Vísir - 08.03.1980, Blaðsíða 8

vtsm
Laugardagur 8. mars 1980
8

utgefandi: Reykjaprent h/f
Framkvæmdastjóri: Davið Guðmundsson
Ritstjórar: Olafur Ragnarsson
Ellert B. Schram
Ritstjórnarfulltrúar: Bragi Guðmundsson, Elias Snæland Jónsson.
Fréttastjóri erlendra frétta: Guðmundur G. Pétursson.
Blaðamenn: Axel Ammendrup. Friða Astvaldsdóttir, GfslI Sigurgeirsson, Hannes
Sigurðsson, Halldór Reynisson, lllugi Jökulsson, Jónina Michaelsdóttir, Katrín
Pálsdóttir, Páll Magnússon, Sæmundur Guðvinsson.
Iþróttir: Gylfi Kristjánsson og Kjartan L. Pálsson.
Ljósmyndir: Bragi Guðmundsson, Gunnar V. Andrésson, Jens Alexandersson.
útlit og hönnun: Gunnar Trausti Guðbjörnsson, Magnús Olafsson.
Auglýsinga- og sölustjóri: Páll Stefánsson.
Dreifingarstjóri: Sigurður R. Pétursson.
Auglýsingar og skrifstofur:
Slðumula 8. Slmar BÓ611 og 82260.
Afgreiðsla: Stakkholti 2-4, simi 86611.
Ritstjórn: Slöumúla 14, slmi 86611 7 llnur.
Askrift er kr. 4.500 á máiiuði
innanlands.
Verð I lausasölu
230 kr. eintakiö.
Prentun Blaðaprent h/f.
Nonrænnl syningu lokid
Þótt sjálfsagt sé aö norrænir menn hittist og styrki vináttubönd sfn, er hætt viö aö
litill máiefnalegur árangur hafi oröið af þingi Noröurlandaráös I Reykjavik. Og
ekki viröist veislugleöin hafa veriö minni en endranær.
Þingi Norðurlandaráðs lauk í
Reykjavík í gær. Þegar upp er
staðið er eðlilegt að menn velti
fyrir sér hver sé árangur þessa
umfangsmikla þinghalds, hvort
okkur hafi miðað áfram á vett-
vangi norrænnar samvinnu eða
hvort við stöndum i sömu sporum
og áður en þingið var sett.
Að vísu hefur ekki farið fram
formlegt uppgjör þessa þings
þegar þetta er skrifað, en f Ijótt á
litið virðist þessi herskari nor-
rænna manna til lítils hafa setið á
rökstólum á sviði og í salarkynn-
um Þjóðleikhúss (slendinga.
Þarna hafi fyrst og fremst verið
um að ræða meiriháttar leiksýn-
ingu
Fjöldi mála, sem verið hefur á
dagskrá þings Norðurlanda ár
eftir ár kom enn einu sinni á
dagskrá að þessu sinni og stöku
ný mál voru þar einnig sem eins
konar ábætir.
En erum við nokkru nær?
Það málið, sem athygli okkar
eylendinga í Norðurhöfum beind-
ist helst að, aðild Færeyinga og
Grænlendinga að Norðurlanda-
ráði, var ekki útkljáð á þessu
þingi og sent inn í kerfið. I því
sambandi virðast Sviar hafa
veruleg áhrif og undirstrika, að
Norðurlandaráð sé samstarfs-
vettvangur ríkja en ekki þjóða
eins og þeir vilja orða það. Þar
sem Grænland og Færeyjar séu
ekki sjálfstæð ríki eigi þessi lönd
engan rétt á formlegri aðild. Ef
þau f ái hana á þeirri f orsendu að
þarna sé um að ræða þjóðir, sé
hætt við að Samar í norðurhéruð-
um Noregs, Svíþjóðar og Finn-
lands f ari f ram á aðild að ráðinu,
sömuleiðis dansk-þýskir íbúar á
landamærahéruðum Danmerkur
og Þýskalands. Þá megi einnig
búast við formlegri umsókn um
aðild Álandseyja að ráðinu, ef
Grænlendingar og Færeyingar
fái sjálfstæðan aðgang sem
þegnar sjálfstæðra ríkja.
