Vísir - 17.03.1980, Blaðsíða 9

vísm
Mánudagur 17. mars 1980
GRJOTHRH UR
GLERHðSI
VILMUHDAR
Þaö er orðið fátiðara
i seinni tið en áður var
að Vilmundur Gylfason
ryðjist frá á ritvöllinn
með flumbrugangi og
stóryrðum. Slikt gerist
þó öðru hverju og á
föstudaginn var birti
hann hér i Visi ritsmlð i
þeim stil sem hann
tamdi sér á meðan
hann var einn afkasta-
mesti kjallaragreina-
höfundur landsins.
Það fór eins og svo
oft áður, að hann
göslaðist af stað i skrif-
unum án þess að átta
sig alveg á hvert hann
er að fara og skvett-
urnar frá honum þegar
hann veður elginn
lenda á aðilum, sem
enga ábyrgð bera á
upphafi málsins. Þar á
ég við Visi og Dag-
blaðið.
Þaö hefur ekki fariö framhjá
neinum, aö einkafréttastofa,
sem starfandi er hér á landi,
sendi á dögunum til nágranna-
landanna fréttaskeyti um
vændisrekstur i Reykjavlk og
nefndi i þvl sambandi ákveöinn
skemmtistaö i borginni.
Jafnframt var i þessari frétt,
sem birtist i fjölmiölum i Dac-
mörku sagt aö islenskar tisku-
sýningarstúlkur stunduöu þessa
atvinnu.
Slikar sakir á hendur ákveönu
fyrirtæki og afmörkuöum hópi
fólks hér á landi eru auövitaö al-
varlegt mál, sem eölilegt er aö
menn taki afstööu til. Og aö
sjálfsögöu hefur Vilmundur
sama rétt og aörir til þess aö tjá
sigum þaö. Þótt hann sé þeirrar
skoöunar aö Borgþór Kjærne-
stedhafi ekkidtt aö senda frétt-
ina upphaflega til útlanda virö-
ist hann ekki geta áttaö sig á
þvi, aö þegar fréttin haföi veriö
birt i fjölmiölum erlendis meö
áöurnefndum ásökunum var sú
birting sem slik oröin fréttaefni
fyrir f jölmiöla á Islandi.
Hörð viðbrögð og
rannsókn
Þetta fréttaskeyti og birting
þesshefur kallaö fram harkaleg
og skiljanleg viöbrögö úr rööum
sýningarfólks og af hálfu eig-
enanda skemmtistaöarins, — en
ef Vilmundur hefur ekki áttaö
sig á þvi er rétt aö benda honum
á aö þessir aöilar hafa ekki beitt
sér gegn þeim fsiensku fjölmiöl-
um sem sagt hafa frá frétta-
sendingunni héöan og birtingu
fréttarinnar ytra heldur gegn
upphafsaöila máisins, Frétta-
stofu Borgþórs Kjærnested.
Vilmundur ætti þvi aö geta
skiliö hver munur er á stööu
innlendu fjölmiölanna annars
vegar og stööu fréttastofunnar
hins vegar i málinu.
Saksóknari rikisinshefur taliö
ástæöu til þess aö fyrirskipa
opinbera rannsókn á þessari
meintu ólöglegu starfsemi sýn-
ingarfólks og skemmtistaöar-
ins.
Þaö bendir til þess aö sak-
sóknari sé ekki sama sinnis og
Vilmundur aö vændisrekstur sé
einkamál þeirra sem aö sliku
standa og „fólk ætti væntanlega
aö vera frjálst aö þvi, hvernig
þaö ver tima sinum” eins og Vil-
mundur kemst aö oröi I grein
sinni.
Um þá hliö málsins ætla ég
ekki aö fjölyröa en litum ögn
nánar á fréttaflutning af málinu
hér á landi meö tilliti til árása
Vilmundar á Visi og Dagblaöiö.
Þjóðviljinn og siðdegis-
blöðin.
Þjóöviljinn, málgagn sósial-
isma, verkalýöshreyfingarinn-
ar og þjóöfrelsis, varö fyrstur
Islenskra fjölmiöla til þess aö
greina frá fréttaflutningi
dönsku blaöanna, sem byggöur
var á fréttaskeyti Borgþórs
Kjærnested.
