Vísir - 12.04.1980, Blaðsíða 16

VlSIR
Laugardagur 12. april 1980
Laugardagur 12. april 1980
9Islendingar snobba fyrir
menntamönnum og listamönnmn
segir Þurídur Pálsdóttir söngkona í helgarviötali
,/Listamenn sérstök
manngerö? Nei. Ekki
sannir listamenn. Þeir eru
mjög venjulegt fólk og
margir stærstu listamenn
semég hef kynnst skera sig
úr í viðkynningu fyrir þaö
eitt aö þeir eru litillátari og
Ijúfari en gengur og gerist.
Hinsvegar þekkist það að
fólk sem kemst i kynni viö
listsköpun temur sér ýmis-
konar áérvisku í þeirri trú
að það sé /,listamanna-
legt". Konan sem segir
þetta hefur umgengist inn-
lenda og erlenda listamenn
frá blautu barnsbeinúNán-
ustu skyldmenni hennar í
báðar ættir hafa verið
þekktir listiðkendur, eink-
um á tónlistarsviðinu.
f aðir hennar þeirra þekkt-
astur en hann var einn af
virtustu mönnum þjóðar-
innar. Sjálf hefur hún um
árabil verið í fremstu röð
islenskra óperusöngvara
og hefur sungið aðalhlut-
verk í tuttugu og átta
óperum sem hér hafa verið
f luttar.
Þetta er ÞurfAur Pálsdóttir.
Helgarblaöiö ræddi viö Þuriöi aö
heimiii hennar I Vatnsholti eina
kvöldstund seinast I marsmánuði.
„Helduröu að þii ratir ekki?
Þetta er rétt hjá Sjómannaskól-
anum” sagöi hún viö mig I sim-
ann þegar viö vorum aö mæla
okkur mót.
Hún kemur sjálf til dyra glaö-
leg og blátt áfram og visar mér
upp á næstu hæö. Þaö sem strax
vekur athygli manns eru mál-
verkin. Þaö fyrsta blasir viö i
ganginum aö baki Þuriöar þegar
hún opnar huröina, siöan á
veggjunum viö stigann, uppi á
pallinum og inni i stofu, alls-
staöar eru málverk eftir þekkta
listamenn og einnig nokkur meö
upphafsstöfunum ÞP.
„Já, ég skal segja þéraö ég
ætlaöi aö veröa málari en ekki
söngvari. Mér þótti óskaplega
gaman aö teikna og mála og vildi
sinna þvi af fullri alvöru Ég fór I
Handlöa og myndlistaskólann og
mörg af þessum málverkum eru
eftir stráka sem voru skóla-
bræöur mínir þar og eru nú orönir
frægir listmálarar. Hinsvegar
snerust mál þannig aö ég afréö aö
fara heldur I söng- og tónlistar-
nám og tónlistin hefur siöan veriö
mitt aöalstarf. Ég hef málaö I
hjáverkum og aöeins fyrir sjálfa
mig og fjölskyldu mlna.”
Af Ijúflingakyni
Þegar Þuriöur „debuteraöi” á
sinum tlma fékk hún mjög lof-
samlega dóma og einn gagnrýn-
andi skrifaöi aö hún væri af ljúfl-
ingakyni. Þaö mun ekki ofsagt aö
tónlist hefur skipaö hærri sess I
þeim fjölskyldum sem aö henni
standa en gengur og gerist. Faöir
hennar var tónskáldiö og orgel-
leikarinn Páll Isólfsson, og afi
hennar Isólfur Pálsson tók sig
upp frá tólf börnum þegar hann
var fertugur aö aldri og sigldi til
Danmerkur að læra hljóöfæra-
smlöar. Aöur haföi hann veriö
organisti I kirkjunni á Stokkseyri
og bræöur hans á undan honum.
Eftir aö hann kom aö utan settist
hann aö I Reykjavlk, opnaöi
fyrstu hljóöfæraverslun landsins
og vann viö aö smlöa orgel og
stilla píanó. Hann var einnig tón-
skáld og þekktur fyrir fyrir
lækningar.
