Vísir - 28.03.1980, Blaðsíða 9

/U*l» í
i i i t, K'; *if»
VÍSIR
Föstudaeur 28. mars 1980

Staöa fslensk i&naOar meO til-
liti til Efta aöildar hefur veriö
mjög til umræöu á siöustu ár-
um. Nú um áramótin lauk aö-
lögunartima þeim sem iönaöur-
inn fékk til aö jafna sam-
keppnisaöstööu sina viö inn-
fluttan iönaö og viö tekur sam-
keppni viö framleiösiuiönaö
flestra voldugustu iönrfkja
heims. Félag islenskra iön-
rekenda telur aö aölögunartfm-
inn hafi ekki nýst sem skyldi
vegna þess aö iönaönaöinum sé
ekki btiin sömu skilyröi og
sjávardtvegi og landbúnaöi.
Felst þetta einkum I skatta-
ivilnunum til sjávarútvegs og
rangri gengisskráningu gagn-
vart iönaöi sem af þeim leiöir.
Siöastliöinn vetur var samþykkt
á alþingi sérstakt aölögunar-
gjald tilaö vega aöhlutaá móti
þessari röngu gengisskráningu
og fellur þaö úr gildi um næstu
áramót. Þetta er mikiö fé og nú
hefur risiö ágreiningur um ráö-
stöfun þess, sem aö hluta til
viröist mega rekja til mis-
munandi túlkunar á hvaö sé iön-
þróun.
IBragi ósammála Hjör-
ieifi
i
i
I
a
a
B
B
B
B
fl
fl
B
L
Iönaöarráöherra starfsstjórn-
ar Alþýöuflokksins Bragi Sigur-
jónsson, ákvaöaö þessu fé, sem
á siöasta ári var 600 milljón-
irkróna, skyldi variö meö
öörum hætti en forveri hans og
núverandi iönaöarráöherra
Hjörleifur Guttormsson, haföi
hugsaö sér og olli þaö mikilli
reiöi hins sföarnefnda. Stefna
Braga var hinsvegar i samræmi
viö óskir Félags íslenskra iön-
rekenda.
Nú er enn á ný kominn upp
ágreiningur um ráöstöfun þessa
fjár, þar sem Hjörleifur hyggst
taka upp þráöinn þar sem frá-
var horfiö, meöan iönrekendur
vilja aö meginhluti þess sé varið
tilendurgreiöslu til þess iönaöar
sem jöfnunargjaldiö leggst ekki
á viö innflutning vegna mikil-
vægi hans fyrir atvinnuvegina.
Þar má nefna veiöafæraiðnaö,
umbúöa-, málm- og skipa-
smiöaiönaö. Þeir telja aö aðlög-
unargjaldiö eigi aö nota til aö
bæta þeim atvinnugreinum þaö
upp sem mismunaö er meö
þessum hætti.
Meö þvi aö þarna er um veru-
lega fjárupphæö aö ræöa og
mönnum ber ekki saman
um hvernig eigi aö ráöstafa
henni, er rétt að rekja nokkuö
hvaö er hér á ferðinni og hvers-
vegna.
Astæða vandans: Sölu-
skattur hér — virðis-
aukaskattur i sam-
keppnislöndunum.
Áriö 1970 gekk ísland i EFTA.
A næstu árum kom upp hug-
mynd aö sérstöku jöfnunar-
gjaldi til handa útflutnings-
iönaöi til aö jafna stööu hans
gagnvart iðnaöi frá
samkeppnislöndunum. Astæöan
- 0G FYRIR HVERN ER MÐ?
var sú aö þrátt fyrir yfirlýstan
vilja Islenskra stjórnvalda um
aö hverfa frá söluskatti yfir i
viröisaukaskatt hefur aldrei
orðið oröiö úr þvi og hafa menn
borið fyrir sig framkvæmda-
öröugleika svo sem aö fleiri aö-
ilar þyrftu þá aö innheimta og
væri þetta þvi flóknara kerfi.
Vara út úr söluskattslandi er á
pappirunum skattlaus en er i
raun og veru margskattlögö.
Þaö er hinn margumtalaði
„uppsafnaöi söluskattur.” Út Ur
viröisaukaskattslandi er varan
hinsvegar skattlaus og miklu
nær kostnaöarveröi. Taliö var
aö meö þvi að greiða islenskum
útflutningsaöilum 3% af verö-
mæti vörunnar væri búið aö
jafna þennan aðstööumun.
Þessar greiöslur hófust áriö
1975 og voru f fyrstu greiddar af
almennum tekjum rikisins á
fjárlögum. Ariö 1977-78 var siö-
an óskaö eftir þvl hjá EFTA aö
fá að taka þetta 3% jöfnunar-
gjald af innfluttum iönaðarvör-
um sem einnig eru framleiddar
hér innanlands. Þetta var sam-
þykkt, þar sem taliö var aö
munur á viröisaukakerfi og
söluskattskerfi væri þess eölis
aö þaö réttlætti skattlagningu af
þessu tagi i söluskattslandi.
