt, —IJ.)
„baö er ekki ég sem skrifa þessi leikrit, þaö er einhver annar.”
arra snertu mig. Ég vildi einfald-
lega deila llfsreynslu minni meö
öörum.
— bú kikir alltso ekki úti sal og
spyrö: af hverju eru svona fáir
verkamenn á sýningunni?
— Ég var hluti af hefð sem
reyndi aö útvikka listina og þess
vegna reyndi ég aö höföa til
stærsta hópsins sem litiö fór I
leikhús, verkalýbsins. Við reynd-
um aö segja verkafólkinu aö ekki
siöur mikilsvert væri að rækta
andann en aö fá kaupið hækkaö,
leikhúsin væri ekki síöri en skólar
og sjúkrahús. Asamt fleiri sem
sama voru sinnis myndaöi ég svo
Center Forty-two.
Center Forty-two var upphaf-
lega listamannasamkunda og viö
voröum beönir aö setja upp alls
kyns sýningar á verkalýðsstéttar
fundum, og þess háttar. Viö ætl-
uðum aö byggja okkur listamið-
stöö alþýöunnar I gömlu húsi sem
skirt var Round House, þar átti aö
fremja myndlist, ljóölist, leiklist
og yfirleitt hvaö sem er. En af
þeim 800 þúsund pundum sem
okkur vantaöi tókst okkur bara aö
safna 80 þúsund og þaö tók 10 ár.
Allt fór út um þúfur.
bá sagöi ég viö sjálfan mig,
min orka til þess að vinna að
framgangi alþýðulistar er bara
svo og svo mikil. Eftir aö sú orka
er uppurin þá held ég áfram á
öörum sviðum, sem rithöfundur,
eiginmaöur, faöir og vinur. Auð-
vitað er mér eftir sem áður um-
hugað um þaö aö sem flestir sjái
leikritin min en maöur veröur aö
horfast i augu viö þaö að listin er
erfiö og ekki fyrir alla aö skapa
list eða skilja. Listin er samt ein-
asta element mannsins sem getur
— ég vil ekki segja göfga — gert
manninn skilningsrlkari og til-
finninganæmari.
Að skipuleggja eigin
reynslu.
— Litur þú á ritstörf sem
hverja aöra vinnu, til dæmis
kokkavinnu?
— Onei, ekki geri ég það.
Hvernig ætti ég aö fara aö því?
Ritstörfin leiöa mig á áður ókunn-
ar og heillandi slóöir. bess utan
græöi ég meiri peninga en flestir
aörir og get þess vegna gert mun
fleira en venjulegt fólk. Aö skrifa
leikrit krefst hluta sem önnur
störf krefjast ekki, þaö er mun
meira erfiöi en aö vera bygging-
arverkamaöur eöa lestarstjóri.
— Attu þér vinnulýsingu?
— Listamaöur, einsog ég, er
sá sem skipuleggur sina eigin
reynslu og leggur fyrir áhorfend-
ur sem siöan draga sinar eigin á-
lyktanir og nota til þess slna
reynslu. Ýmislegt sameiginlegt i
þvi...
— Ég hef heyrt þig leiöa aö þvl
rök aö persónan sé æðri hug-
myndinni. Eru einhverjar sér-
stakar persónur sem ganga aftur
I þinum verkum?
— Ég laöast aö persónum sem
eru á einhvern hátt ófullkomnar.
Ef hægt er aö finna sameiginleg
einkenni á minum verkum þá
fjalla þau öll um eitthvert fiaskó.
Persónurnar eru svo margs kon-
ar og hafa auðvitað lika hæfileika
til aö láta hlutina ganga upp.
Gro Jarto tekur nú fram a5
hún hafi fengið þaö á tilfinning-
una aö vera persóna I leikriti