Móöuramma Þurlöar Jórunn
Norömann sem var efnuö kona
missti mann sinn og geröi þaö
sem fátitt var á þeim timum, hún
kostaöi öll börn sln til listnáms.
Dóttir hennar Asta Norömann
læröi dans og var fyrsta kona sem
sýndi og kenndi ballett hérlendis
og Katrin Viðar og Jórunn
Norömann voru þekktir
píanókennarar. Jón Norömann
sem dó ungur, var I námi I planó-
leik I Þýskalandi og kynntist þar
Páli Isólfssyni og bauö honum aö
búa heima hjá sér þegar þeir
komu heim frá námi. Þannig
kynntust foreldrar Þurlöar.
„ Ef þú ert listamaður og vinstri sinnaður þá er það mjög
fint. Ef þú ert listamaður og sjálfstæðismaður — er
betra að þegja yfir því."
Móöir hennar Kristln Norö-
mann læröi einnig og kenndi siöan
planóleik.
Listamannaheimili
„Móöir mln var mjög sérstök
kona” segir Þuriöur. Hún var vel
menntuö og haföi margvlsleg
áhugamál, spilaði til dæmis mikiö
bridge og samdi I þvl kennslubók.
Hún gætti þess jafnan aö faöir
minn heföi friö til aö vinna og bar
mikla viröingu fyrir list hans.
Þaö segir sig sjálft hvaöa áhrif
þetta hefur haft á störf hans. Auk
þess kenndi hún á pianó sem kom
sér vel fyrir afkomu heimilisins,
þvl þau voru mjög fátæk. — Jafn-
vel á þeirra tima mælikvaröa.
Væru einhverjir peningar aflögu
voru þeir notaöir til aö feröast.
Margir helstu listamenn bæjar-
ins voru tlöir gestir á heimilinu og
einnig gistu oft hjá okkur erlendir
listamenn. Mér eru sérstaklega
minnisstæö Nordahl Grieg og
Gerd Grieg sem voru miklir vinir
foreldra minna. Davlö Stefánsson
frá Fagraskógi kom einnig mikiö
til okkar en hann var sérstaklega
yndislegur maöur. Ragnar I
Smára var eiginlega daglegur
gestur og Jón Stefánsson og Nlels
Dungal voru I hópi nánustu vina.
Ég held ég megi segja aö faöir
minn hafi verið ljúfur og vinsæll
maöur og móöir mln var eins I
viömóti viö alla — fátækustu
saumakonu bæjarins og forsætis-
ráöherrafrúna. Hún léát eftir
langvarandi veikindi, sem hún lét
kosti þrjá klukkutima á hverju
kvöldi. Pianóiö var rétt viö höföa-
gaflinn á rúminu mlnu og þaö
hvarflaöi aldrei aö manni aö gera
neina athugasemd. Þegar hann
samdi tónlistina viö Gullna hliöiö
lá ég veik og fylgdist meö hvernig
lögin uröu til. Raunar fylgdumst
viö meö öllu sem hann samdi og
þegar hann samdi franska menú-
ettinn I Myndabók Jónasar Hall-
grlmssonar, varö ég ákaflega
hrifin af laginu og hann gaf mér
þaö og kallaði þaö „Menúett til
Nlní.”
Feimin við Laxness
Myndabók Jónasar Hallgrims-
sonar var flutt I fyrsta skipti sem
listamannaþing var haldiö hér
árið 1944. Ég var þá sautján ára
gömul og söng kossavlsur
Jónasar viö lag fööur mlns. Hall-
dór Laxness valdi textann I bók-
ina og ég kynntist honum þarna
en haföi kannast viö hann
frá þvl ég var smástelpa því hann
var vinur móöur minnar og alltaf
veriö ákaflega hrifin af honum”
— Afhverju?
„Mér fannst bara svo mikiö til
hans koma. Viö mamma mættum
honum stundum á götu og þá var
hann svo kurteis viö mig og talaöi
við mig eins og ég væri dama þó
ég væri bara krakki. Hann er llk-
lega eini maöurinn sem ég hef
veriö feimin viö og ég er þaö
raunar ennþá”
Þuríður með föður sínum, Páll Isólfssyni.