Vilmundur ber blak af Þjóö-
viljanum og segir aö hann hafi
ekki birt þessa frétt ,,i upp-
sláttarskyni” jafnvel þótt blaöiö
hafi i þessu sambandi notaö
stórt fyrirsagnaletur og birt
mynd af skemmtistaðnum
Hollywood meö fréttinni á út-
siöu.
„Hins vegar gera siödegis-
blööin sér mat úr þessu yfir
þverar forsföur og annaö þeirra
gengur jafnvel svo langt aö
birta mynd af blaöamanninum”
segir Vilmundur fullur hneyksl-
unar. Og þaö var einmitt Visir
sem „gekk svo langt” aö birta
mynd af Borgþóri Kjærnested
meö fréttaskeytiö, sem hann
sendi og allt máliö snerist um.
Hvaö var eölilegra?
„Þetta er ekki sá Visir og ekki
þaö Dagblaö sem ég hefi taliö af
hinu góöa i fslenskri blaöa-
mennsku” segir Vilmundur og
itrekar sföar i greininni hvaö
hann á viö:
neöanmáís
ólafur Ragnarsson, rit-
stjóri Vísis, fjallar hér
um grein Vilmundar
Gylfasonar, alþingis-
manns, sem birtist í Vísi
á föstudaginn þar sem
hörö hríð var gerö að síð-
degisblöðunum tveim og
blaðamönnum þeirra.
Segir ólafur það hart að
maður, sem með skrifum
sinum i blöð á síðustu ár-
um hafi þverbrotið siða-
reglur i blaðamennsku,
skuli nú setjast í dómara-
sæti yfir starfandi blaða-
mönnum, sem ekkert haf i
gertannaðen miðla frétt-
um og birta viðtöl.
„Vandinn er sem sagt aö
subbuskapur, hræöileg mistök
eins og hér hafa átt sér staö,
draga úr gildi þeirrar höröu
blaöamennsku gagnvart opin-
berum aöilum, hagsmunum og
fyrirtækjum, sem þó á að vera
lykill i lýöræöisskipulagi. Frels-
iö er mikils viröi og málfrelsiö
þar meö. En þaö eru vissar
reglur sem veröur aö fylgja.
Hér hafa allar reglur velsæmis
veriö brotnar.”
Þaö er ekkert annað. Ekki
vantar nú aö tekiösé upp i sig og
hátt reitt til höggs. En þetta
veröur algjört Vindhögg h„á
blessuöum þingmanninufh.
Eðlileg viðbrögð
fréttamiðla
Þaö sem Visir og Dagblaöiö
geröu var nákvæmlega þaö sem
fréttamiölar eigaaögera ef þeir
ætla aö sinna hlutverki sinu.
Eitthvaö þykir tiöindum sæta.
Um þaö er aflaö nákvæmra og
traustra upplýsinga og þær svo
birtar lesendum.
I þessu tilviki var fréttin um
frétt. Akveönir aöilar höföu ver-
iöbornir sökum. Visir ræddi viö
þann, sem sent hafi upphaflegu
fréttina og kannaöi viöbrögö
þeirra, sem hlut áttu aö máíi.
Svo einfalt var nú þetta mál.
Sakarefniö heföi getaö veriö
eitthvaö allt annaö og þeir aöil-
ar, sem máliö snerti aörir, — en
eins heföi veriö fariö aö.
Gilda stóru orðin um
alla fjölmiðlana?
Varöandi þetta ákveöna mál
er rétt aö vekja athygli Vil-
mundar á þvl aö Visir og Dag-
blaöiö og Þjóöviljinn voru ekki
einu fjölmiölamir sem geröu
þessu máli skil. Morgunblaöiö
lagöi undir þaö eina og hálfa
siöu daginn eftir, og þaö komst
auk þess á siöur Timans. Sjón-
varpiö greindi einnig frá þvi all-
itarlega i fréttatima sinum og
þaö hefur fengiö sina umfjöllum
i útvarpinu.