Jöfnunargjald er semsagt til
aögreiða uppsafnaöan söluskatt,
Hækkun jöfnunar-
gjalds i 6% ekki sam-
þykkt — Röksemda-
færslu breytt = 3% að-
lögunargjald
Gengisskráningin er miöuö
viö sjávarútveg og leggst þaö
þyngra á iönaö en aörar at-
vinnugreinar. Vegna þessarar
sérstööu sjávarútvegs hér á
landi, — og þaö eru ekki
pólitiskar aöstæöur til aö breyta
þvi— er gengið skráö um þaö bil
3.6% hærra en þaö væri ef
starfsaöstaða sjávarútvegs
væri jöfnuö viö iönaö. Þar sem
stjórnvöld voru ekki búin aö
jafna aöstööu iönaöar við aörar
Bragi Sigurjónsson: Stefna
hans sem iönaöarráöherra var f
samræmi viö óskir Félags
islenskra iönrekenda.
atvinnugreinar þegar átti sam-
kvæmt samningi viö EFTA aö
fella niöur tolla af iönaöarvör-
um hingaö til lands, var þess
óskaö af Félagi Islenskra iðn-
rekenda aö niðurfellingu tolla
yröi frestaö eöa geröar ráö-
stafanir til styrktar iönaöi sem
væru igildi þess.
Þáverandi rlkisstjórn sem
lögfesti jöfnunargjaldiö féllst
ekki á þessa röksemd.
Þegar vinstri stjórnin tók viö
völdum 1978, var þaö sett inn i
stjórnarsáttmála hennar aö
fresta tollalækkunum. Viö at-
hugun kom hinsvegar i ljós aö
fréttaauki
Jónina Mic-
haelsdóttir
blaöamaöur
skrifar
ekki var grundvöllur fyrir sliku,
ekki sist vegna þess hversu
langan tima heföi tekiö aö fá
þaö samþykkt. Þá var fariö aö
leita aö öörum möguleika og
upp komu hugmyndir um aö
hækka jöfnunargjaldiö úr 3% i
6%. Skyldi tekjum af gjaldinu
variö til iönþróunaraögeröa,
fengist þaö samþykkt. Skipaöur
var starfshópur til athugunar á
forsendum hækkunar jöfnunar-
gjaldsins og kannaöi hann eink-
um þrenn rök fyrir henni:
1. Til jöfnunar vegna álagn-
ingar aöstööug jalds og
launaskatts hér á landi, sem al-
mennt væri ekki lagöir á erlend-
is.
2. Til jöfnunar vegna rfkis-
stuönings viö einstakar greinar
erlendis sem islenskur iönaöur
væri i samkeppni viö.
3. Hækkun jöfnunargjalds
vegna mismunar i aöstööu ein-
stakra innlendra atvinnugreina
erlendis.
Starfshópurinn taldi rétt aö
láta reyna á fyrstu röksemdina,
aörar væru ekki haldbærar.
Skipuö var kynninganefnd aö
tilhlutan viöskipta- og
iönaöarráöuneytis sem fór utan
til aö kynna sjónarmiö Islend-
inga fyrir aöildarrikjum EFTA
og kom fljótt i ljós aö þar var
ekki fallist á þessi rök. Þá kom
fram ábending frá Haraldi
Kröjer aöalfulltrúa Islands hjá
EFTA um breyttan rökstuöning
fyrir hækkun jöfnunargjalds.
Hann minnti á fyrirvara sem
Gylfi Þ. Gislason þáverandi viö-
skiptaráðherra haföi gert áriö
1970 sem var I þvi fólginn aö
Island áskildi sér sama rétt og
hin EFTA rikin heföu notiö á aö-
lögunartima þeirra. Þessi fyrir-
vari hefur þá þýöingu aö ráö-
stafanir Islands á aölögunar-
tima þess geta ekki haft for-
dæmisgildi fyrir aörar þjóöir
sem þegar hafa endað sinn
aðlögunartima.
Rikisstjórn Islands ákvaö aö
breyta röksemdarfærslunni og
fara fram á sérstakt timabundiö
3% aölögunargjald i staö þess
aöhækka jöfnunargjaldið úr 3%
i 6% og var þaö samþykkt hjá
EFTA.
Aðlöguna rg jaldið: til
ráðstöfunar fyrir
hverja og i þágu
hverra?
Eins og áöur sagöi var aðlög-
unargjaldiö á siöasta ári 600
milljónir en veröur á þessu ári
1800 milljónir og um áramótin
fellur þaö niöur. Samkvæmt
fjárlagafrumvarpi Ragnars
Arnalds er gert ráö fyrir aö 850
milljónum veröi variö til iön-
þróunaraögeröa, þar af fari 500
milljónir til iönrekstrarsjóðs til
ýmissa verkefna sem enn hafa
ekki veriö ákveöin. Nú er aö
störfum nefnd sem Hjörleifur
Guttormsson hefur skipaö til aö
endurskoöa lög sjóösins meö
sérstakri áherslu á breytt viö-
fangsefni.