þó aldrei buga sig, aöeins fjörutlu
og fimm ára gömul.
Fylgdist með þegar lögin
urðu til.
A þessum tlmum voru gesta-
komur meö allt öörum hætti en nú
er. Fólk kom I heimsókn án þess
aö gera boö á undan sér og þaö
þótti bara sjálfsagt. Þaö boröaöi
og jafnvel gisti ef þannig stóð á.
Viö krakkarnir vorum heldur
ekki rekin fram úr stofunni og enn
slöur vorum viö puntuö upp og
sýnd gestunum. Viö snæddum
meö þeim,viö okkur var rætt og
þetta var bara eðlilegur hluti af
heimilislifinu.
Pabbi æföi sig alltaf aö minnsta
Söng fyrst opinberlega
ellefu ára
— Hvenær söngstu I fyrsta
skipti opinberlega?
„Þaö var I barnaleikriti I út-
varpinu þegar ég var ellefu ára.
Ég var valin af þvi ég gat sungiö.
Ég var mikiö hjá Isólfi afa og
ömmu Þuriði á Frakkastignum
þegar ég var stelpa og hún var
fyrsta manneskjan sem haföi orö
á þvi aö ég heföi góöa rödd. Hún
brýndi fyrir mér aö passa hana
þegar ég var á gelgjuskeiöinu þvi
hún taldi aö stúlknaraddir væru
viökvæmar á þeim aldri ekki
siöur en drengjaraddir.
Ég vann á barnaheimili á
sumrin og tók þá gitarinn minn
með mér og hef stundum sagt aö
ég hafi veriö brautryöjandi I þvl
aö færa þennan þátt inn á barna-
heimilin. Þegar ég sagöi
krökkunum sögur teiknaöi ég
myndir af frásögninni.”
Eftir aö myndlistin vék fyrir
tónlistinni, undirbjó Þurlöur sig
heima I eitt ár og tók slðan
inntökupróf I Royal Academy I
London.
Ekki varö þó úr aö hún lyki
námi aö þessu sinni. Hún sneri
heim, gifti sig og stofnaöi heimili
meö manni sinum Erni
Guðmundssyni, eignaöist fyrsta
barn sitt af þremur.Kristlnu.og
tók ekki upp þráöinn I má minu
„Jú þaö voru auðvitaö mikil
vonbrigði, en viö geröum nú góöa
hluti hér heima. Hér var færö upp
hver óperan á fætur ánnarri og
auk þess flutt verk meö Sinfónlu-
hljómsveitinni. Þaö er dálltiö
skrýtið aö stundum er látiö eins
og þessir hlutir hafi aldrei gerst.
Þaö er talaö um frumflutning á
verkum sem viö fluttum hér fyrir
fullu húsi fyrir mörgum áruiin.
Manni getur nú gramist svona
lagað. Um daginn rakst ég I blaöi
á ummæli söngvara sem búa hér-
lendis en hafa unnið erlendis um
árabil, þess efnis aö hér rlkti
amatörismi og agaleysi á þessu
sviöi. Mér finnst þetta móögun
Það getur hvaða strákur sem er orðið ríkur, ýmist fyrir
útsjónarsemi eða heppni.
aftur fyrr en fimm árum slöar.
„Þaö var skemmtileg tilviljun aö
Guörún A Símonar, vinkona mln,
tók viö Ibúöinni sem ég var búin
aö leigja en siöar bjuggum viö
saman á Itallu þegar viö vorum
þar viö söngnám. Það var fln
sambúö”.
Þetta fólk eru engir ama-
törar
„Eitt sinn eftir aö ég var komin
heim og farin aö sinna húsmóöur-
störfum haföi Róbert Abraham
Ottóson samband viö mig og baö
mig aö koma I útvarpskórinn,
sem ég geröi. Þegar ég svo var
komin á kaf I sönginn varö
löngunin sterkari til aö læra
meira og áriö 1950 fór ég til Italiu
I söngnám I eitt ár og skildi eftir
heima mann og fjögurra ára
barn. Þaö var auövitað ekki auð-
veltensamtsem áöurvarþetta ár
og námstiminn á Italiu dásam-
legur timi og eini tlminn sem ég
hef átt algjörlega fyrir sjálfa mig.