Telur dómsmálaráöherrann i
fyrrverandi aö starfsmenn allra-
þessara fjölmiöla séu meö
„brenglaö fréttamat” og um þá
alla gildi orðin „subbuskapur”
og „sorpblaöamennska” sem
hann notar i grein sinni og hjá
þeim hafi „allar reglur velsæm-
is veriö brotnar” og I samræmi
vö þaö hafi öllum þessum
fréttamiölum þjóöarinnar oröiö
á „hræöileg mistök”?
Heföi nú ekki veriö skynsam-
legra háttvirtur alþingismaöur
aö staldra viö, spara stóru orö-
in, sýna stillingu og vera ábyrg-
ur?
Siglt undir fölsku flaggi
Þaö er 1 raun furöulegt hve
mikiö langlundargeö islensk
blaöamannastétt hefur sýnt Vil-
mundi Gylfasyni sem skreytti
sig meö þvi á meöan hann var
aö ry öja sér leiö inn á Alþingi aö
kalla sig blaöamann. Hann var
ekkiog er ekki blaöamaður. Þaö
sem hann kallaöi „haröa blaöa-
mennsku” og fólst i þvi aö birta
órökstuddar ásakanir í garö
manna og stofnana var einfald-
lega „hörö pólitik” og mjög
ósvifin á köflum.
Vilmundur Gylfason sigldi
undir fölsku flaggi i islensku
þjóöli'fi. Hann var ekkert annað
en pólitikus dulbúinn sem
blaöamaöur enda kom slöar i
. ljós hvert hann stefndi og aö
hann náöi takmarki sinu, sæti á
Alþingi.
Stóryrtir dómar að
*ósekju
Þaö er ansi hart aö maöur
sem meö skrifum sinum I blöö á
siöustu árum hefur þverbrotiö
siöareglur sem blaöamenn
starfa eftir og komiö óoröi á
blaöamennskuna, skuli nú setj-
ast í dómarasæti og fella stór-
yrta dóma yfir starfandi blaöa-
mönnum. Þeir hafa ekkert gert
annaðen aö segja frá atburöum
sem hafa þótt tiöindum sæta og
birta viötöl viö þá aöila er hlut
eiga aö máli.
Blaöamenn á ritstjóm þessa
blaös vinna eftir sömu megin-
reglum og aörir heiöarlegir og
vandaöir blaöamenn,miöla tlö-
indum án þess aö láta afstööu
sina eöa skoðanir koma þar
fram og leitast viö aö kynna all-
ar hliöar hvers máls meðal ann-
ars meö viötiflum viö aðila
máisins, þannig aö lesendum
gefist kostur á aö vega og meta
þaö á grundvelli þeirra upplýs-
inga, sem fram koma.
Vilmundur af öllum
mönnum
Þaö er augljóst aö eftir aö Vil-
mundur Gylfason varö sjálfur
hluti af þvi „spillta kerfi” sem
hann gagnrýndi hvaö mest í
kjallagreinum er hann oröinn I
vandræöum meö aö finna skot-
mörkfyrirfúkyröisin. Og þá fer
honum eins og mörgum þeirra
kerfiskarla, sem hann gagn-
rýndi hvaö mest, hann beinir
skeytum sinum aö blööum og
blaöamönnum.
En af öllum mönnum er Vil-
mundur sist i aöstööu til þess aö
hella sér yfir blaöamenn og tala
um „sorpblaöamennsku”. Aö
þvl leyti er hann i glerhúsi og
þaðhefur aldrei þótt vænlegt aö
kasta steinum úr slikum húsum.
Enn sföur aö hefja sllka grjót-
hrlö sem Vilmundur gerir á is-
lenska blaöamenn úr glerhúsi
sinu.
Þegar hann áttar sig á þessu
frumhlaupi sinu kæmi mér
ekki á óvart, aö honum yröu
efst I huga þau orö úr ljóöi Dags
Siguröarsonar, sem hann geröi
að yfirskrift greinar sinnar á
föstudag: „heilög guösmóöir
fyrirgefi mér...”,
— ÓR S
A flótta undan réttvísinnl
Indriði tJlfsson:
Stroku-Palli. Akureyri,
Skjaldborg, 1979.
