Vísir - 29.03.1980, Blaðsíða 9

VÍSIR
Laugardagur 29. mars 1980
Það er ekki að undra,
þótt islendingar eigi
erfitt með að átta sig á
tölum, eftir þær gífurlegu
verðhækkanir sem dunið
hafa yfir þessa þjóð sfð-
ustu mánuði, misseri og
ár.
Hækkanirnar sjálfar
setja menn heldur ekki út
af laginu, enda eru þær
orðnar daglegt brauð, og
flestir líta svo á, að þeir
fái engu um þær ráðið,
það séu stjórnmálamenn-
irnir, sem stjórni landinu
og verðbólgan sé þeirra
vandamál.
Fólk hættir ekki a& kaupa
smörliki, þótt eitt smjörllkis-
stykki, sem kostaöi 359 kr. i

Einn hringur t hring-
ekju stjórnkerfisins
siðustu viku, hafi meö samþykki
rikisstjórnarinnar hækkaö I 425
krónur i þessari viku.
Ekki hætta menn viö aö leita
sér læknis eöa kaupa nauösyn-
leg lyf þótt sá munaöur á sviöi
heilbrigöismálanna sé oröinn.
35% dýrari en hann var i byrjun
vikunnar.
Og hæpiö er aö menn geri
rikisstjórninni það til hæfis aö
hætta viö utanlandsferöir, þótt
hún hyggist nú hækka flug-
vallarskattinn um 60% úr 5500
krónum i 8800 krónur og haldi á-
fram skattlagningu á gjaldeyri.
En sú hækkun vikunnar, sem
verst mun þó koma við pyngju
almennings i þessu landi, er
bensinhækkunin, sem verölags-
yfirvöld hafa ákveöið, og er til
meöferöar hjá rikisstjórninni
þegar þetta er skrifað.
Hún bætist ofan á þær stööugu
hækkanir, sem hafa oröiö á ben-
sininu undanfarna mánuöi og
þótt uppruni þeirra sé erlendur,
þá vega þyngst I lokahækkun-
unum skattaáiögur islenska
rikisins.
Kröfluupphæð f bensíni
Aö þessu sinni veröur bætt
samanlagt 16 krónum ofan á
hvern bensinlltra fyrir sovésku
söluaöilana, þá, sem fluttu ben-
siniö til landsins, þá sem dreifa
þvl og selja þaö á bensinstööv-
unum, — en I leiöinni er smurt
ofan á 37 krónum til viöbótar,
sem rénna I botnlausan rikis-
kassann.
Ýmsir segja ef til vill, aö þetta
séu ekki stórvægilegar álögur.
Þær munu þó auka skattheimtu
ríkísíns af bileigendiim um 350Ó
til 4000 milljónir króna þaö sem
eftir er þessu ári og var nú nóg
komiö.
En átta menn sig á þvi, hvaö
þessi tala þýöir? Hún þýöir aö
meö einu pennastriki hafa
stjórnvöld ákveöiö aö hiröa af
bileigendum upphæö, sem sam-
svarar nokkurn veginn öllum
vöxtum, afborgunum og kostn-
aöi af Kröfluvirkjun á þessu ári
og þaö er viö hæfi, aö það skuli
einmitt vera gamli Kröflu-
nefndarmaöurinn Ragnar Arn-
alds, sem þarna á hlut aö máli I
embætti fjármálaráöherra.
Ef þörf er á öörum saman-
buröi má nefna, aö 3500 til 4000
milljónir eru upphæö, sem sam-
svarar öllum reksturskostnaöi
Háskóla Islands og stofnana
hans á þessu ári.
En þetta er bara ein af ben-
sinhækkununum. Þær uröu
fimm sinnum á siöasta ári, en
þá hækkaöi benslnlítrinn um
104% frá ársbyrjun til ársloka.
14 tíma vinna á tankinn
I þessu sambandi er liklegt aö
ráöamenn þjóöarinnar minni á
veröbólguna og launahækkanir
sem þeir telja vega nokkuð upp
á móti þessum bensinhækkun-
um.