Mér hefur alltaf fundist gaman aö
vinna og hef jafnan tekiö aö mér
meira en ég hef komist yfir af
óllklegustu verkefnum.
Þurlöur hélt konsert þegar hún
kom heim frá námi og fékk mjög
góöa dóma hjá öllum sem um
hann fjölluöu. Hún fór þrisvar
eftir þetta til námsdvalar I ttaliu.
Þriöja skiptiö fór hún til aö læra
hlutverk I La Travita sem henni
haföi veriö boöiö aö syngja I Bret-
landi, en þegar til átti aö taka
fékkst ekki atvinnuleyfi fyrir
hana.
við þaö fólk Sem hér hefur starfaö
aö tónlist viö erfiöar aöstæöur öll
þessi ár og búiö allt I haginn fyrir
þá sem nú eru aö taka viö. Þetta
er stórkostlega fórnfúst og gott
fólk og engir amatörar. Þetta eru
færir tóhlistarmenn sera vinna
yfirleitt fullan vinnudag viö önnur
störf. I hópi söngvaranna er
fólk eiris og Guömundur Jónsson
Kristinn Hallsson, Sigurveig
Hjaltested, Guörún A. Slmonar,
Guömunda Ellasdóttir og Jón
Sigurbjörnsson. Aö ógleymdum
Magnúsi Jónssyni sem um tima
var I Kaupmannahöfn en hann er
ekkert nema lltillætiö þótt hann
sé stjarna á heimsmælikvaröa.
Einu sinni kom Róbert Abra-
ham til min I kaffi og ég spilaði
fyrir hann útvarpsupptöku af Don
Pasquale sem var sýnt mörgum
sinnum fyrir fullu húsi I Þjóöleik-
húsinu!. Sinfóniuhljómsveit Is-
lands ilék, þaö voru Islenskir
söngvarar I öllum hlutverkum og
Róbert stjórnaöi. Hann hlustaöi
hljóöur á upptökuna og var meö
tár 1 augunum þegar henni lauk.
Þá sagöi hann „Svo segja menn
að hér hafi ekki veriö geröir góöir
hlutir!”
Þuriöi er mikiö niöri fyrir og
bersýnilega misboöiö fyrir hönd
félaga sinna. Mér kemur I hug
hvaö þessi bjarta kona meö
karakterþokka I svipnum er llk
þeirrimynd sem ég hef alltaf gert
mér af Onnu á Stóruborg, — sam-
spil glaölyndis og skapfestu,
höföingjabrags og alþýöleika. Og
Þurlöur hefur raunar skoöun á
Þuríður í fyrsta óperuhlutverki sínu á Italíu árið 1951.
Gilda í Rigoletto.
þvi eins og ööru hverjir séu höfð-
ingjar á íslandi og hverjir ekki.
Það getur hvaða strákur
sem er orðið ríkur
„Þaö er engin stéttaskipting
hér á landi” segir hún ákveöin.
„Viö erum öll alþýöufólk, en jafn-
framt erum viö öll aöalsfólk og
Htum ekki upp til neins. Hér er
ekki horft með andagt á peninga
menn eins og viöa annarsstaöar
og þaö er hlegiö aö þeim sem
setja sig I fyrirmannsstellingar af
þvi þeir eru vel stæöir. Þaö getur
hvaöa strákur sem er oröiö rlkur,
ýmist fyrir útsjónarsemi eöa
heppni og viö látum okkur fátt um
finnast. Aftur á móti snobbum viö
fyrir menntamönnum og lista-
mönnum. Æöstu menn þjóöarinn
ar eru ekki ráöherrar, heldur
læknar á spitölum sem er eina
stétt landsins sem nýtur ótta-
blandinnar virðingar. Hins vegar
ætlast Islendingar til aö stjórn-
málamenn, — og ég tala nú ekki
j um forsetinn, — standi jafnfætis
almenningi.