Þarna er um að ræða mikinn
misskilning. Grænlendingar og
Færeyingar eru sjálfstæðar þjóð-
ir með heimastjórn og hafa land-
fræðilega sérstöðu, en slíkt er
engan veginn hægt að segja um
Samana, og dönsku Þjóðverjana.
En þessar aðildarbeiðnir munu
eflaust verða á dagskrá næstu
Norðurlandaráðsþinga án þess
að nokkur niðurstaða fáist.
Hagsmunamál okkar Norður-
hafsbúa, lækkun fargjalda innan
Norðurlanda fékk engan hljóm-
grunn meðal þingfulltrúa. Taldi
samgöngumálanefndin að ráðið
ætti ekki að hafa afskipti af mál-
inu f yrst og f remst vegna þess að
Finnair og SAS bjóði nú lækkað
verð á ferðum milli Svíþjóðar og
Finnlands. Við sem búum hér
norður á hjara skiptum greini-
lega engu máli í þessu sambandi.
Erfitt er að sjá, að til mikils haf i
verið setið hér þessa vikuna yfir
mörgum tonnum af norrænum
skjölum.
Ef eitthvað er, hefur norræn
samvinna verið skorin niður,
ekki síst á sviði menningarmál-
anna, og að því er virðist hafa
menn á vissum sviðum gengið
skref aftur á bak í stað þess að
ganga fram á við.
Það eina, sem allir þingfulltrú-
ar virtust samtaka um var að
taka þátt í veislum og gleðskap
þessa hátíðadaga hér í Reykja-
vík, og virðist sá þáttur hafa ver-
ið síst fyrirferðarminni en á und-
anförnum þingum Norðurlanda-
ráðs, þótt gefin hafi verið fyrir-
heit um niðurskurð á því sviði.
Að bera f jölskylduna til grafar
Skyldi vera langt I þaö aö
fjölskyldan hreinlega hrynji i
rúst? Fleiri og fleiri ráögjafa og
stofnanir þarf til þess aö plástra
fyrirbæriösaman, troöa tuskum
i gapandi skjái og vindglufur
fallandi veggja. Þrátt fyrir allt
þetta starf veröur rústaþefur-
inn magnaöri i nösum meö
hverju árinu er liöur.
Breyttir timar
SU var tiö, aö fjölskyldan var
og hét, átti starfsvang saman,
gekk aö gátum lifsins saman,
ungur nam af öldnum og smit-
andi vorgleöi æskunnar lengdi
sumar hinna fulltiöa. Þetta var
á þeim árum, er verömætamat
manna var enn i „frum-
bernsku”, menn álitu hvaöeina,
er þeim áskotnaöist, eign fjöl-
skyldunnar allrar, menn höföu
ekki lært þaö enn aö draga sig
meö „kjötbitann” sinn út i horn
og urra, ef gamaltskar eöa barn
nálgaöist þá. Þetta var á þeim
helgarpistill
árum, er fólk áleit aö æskunni
væri meira viröi aö njóta
reynsluþekkingar hinna öldnu
en flosteppi á gólf og litrikar
tuskur fyrir glugga. Vinnu-
markaöurinn varö eölilega
glaöur, er hann komst aö þvi, aö
hann haföi beztan hagnaö af aö
ráöa til sln aöeins ungann úr
fjölskyldunni, hinir skiluöu allt-
of litlum aröi. Hærri aldurs var
þvi krafizt af börnum, er þau
komu tilstarfa, og neöar og neö-
ar var flutt aldursmark hinna
gömlu, þegar sagt var viö þá:
Faröu nú heim þú skilar ekki
aröi lengur. Þessi orö voru auö-
vitaö ekki notuö, hagkerfin
kunna þó nokkuö i sálarfræöi.
Rætt var um barnaþrælkun og
ómannúölegar kröfur til þeirra
er heföu gefiö okkur landiö.
Geltandi mannréttindaklikur
unnu verkiö fyrir hagkerfin, þau
aöeins neru saman höndum og
brostu, sáu þjóöir bera gömlu
hróin út og glitrikt dót inn i
staöinn, nauðsynlega hluti fyrir
nútimafólk, klær hagkerfanna
til þess aö ná aftur þvi sem fjöl-
skyldan haföi aflaö. Þetta gekk
furöu átakalaust meö þá eldri.