Veröbólgan varö sem betur
fer ekki „nema” 50-60%. Nefna
mætti ýmsar prósentutölur
varöandi launahækkanirnar, en
þaö er rétt að fara ekki út I
neinn prósentusamanburö.
Hann getur aldrei oröiö raun-
hæfur, þótt slik reikningsleik-
fimi sé vinsæl meöal stjórn-
málamanna.
1 þess staö haföi ég samband
viö skrifstofu Verkamanna-
félagsins Dagsbrúnar til þess aö
fá uppgefin verkamannalaun á
þvi timabili er bensinverös-
hækkanirnar ná yfir til þess aö
geta gert raunhæfan samanburö
i krónum, þvi aö fyrir þær kaup-
um viö bensiniö en ekki fyrir
prósentur.
Almenn verkamannalaun i
janúar 1979 voru samkvæmt 2..
taxta Dagsbrúnar eftir eitt ár i
starfi 910 krónur á timann I dag-
vinnu. Þá var verkamaöurinn
um niu kiukkustundir aö vinna
sér fyrir einrii fyllingu á bensin-
geymi i meöalbil. Bensinlitrinn
kostaöi þá 181 krónu.
Eftir siöustu veröákvöröun
bensinsins tekur það sama
verkamann hvorki meira né
minna en tæpa 14 tima aö vinna
fyrir bensini á tankinn, — já,
nærri tvo átta stunda vinnu-
daga. Nýja litraverðið frá verö-
lagsráöi er 423 krónur og tima-
kaupiö er komiö upp i 1380 krón-
ur.
Hreyfing fyrirrúmuári
Skattlagningin á bensinveröiö
er gleggsta dæmiö um verö-
hækkanagleöi þeirra rikis-
stjórna sem setiö hafa aö völd-
um siöustu árin.
Allar hafa þær beitt prósentu-
reglunni svonefndu þannig aö á-
lögur rikisins I formi ýmissa
gjalda og skatta leggjast ofan á
I ákveönu hlutfalli á stööugar
erlendar veröhækkanirnar og
veröa til þess aö viö hverja
hækkun fær hiö opinbera meira i
sinn hlut en þeir, sem selja okk-
ur bensiniö.
Sennilega hafa fariö fram
meiri umræöur um þörf
breytinga á þessu sjálfvirka
hækkunarkerfi I VIsi en nokkr-
um öörum fjölmiöli siöasta áriö
og hefur margsinnis veriö fjall-
aö um álagningarfyrirkomu-
lagiö, leiöir til breytinga á þvi
og afstööu bifreiöaeigenda og
ráöamanna til málsins i leiöur-
um greinum og á fréttaslöum
blaðsins.
Lengi vel fengu breytingartil-
lögur um fasta krónutöluálagn-
ingu i staö prósentuhækkan-
anna litinn hljómgrunn hjá ráö-
herrum og embættismönnum,
en fyrir rúmu ári eöa i febrúar
1979 lýsti skrifstofustjóri viö-
skiptaráöuneytisins þvi yfir I
VIsi aö slik endurskoöun væri til
athugunar I ráðuneytinu. Hreyf-
ing var sem sagt komin á máliö.
Breyt ingin varð a Idrei
Um svipaö leyti lýstu ráö-
herrar þvi yfir aö þeim fyndist
óeðlilegt aö rikissjóöur hagnaö-
ist stööugt á erlendum bensin-
og oliuhækkunum, en breyting á
skattlagningunni gæti orðiö
þung I vöfum, enda þyrfti laga-
breytingu til hennar.