Þetta skilja ekki útlendingar.”
— Pólitlk?
„Já pólitlk. Ef þú ert listamaö-
ur og vinstri sinnaöur, þá er þaö
mjög fint. Ef þú ert listamaður og
Sjálfstæöismaöur er betra aö
þegja yfir þvl. Sjálfstæöismenn 1
listamannastétt eru ekki þrýsti-
hópur. Þeir eru þetta rólega
vinnusama fólk sem starfar aö
sinni list hvert fyrir sig. Að vera
sjálfstæðismaöur er i raun ekkert
annaö en áö vilja vera sjálfbjarga
maöur. Þaö er bara einstaklings-
hyggja, og einstaklingshyggja er
rlk I Islendingum.
Annars er oröiö algengast aö
gera kröfur til rikisins um alla
skapaöa hluti og fólk vill geta
gert allt I einu. Viö hjónin bjugg
um I tlu ár I þriggja herbergja
leiguibúð I kjallara og þegar viö
fengum litinn isskáp var haldin
mikil veisla. Manni þótti þetta
bara sjálfsagt þegar verið var aö
læra og láta annaö eftir sér.
Hér á landi hafa allir tækifæri
og hér eru allir jafnir. Ég geröi
mér best grein fyrir þvl þegar ég
kynntist ungu fólki á Italiu
sem haföi engin tækifæri eöa von
til aö ávinna sér þau. Þetta skilur
ekki þessi háværi sértrúarhópur
hér á tslandi sem heimtar meiri
jöfnuö”.
Hvaö ég met mest I fari ann-
arra? Ég met þaö mest þegar fólk
er hreinskiptiö og ég veit hvar ég
hef þaö.
Kennari af lífi og sál
Þurlöur settist á skólabekk
þegar hún var 38 ára gömul og
„Laxness er líklega eini maðurinn sem ég hef verið
feimin við og er það raunar ennþá."
lauk tónmenntakennaraprófi
þegar hún var fertug.
„Mér þykir óskaplega gaman
aö kenna. Ég söng mikiö um tutt-
ugu ára skeiö og naut þess en nú
er ég kennari af llfi og sál. Minn
draumur er aö hér skapist banki
af góöum röddum á heimsmæli-
kvaröa eins og I Svíþjóö. Ég er
mjög þakklát fyrir aö hafa þessa
söngreynslu i farangrinum, þvi
þaö hjálpar mér svo mikiö viö
kennsluna. Þetta er eins og ein
fjölskylda þarna i Söngskólanum
og viö erum meö marga mjög
efnilega söngvara. I sumar fór ég
til gamla kennarans mlns á ítaliu
Linu Pagliughi meö tvo nemend-
ur mlna Valgeröi Gunnarsdóttur
og Elisabetu Eirlksdóttur. Hún
tók þær I söngtima og viö áttum
þarna dásamlegan tlma saman.
Ég hef mikiö fengist viö kór-
stjórn og þaö er kannski þaö
skemmtilegasta sem ég geri.
Röddin er nefnilega ekki auöveld-
asta hljóöfæriö en hún er þaö sem
nær best inn I hjörtu fólks. Þvl
miöur varö ég aö hætta kórstjórn
vegna veikinda I baki, en langar
alltaf til aö vinna við hana.
Mál sem aldrei er talað um
Annars finnst mér eiginlega
gaman aö öllu nema þvo gólf. Mér
finnst matargerð mjög skemmti-
leg og ég fæ alls konar hluti á heil-
ann”, segir Þurföur.
„Þegar ég var aö veröa fertug
fór ég aö viöa aö mér bókum um
breytingaraldurkvenna og þaö er
stórmerkilegt aö kynna sér þaö.
Þetta er mál sem aldrei er talaö
um og sáralltið rannsakaö, ef-
laust vegna þess aö karlmenn
lenda ekki I þessu. Þetta er heldur
ekki gamalt vandamál þvl það er
tiltölulega stutt slöan meöalaldur
kvenna hækkaöi svo mikiö aö þær
fóru aö þurfa aö lifa meö þessu.