Elliheimili risa hraöar og hraö-
ar, þjóöir sjá, hver hagræöing
þaö er aö losa vinnandi hendur
viö dútl kringum gamalt fólk,
safna þvi saman og mata þaö
viö færibönd. Já, blessuö tækn-
in, þaö er hægt aö koma henni
vlöar viö en viö hænsnarækt.
Hagkerfin og sálfræðin
Fljótlega varö hagkerfunum
þaö ljóst, aö enn mætti sjúga
þrótt úr fjölskyldunni. Þaö varö
aö gera öllum ljóst, aö fásinna
væri aö ætlast til aö almúgafólki
nægöi vinna annars „ungans”
úr fjölskyldunni, hagkerfin
vildu báöa á veizluboröiö. Þaö
hlutu allir að sjá, aö þaö var
ekki fjárhagslega hagkvæmt aö
láta annan fjölskylduaöilann
vera aö dútla viö aö ala upp
næstu kynslóö, sú fjárfesting
yröi alltof lengi vaxtalaus.
Enn var sálfræöinni beitt.
Fundin voru upp oröin kúgun,
misrétti, kynfordómar og önnur
álika slaufuorö, sem hamraö
var á, þar til hinn þjakaöi lýöur
m---------------------►
„Elliheimili risa hraöar og
hraðar, þjóöir sjá hver hagræö-
ing þaö er aö losa vinnandi
hendur viö dútl i kringum gam-
alt fóik, safna þvi saman og
mata þaö viö færibönd...”
Teikning: Jón Steinar Ragnars-
son.
reis upp og tók aö krefjast, I
nafni mannréttinda, annarra og
nytsamari vinnu en hann haföi
áöur stundaö. Hvers viröi er sú
vinna aö ala upp barn á móti
þeirri nautn aö fá aö hamra á
ritvél eöa sleikja frimerki?
Hvers viröi er aö leiöa einstakl-
ing til þroska, tilfinningalega og
menningarlega séö, móti þvi aö
fá aö mala gull fyrir þá sem
hagkerfi nútimans eiga? Það er
hrdpaö um frelsi, snjallt orö
sem táknar ekkert annaö I dag
en: Láttu mig i hlekki nýrrar
þrælkunar, þvi aö hún hlýtur að
vera betri en þessi sem ég styn
undan nú. Undarlegt hve lengi
mér duldist þessi byröi.
Burt með börnin
Krakkarnir eru fyrir, þjóö-
félagiö veröur aö losa okkur viö
þá. Viö- eigum kröfurétt á
barnaheimilum, dagheimilum,
svo aö viö getum tekiö þátt I lif-
inu, þroskaö einstaklingseöli
okkar. Barnið mitt greiöir engin
laun. Skúri ég fyrir þaö, þá fæ
ég engin laun: ef ég les meö þvi,
þá fæ ég heldur ekkert launa-
umslag: þjálfi ég þaö til vinnu,
þá er enn sama sagan: Aöeins
puö — engin laun. Nei, leyf mér
aö finna æöaslátt lifsins:
Afgreiöa i búö, pakka fiski,
dæma i málum eöa bera smyrsl
á sár. Já, bara eitthvaö, eitt-
hvaö sem er einhvers viröi. Burt
meö börnin, losiö okkur undan
þeirri nauö aö þurfa aö taka þau
meö heim af fæðingardeildinni.
Væri ekki hægt aö senda þau
beint á dagheimilin? Hugsiö
ykkur hver sæla þaö yröi aö
losna bæöi viö ónýtu hróin
gömlu og lika krefjandi vargana
ungu. Verst aö pillan og lykkjan
skuli svikja svona oft. Ef ég
vissi heimilisfang skaparans,
þá skyldi ég á hans fund og
heimta skaöabætur fyrir þær
hömlur sem hann lagöi á okkur,
er hann geröi þau mann og
konu. Þó ég veröi aö háma i mig
allarpillur lyfjaverzlananna, þá
skal ég samt sanna honum, aö
tal um eöli og slikt er bara úrelt
kjaftæöi, afturhald gamalla
fordóma. Frá eðli sköpunar-
innar vil ég losna, heimta að
losna. Ég vil nýtt tjóður, og ég
vil ráöa, hver heldur I spottann.
Hvert stefnum viö? Hvert stefn-
ir sá heimur, sem tætir fjöl-
skylduna niöur I skröltandi
rúst?
Sig. Haukur