Þá bentum viö á hér I Visi, aö
benslngjald, sem er hluti af á-
lögunum, væri einfaldlega hægt
að lækka meö reglugeröar-
breytingu og söluskattinn gæti
rikisstjórnin lækkaö eöa fellt
niöur á sama hátt meö reglu-
geröarbreytingu eöa nánast
einu pennastriki. Meö þessum
breytingum heföi veriö hægt að
lækka bensinverðiö, sem þá
••••••••••••
ritstjórnar
pistill
ólafur Ragnarsson
ritstjóri skrifar
••••••••••••
nam 256 krónum á litra, niöur i
190 krónur, ef vilji heföi veriö
fyrir hendi.
Svo má I þessu sambandi
minna á aö lagabreytingar hafa
ekki reynst þungar i vöfum eöa
timafrekar þegar um hjartans-
mál ráöherra hefur veriö aö
ræöa.
Timinn leiö og máliö var sl-
fellt „til skoöunar” I ráöuneyt-
um. Bensiniö hækkaöi sem fyrr
sagöi fimm sinnum á siöasta ári
en viö flestar hækkanirnar var
þvi borið viö af hálfu rlkis-
stjórnarinnar að „ekki heföi
unnist timi til” aö afgreiöa mál-
iö fyrir viökomandi hækkun.
Siöla sumars var svo komiö
aö átta af niu ráöherrum I rikis-
stjórn Ólafs Jóhannessonar
höföu fallist á aö krónutölu-
regla yröi tekin upp I staö pró-
sentuhækkunar. Sá sem máliö
strandaöi þá á var fjármálaráö-
herrann, Tómas Arnason. Hann
gekkst þó inn á þaö á rfkis-
stjórnarfundi aö stjórnin léti
þessa breytingu koma til fram-
kvæmda I árslok 1979. En vinstri
stjórnin liföi ekki nógu lengi til
þess aö geta staöiö við þetta
fyrirheit.
Sömu menn með
sama leikinn
Nú er sami undanbragöaleik-
urinn aö hefjast aö nýju. Fjár-
málaráöherrann, sem nú situr,
Ragnar Arnalds^agöi á alþingi i
vikunni aö öllum væri ljóst aö
breytingar á verömyndun ben-
sins „kreföust nákvæms undir-
búnings” og viðskiptaráöherr-
ann, Tómas Arnason, sem raun-
ar var fjármálaráöherra i áöur-
nefndri vinstri stjórn, sagöi i
samtali viö Visi aö erfitt væri
fyrir rikisstjórn, sem væri aö
hefja starf sitt aö standa fyrir
breytingum á þessu kerfi en
auðvitað væri hægt aö undirbúa
máliö og þaö gæti þá komiö til
framkvæmda um næstu áramót
og veriö liöur i nýrri fjárlaga-
gerö.
Félagsmálaráöherrann,
Svavar Gestsson, sem I vinstri
stjórninni gegndi hlutverki viö-
skiptaráöherra, og var þá mjög
hlynntur þvi aö krónutölureglan
yröi tekin upp, segir nú, aö ekki
séu raunhæfir möguleikar á
breytingum fyrr en viö gerö
fjárlaga fyrir næsta ár. Fulltrú-
ar Sjálfstæöisflokksins I rikis-
stjórninni segjast hlynntir þvi
aö „þetta veröi skoðaö”.
Heill hringur I kerf inu
Þannig er hringekja stjórn-
kerfisins komin I heilan hring og
bifreiöaeigendur eru nú jafn-
fjarri þvi aö fá sanngirniskröfur
sinar fram og þeir voru fyrir
rúmu ári, eöa I janúar 1979.
Þaö er oröið fullreynt, aö fög-
ur orö og jákvæöar yfirlýsingar
duga skammt til þess aö draga
úr þeirri mögnuöu skattpiningu,
sem blleigendur eru beittir.
Þegar til kastanna kemur er
þaö peningahungur rikisbákns-
ins sem ræöur úrslitum og þaö
veröur ekki annaö séö en allir
stjórnmálaflokkar séu álika
miklir skattheimtuflokkar aö
þessu leyti þegar þeir eru I
stjórn. Ef von er til þess aö
rikissjóöur geti grætt á oliu- og
bensinveröshækkunum ollu-
furstanna úti I heimi þá svifst
hann einskis og fær miklu meira
I sinn hlut en þeir, sem selja
okkur olluna. En þaö gleymist
aö lita á hve mikið útgjöld rikis-
ins aukast viö hverja bensin-
hækkun.