Máliö snýst I stuttu máli um þaö,
aö mikill meirihluti kvenna lendir
I hinum mestu óþægindum án
þess aö nokkur segi þeim af
hverju. Þaö eru ekki nema tlu
prósent sem sleppa alveg, önnur
tiu prósent veröa öryrkjar. Þaö er
mikiö talaö um svitakóf kvenna á
breytingaraldrinum en þaö eru
kannski saklausustu einkennin.
Sýnu verra er aö rannsóknir hafa
sannaö aö tuttugu og fimm
prósent kvenna um fimmtugt fá
Ostero proasia sem lýsir sér
þannig aö beinin veröa stökk og
þær eru sifellt aö beinbrotna. Ég
hef kallaö þetta beinahrörnun og
ástand beina hjá þessum fimm-
tugu konum er eins og hj4 áttíæö-
um karlmönnum. Þaö er margt
fleira alvarlegt sem getur hrjáö
konur á þessum aldrei, sem oft
væri hægt aö ráöa bót á ef'það
væri athugaö I tíma.
Þetta er stórmerkilegt mál,
sem þyrfti aö taka upp og ég væri
alveg til I aö taka þátt I þvl. Þetta
er nefnilega eitt af þvl sem meö
réttu er hægt aö kalla mál
kvenna, sem þær sjálfar veröa aö
berjast fyrir?
Æfing á La Boheme 1955. Frá vinstri: Guðmundur Jónsson, Guðrún Á Símonar,
Magnús Jónsson, Þuríður, Jón Sigurbjörnsson og Kristinn Hallsson.
„Annaö sem er mér mjög hug-
stætt” segir Þuriöur, „eru fyrir-
bænir og straumar frá fólki. Ég
trúi þvi aö þaö sé hægt aö koma
miklu til leiöar meö þvi aö hugsa
vel til fólks og biöja fyrir þvl og
hef raunar oft fengiö staöfestingu
fyrir þvi”.
— Geturöu nefnt einhverja
áþreifanlega reynslu I þessu sam-
bandi?
„Já, já. Einu sinni var ég ákaf-
lega kvalin I fætinum og baö mjög
heitt um aö mér væri hjálpaö.
Mig dreymdi þá aö til min kæmi
læknir og skoöaöi mig. Ég benti
honum þá á beinhnúö sem ég var
meö fyrir neöan hné og haföi haft
I tvö ár og spuröi hvort hann gæti
nokkuð losaö mig viö hann. Hann
svaraði þvl til aö hann þyrfti aö
skera þetta og sagöi mér aö lita
undan á meöan.
Þegar ég vaknaöi þreifaöi ég á
hnénu til aö vita hvort beinhnúö-
urinn færi farinn, en hann var á
slnum staö og ég hugsaöi meö
mér aö þetta heföi bara veriö
draumur. En nokkrum dögum
siöar var hann horfinn. Mig hefur
aldrei dreymt þennan lækni aftur
þótt ég hafi oft óskaö þess því þaö
fylgdi honum einstaklega góö til-
finning.
Ég hef óbilandi trú á krafti
bænarinnar og þvi aö temja sér
góöar hugsanir og beina þeim til
annarra. I sögunni „Blómin I
ánni” sem Þórarinn Guönason
þýddi segir gamall málari aö þaö
sé ekki síöur mikilvægt aö rækta
þaö sem bærist innra meö manni
en blómin I garðinum slnum og
þetta er alveg rétt. Maöur á aö
tina hvern einasta óvildar arfa úr
huga slnum áþur en maöur sofnar
á kvöldin, hváö sem þaö er erfitt.
Vondar hugsanir I garö annarra
ná eflaust til þeirra, en þær skaöa
mann sjálfan miklu meira” segir
Þuriöur Pálsdóttir og þótt þaö
kunni aö vera rétt mat hjá henni
aö sannir listamenn séu mjög
venjulegt fólk, þá fer ekki milli
mála, aö auk þess aö vera sannur
listamaöur er hún i besta skiln-
ingi þess hugtaks — sérstök
manngerð.
JM
r