Þessi sjóöur hefur fram aö
þessu lánaö og styrkt markaðs-
starfsemi og vöruþróun en sam-
kvæmt upplýsingum VIsis vill
formaöur Samstarfsnefndarum
iönþróun breyta hlutverki iön-
rekstrarsjóös þannig, aö i staö
þess aö styrkja útflutningsstarf-
semi eingöngu beiti hann sér
fyrir alhliða iönþróunaraögerö-
um. Sjalfur er formaöurinn ein-
ig formaöur iönrekstrarsjóös
sem þannig fengi þetta fé til út-
hlutunar til ótilgreindra verk-
efna sem falla undir
iönþróunaraögerðir.
I fjárlögunum er einnig gert
ráö fyrir aö 990 milljónir fari
beint i rikissjóö sem tekjur og
falla þá undir almennan tekju-
stofn rikisins, en i frumvarpi til
laga um sérstakt timabundiö
aölögunargjald segir svo i 7.
grein: Tekjum af aölögunar-
gjaldi á árinu 1979 skal variö til
Hjörleifur Guttormsson: Hann
vill verja þessu fé meö öörum
hætti en Bragi og Félag
islenskra iönrekenda.
sérstakra iönþróunaraögeröa
samkvæmt nánari ákvöröun
rikisstjórnar, aö fengnum til-
lögum iönaöarráöherra.A sama
hátt skal tekjum af gjaldinu á
árinu 1980 variö tU efllngar
iönþróunar samkvæmt ákvæö-
um fjárlaga.”
Ekki kemur i' ljós fyrr en viö
afgreiöslu fjárlaga hvort ráö-
herrar sætta sig viö aö iönaöar-
ráöherra hafi þetta fé til eigin
ráöstöfunar. Agreiningur er
milli hans og iönrekenda um
hvaö sé iönþróunaraögerðir.
Ráöherra hefur sagt aö þaö sé
ætlun hans aö þetta fé nýtist
fyrst og fremst, til aö treysta
undirstöðuþætti fyrir iönþróun
hérlendis og til einstakra af-
markaöra verkefna á sviöi ný-
iönaöar. Hann telur aö hlaupiö
sé frá þessari stefnu með þvi aö
gjaldiö sé aö verulegu leyti sett
inn i rekstur starfandi iönfyrir-
tækja. Meö þvi sé gefist upp viö
aö leiörétta þaö óhagræöi sem
samkeppnisiönaöurinn býr viö
og þaö megi gera með þvi aö
gera breytingar varöandi aö-
stööugjald og launaskatt
Þær breytingar eru hinsvegar
ekki i sjónmáli og iönrekendur
eru afar ósammála ráöherran-
um eins og komiö hefur fram i
fjölmiölum.
ígildi frestunar tolla-
lækkana eða — gælu-
verkefni?
Iönrekendur telja aö hvergi sé
eölilegra að vinna aö iön-
þróunaraögeröum en i fyrir-
tækjum sem fyrir eru. Meö þvi
aöláta þau sitja óbætt hjá meö-
an tekjustofni sem upp er kom-
inn i þvi skyni aö rétta hag er
variö i gæluverkefni tapi I raun
allir, þvi þessar tekjur eru
bundnar viö þetta eina ár. Þeg-
ar upp veröur staöiö veröur
hagur þeirra fyrirtækja sem
fyrir eru i molum og ekki til fé
til aö framfylgja þeim verkefn-
um i nýiðnaði og iönþróun sem
hafin heföu veriö, eöa búin til á
teikniboröinu.
Sú röksemd hefur komiö fram
hjá iðnaöarráöherra og
fulltrúum iönaöarráöuneytisins
aö veröi aölögunargjaldinu var-
iö samkvæmt óskum iön-
rekenda veröi þaö túlkaö sem
útflutningsstyrkur hjá EFTA-
ráöinu og slikt sé bannaö sam-
kvæmt samþykkt ráösins.
Reynslan mun hinsvegar vera
til vitnis um það að aörar þjóöir
innan EFTA eru löngu búnar að
læra hvernig hægt er aö komast
framhjá samþykktum af þessu
tagi. Þetta er I raun orðaleikur
þar sem skiptir höfuömáli hvaö
aögeröin er látin heita.
I stöku eftir Sigurö Nordal
segir:
„Sjaldan veröur ósinn eins og
uppsprettuna dreymir” og erfitt
er aö koma auga á hvernig ein-
stök verkefni á sviöi nýiönaðar
geta veriö igildi tollalækkunar
fyrir islenskan iönaö, en þaö er
upphaflegur tilgangur aölög-
unargjaldsins. —JM