Þaö er athyglisvert hversu
stór hluti þeirra sem skrifa
bækur fyrir böm á lslandi er
kennarar. 1 ritgerö sinni Þjóö-
félagsmynd islenskra barna-
bóka segir Silja Aöalsteinsdóttir
meöal annars, aö kennarar og
fólk sem á einhvern hátt tengist
skólamálum, sé 67% þeirra sem
skrifabarnabækur á áratugnum
1960-1970. Einnig kemur þaö
fram aö þeir hafi skrifaö 80%
útkominna bóka á sama tíma-
bili. Einn þeirra sem gaf út sina
fyrstu bamabók á fyrrnefndum
áratuger IndriöitJlfsson, skóla-
stjóriá Akureyri. Og hannhefur
ekki látiö þar viö sitja, heldur
hefur hann skrifaö eina bók á
ári nú siöustu 12 árin.
Ekki hef ég lesið bækur
Indriöa ef undan er skilin bókin
Stroku-Palli, sem hér er til
umræöu. Hún kom út á árinu
1979 á Akureyri, hjá Bókaútgáf-
unni Skjaldborg. Söguefniö er
gamalkunnugt. Aöalpersónan
er 12ára gamail strákur, sem á
i stööugum erjum viö lögregl-
una. Tilraunir hafa veriö geröar
til aö koma strák fyrir I sveit til
betrunar, en alltaf strýkur hann
heim aftur og oft ber þaö viö aö
hann er kominn á undan þeim
sem flytjahann I sveitina aftur I
bæinn. Þegar sagan hefst er
strákur á leið til Stormeyjar,
þar sem honum hefur veriö
komiö fyrir til dvalar hjá Grimi
vitaveröi og Gunnu konu hans.
Þau eru eldra fólk af gamla
skólanum og lifa slnu sérstæöa
lifi I einangrun I Stormey. Þaö
litur ekki vel út fyrir Palla
varöandi strok, en hann reynir
þaö sem hann getur og margt
drifur á daga hans.
Margir hafa skrifaö bama-
bækur um svipað efni og Indriöi
Úlfsson tekur til meöferöar i
þessari bók. Aö minu áliti er
bókin ekki frumleg, heldur
byggir höfundur greinilega á
heföbundnum söguþræöi, sem
er alls ekki svo ólíkur söguþræö-
inum i mörgum öörum bókum
um svipað efni. Hugsunin er sú
sama og i svo mörgum öðrum
bamabókum, aö dvölin i sveit-
inni, eöa i eynni I þessu tilfelli,
eigi aö hafa mannbætandi áhrif
á þennan forherta strák.
Persónan Palli er greinilega
ósköp venjulegur strákur sem
hefur brynjaö sig upp 1 aö lita út
fyrir aö vera forhertur óknytta-
strákur. Þaö tekst honum
bókmenntir
Siguröur
Helgason
skrifar um
barnabækur.
dálvel, þannig aö gömlu kon-
unni I Stormey list ekki meira
en svo á þennan náunga við
fyrstu kynni. Frá hendi
höfundar er persónan Palli ekki
illa gerö. Aö visu er hann ótrú-
lega forhertur þar til erfiðleik-
arnir steöja aö og brynjan fell-
ur. Mér finnst ég þekkja
svipaðar persónur og vita-
varöarhjónin I Straumey og þau
gætu átt sér tvifara viöa um
land. En flestar aörar persónur
eru mjög óljósar og greinilegt
aö höfundur reynir aö gera
flestallar aukapersónur á ein-
hvern hátt hlægilegar, nema ef
vera skyldi foreldra Palla, sem
eru miklu frekar aumkunar-
verö. Mér finnst liggja viö aö
t.d. Isbúöareigandinn sé geröur
fullasnalegur. En um þaö má
reyndar deila endalaust.
Bókin er þokkaiega skrifuö,
en þó finnst mér á köflum bera
of mikiö á tilgeröarlegu oröa-
lagi. Ég hef komist aö því aö
margir krakkar lesa bækur Ind-
riöa sér til mikillar ánægju. Sá
dómur skiptir kannski meira
máli en ritdómar fulloröinna.
Hins vegar viröist mér töluvert
vanta á aö þessi bök geti talist
virkilega góö. Samt hef ég á til-
finningunni aö höfundur geti
miklu betur, en magniö komi
ansi mikiö niöur á gæöunum.
Siguröur Helgason