Ef til vill átta menn sig best á
hækkununum ef viö tökum miö
af kostnaðinum viö eina fyllingu
á bensingeymi i meöalstórum
bil, — geymi, sem tekur 45 litra.
1 byrjun siöasta árs, þegar
bensiniö kostaði 181 krónu litr-
inn, kostaöi fyllingin 8.145 krón-
ur og þar af fóru I rikiskassann
4.561 króna eöa 56% verösins.
Nú hefur benslnveröiö veriö
ákveöiö 423 krónur á litra. Fyll-
ing á sama bilinn kostar sam-
kvæmtþvi 19.035 krónur. Þar af
fara i rikiskassann til Ragnars
Arnalds hvorki meira né minna
en 11.040 krónur, en til bensin-
framleiðenda ,flutningsaöila,
dreifingar- og söluaöila samtals
7.995 krónur.
En hverju heföi krónutölu-
reglan breytt, ef hún heföi veriö
framkvæmd?
Ef allir liöir opinberu hækk-
ananna hefðu veriö frystir i
þeirri krónutölu, sem þeir voru
fyrir rúmu ári, myndi fylling á
áöurnefndan bensingeymi ekki
kosta rúmar 19 þúsund krónur,
heldur einungis um 11 þúsund
krónur, eöa svipaöa upphæö og
nú fer til rikisins vegna slikra
bensinkaupa.
Hver lltri myndi þá i dag
kosta 255 krónur en ekki 423, en
eftir sem áöur heföu allar
erlendar veröhækkanir komiö
inn i bensinveröiö siöasta áriö.
Að skoða mál eða
gera breytingu
Af þessu ættu menn aö sjá,
hversu gifurleg breyting heföi
oröiö á þróun bensinverösins ef
ráöherrarnir hefðu ekki aöeins
skoöaö máliö og „veriö hlynnt-
ir” breytingunni heldur gert
hana.
Og svo eru þessir sömu ráöa-
menn þessa dagana aö gefa
yfirlýsingar um þaö, aö nú
hyggist þeir leggja 10 krónur til
viöbótar ofan á bensinveröiö,
sem þeim þykir vist ekki nægi-
lega hátt. Þaö er liöur I inn-
heimtu á nýjum skatti, sem þeir
hafa fundiö upp og kalla orku-
skatt.
Þaö er engu likara en þessir
skattheimtumenn vilji ekki
skilja, aö blllinn er oröinn jafn
mikiö heimilistæki og þvotta-
vélar og isskápar og heimilin
komast jafn illa af án bensins og
mjólkur.
Ekki aðeins flautukon-
sert
En hvenær á aö stööva þaö
sjálfvirka prósentuhækkunar-
kerfi, sem er aö sliga bileig-
endur?
Meirihluti ráöherranna, sem
nú á sæti i rikisstjórn Gunnars
Thoroddsens, sat einnig i vinstri
stjórninni, sem sagöist mundu
skipta yfir i krónutöluregluna
um siöustu áramót. Þaö ætti þvi
aö vera meirhluti fyrir slikri
breytingu nú þegar. Bileigendur
geta ekki látiö draga sig á asna-
eyrunum fram aö næstu ára-
mótum, eins og Tómas og
Svavar vilja. Þeir veröa meö
einhverju móti aö láta til sin
taka varöandi þetta réttlætis-
mál og einn flautukonsert, eins
og I fyrra, dugar ekki i þvi sam-
bandi.
Ráöamenn mega ekki komast
upp meö þaö lengur aö beita
hinum mikilvirku skattadælum
sinum á bensinstöövunum jafn
svlvirðilega og þeir hafa gert
undanfariö.
1 þeim efnum hefur fyrir
löngu veriö gengiö of langt.
—ÓR.